25 Μαρ 2016

Καζακστάν
Οι Σταχτοπούτες της Αστανά

Πριν φτάσει στις αρχές του περασμένου αιώνα, η νεαρή σοβιετική εξουσία, στις στέπες του σημερινού Καζακστάν, ήταν πολύ συνηθισμένο οι πλούσιοι Καζάκοι να αγοράζουν τις νεαρές γυναίκες των φτωχών οικογενειών για να τις παντρευτούν. Μαζί τους αγόραζαν και το μερίδιο που αναλογούσε σε αυτές, τα ζώα της οικογένειας, και με αυτόν τον τρόπο το ζωικό κεφάλαιο συγκεντρωνόταν ολοένα και σε λιγότερα χέρια. Η πολυγαμία ήταν καθιερωμένη στους νομάδες κτηνοτρόφους της Κεντρικής Ασίας αλλά μόνο οι πλούσιοι μπορούσαν να πάρουν πολλές γυναίκες στις γιούρτες και στα σπίτια τους. Με ισχυρά τα κατάλοιπα των παλιών παγανιστικών δοξασιών, ακόμη και όταν ασπάστηκαν την ισλαμική θρησκεία, οι πληθυσμοί της Κεντρικής Ασίας διατηρούσαν για αιώνες την πολυγαμία σαν απόλυτο ανδρικό δικαίωμα, εφαρμόζοντας για οικογενειακό δίκαιο την Σαρία. Με τη νίκη των μπολσεβίκων και την σταδιακή επέκταση της σοβιετικής εξουσίας, τα πράγματα άλλαξαν εντελώς. Στις 14 Ιουνίου του 1921, η Κεντρική Επιτροπή της Αυτόνομης Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Τουρκεστάν κατάργησε την πολυγαμία και τον θεσμό της προίκας και τις κατέταξε στις ποινικά κολάσιμες πράξεις. Για τις μέχρι τότε πολυγαμικές οικογένειες επέτρεψε μια μεταβατική περίοδο μέχρι το 1926, έτσι ώστε να διευθετηθούν ζητήματα που αφορούσαν κυρίως την ανατροφή των παιδιών. Από τότε, στο Καζακστάν, το οποίο έγινε σοβιετική δημοκρατία το 1936, αλλά και στις υπόλοιπες κέντρο-ασιατικές σοσιαλιστικές δημοκρατίες, όπως επίσης και στον Καύκασο, η κοινωνική θέση των γυναικών γνώρισε μια κοσμογονική αλλαγή. Εντάχθηκαν στη συντριπτική πλειοψηφία τους στην παραγωγική διαδικασία, εκτινάχθηκαν οι δείκτες μόρφωσης και εκπαίδευσης, με την υποχρεωτική εκπαίδευση των νεαρών κοριτσιών και φυσικά ούτε λόγος για πολυγαμίες, προίκες και άλλα προϊστορικά και φεουδαρχικά κοινωνικά φαινόμενα.


«Τοκάλ», στο Καζακστάν, αποκαλούν την δεύτερη ή και περισσότερες γυναίκες που μπορεί να παντρευτεί ένας άνδρας, σύμφωνα με τους κανόνες της ισλαμικής θρησκείας. Στις τελευταίες δυόμισι δεκαετίες της λεγόμενης ανεξαρτησίας, κοινωνικές και δημοσιογραφικές έρευνες αποκαλύπτουν πως το φαινόμενο της πολυγαμίας, για την ακρίβεια η δυνατότητα του άνδρα να έχει περισσότερη από μία συζύγους, στα ανώτερα εισοδηματικά στρώματα, γίνεται όλο και πιο διαδεδομένο. Είναι τέτοια μάλιστα η απαίτηση της καζάκικης ελίτ να την καθιερώσει και επίσημα, που ορισμένοι βουλευτές στην βουλή προσπάθησαν δυο-τρεις φορές ανεπιτυχώς να συμπεριλάβουν την πολυγαμία στο ισχύον οικογενειακό δίκαιο. Άλλωστε, το πρώτο βήμα έχει γίνει εδώ και χρόνια. Το Καζακστάν είναι το μοναδικό κράτος στην περιοχή που το 1998 αποποινικοποίησε την πολυγαμία και έτσι δεν επιβάλλονται κυρώσεις σε όσους προχωρήσουν σε δεύτερο ή και περισσότερους γάμους σε τζαμί. Στο τζαμί του Αλμάτι, μάλιστα, στο οποίο γίνονται περίπου τρεις χιλιάδες Νικάχ τον χρόνο, τουλάχιστον η μια στις δέκα νύφες είναι τοκάλ, οι περισσότερες πολύ νεαρές.

Αρκετοί υποστηρικτές του καθεστώτος και των συνηθειών της νέας αστικής τάξης επιχειρούν να αποδώσουν την επανάκαμψη της πολυγαμίας στη θρησκεία και τα προαιώνια έθιμα των Καζάκων. Χρησιμοποιούν μια δευτερεύουσα πλευρά για να συγκαλύψουν την αληθινή αιτία. Όλα όμως τα δεδομένα συνηγορούν πως το φαινόμενο οφείλεται στην απίστευτες κοινωνικές ανισότητες, την έλλειψη ευκαιριών και θέσεων εργασίας για τις γυναίκες και τη φτώχεια που μαστίζει μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Αν υπάρχει μια βάση στην ερμηνεία με την κουλτούρα και τη θρησκεία, αυτή έχει να κάνει με την τάση των νεόπλουτων Καζάκων να διατηρούν «χαρέμια», τα οποία θεωρούνται και πάλι σύμβολο οικονομικής και κοινωνικής ισχύος. Υπάρχει μάλιστα και μια λαϊκή έκφραση που συνοψίζει πολύ εύστοχα τον χαρακτήρα του φαινόμενου που αναβίωσε: «Το Αλμάτι είναι για τις πρώτες γυναίκες και η Αστανά για τις τοκάλ», συνδέοντας την πολυγαμία με τη νέα πρωτεύουσα που έχτισε το καθεστώς και στην οποία μετακόμισαν οι πολιτικοί, τα στελέχη του καθεστώτος και οι νεόπλουτοι αφήνοντας μάλιστα μερικές φορές πίσω τις οικογένειές τους.

Παρά την ξέφρενη ανάπτυξη που γνώρισε η καζάκικη οικονομία από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 και μετά, εξαιτίας των τιμών του πετρελαίου και της ανακάλυψης νέων κοιτασμάτων, εκατομμύρια Καζάκοι συνεχίζουν να ζούνε μέσα στην φτώχεια. Ο πλούτος που έφεραν οι εξαγωγές και η εκποίηση των κοιτασμάτων στις δυτικές πολυεθνικές αρπάχτηκε από μια ολιγομελή κλίκα, η οποία φούσκωσε τους λογαριασμούς της σε ξένες τράπεζες και ζει μέσα σε απίστευτη χλιδή και σπατάλη. Ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ (ηγέτης από την εποχή της ΕΣΣΔ που έδυε) και η οικογένειά του βρίσκονται μόνιμα επικεφαλής αυτού του καθεστώτος, το οποίο απολαμβάνει την στήριξη της Ρωσίας και την εύνοια της Δύσης μαζί. Με την καταστολή και την νοθεία, τις απαγορεύσεις των απεργιών, τις δολοφονίες και φυλακίσεις εργατών εγγυούνται την επιστροφή της χώρας στην βάρβαρη προϊστορία της. Αυτής της προϊστορίας η κουλτούρα αναβίωσε μαζί με το σύστημα της πιο σκληρής και πρωτόγονης εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Μόνο που τώρα όλα αυτά δεν γίνονται στις μεγάλες γιούρτες των Καζάκων φυλάρχων και πολεμάρχων αλλά στους αστραφτερούς ουρανοξύστες και τις πολυτελείς επαύλεις της Αστανά και των άλλων πόλεων.

ΔΕΙΤΕ ένα ρεπορτάζ του Russia Today για τις Τοκάλ του Καζακστάν rtd.rt.com/films/tokal-film

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου