Καμηλόβρυση, Λαμία | Ασυνήθιστη αθλιότητα, ανεπιθύμητο πρόβλημα

Υπήρχαν καμήλες στη Λαμία; Το ερώτημα τέθηκε πριν από περίπου ένα χρόνο στα τοπικά μέσα της πόλης, όταν δημοσιεύτηκε σε στερεοσκοπική καρτ-ποστάλ η εικόνα ενός καραβανιού από καμήλες στη διαδρομή Αθήνα-Λαμία. Η απάντηση φυσικά είναι γνωστή και διασταυρωμένη από πολλές πηγές, από τον 19ο αιώνα και πριν από αυτόν. Όχι μόνο υπήρχαν, αλλά εκτρέφονταν συστηματικά και από τα βάθη των χρόνων αποτελούσαν το βασικό μέσο μεταφοράς εμπορευμάτων. Ο διαπρεπής Γερμανοεβραίος γεωλόγος και γεωγράφος Άλφρεντ Φίλιπσον, στο βιβλίο που έγραψε ύστερα από περιήγηση που έκανε στην κεντρική Ελλάδα το 1893, αναφέρεται εντυπωσιασμένος στο πλήθος των καμηλών που συνάντησε στο Δομοκό. Η Καμηλόβρυση, πεντέμισι χιλιόμετρα βόρεια της Λαμίας, είναι ένα από τα τοπωνύμια που συνηγορούν στη μαζική χρήση αυτών των ζώων στους μακρινούς δρόμους εκείνων των εποχών. Όπως και η ομώνυμη στη θέση «Μοιρά» στην Υπάτη με τις πελεκητές κούπες, η βρύση μπορεί να μην υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια, επιζεί όμως στο όνομα που έδωσαν οι καμήλες στην τοποθεσία.

Σκάλα Συκαμιάς, Λέσβος | Το πρόσωπο της λαϊκής αλληλεγγύης

Γεννημένη στα 1930, ρίζωσε περνώντας όλη τη ζωή της στη Σκάλα Συκαμιάς στη βόρεια ακτή της Λέσβου. Η μάνα της ήρθε μαζί με άλλους ξεριζωμένους πρόσφυγες από αντίκρυ στα χρόνια της μεγάλης καταστροφής του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Καταγωγή από τα Μοσκονήσια που βρίσκονται στη νότια είσοδο του Αδραμυτινού Κόλπου με το μεγαλύτερο και το μόνο που ήταν κατοικημένο, το Μοσκονήσι που «σφαλά το μπουγάζι τ’ Αϊβαλιού» όπως έγραφε ο Φώτης Κόντογλου. Οι Αϊβαλιώτες τόσο δεν ήθελαν να γίνουν πρόσφυγες που πολλοί βγάλανε τα τιμόνια από τα καράβια για να μην μπορούν ταξιδέψουν. Αρκετοί μείνανε στη Λέσβο με την προσμονή της σύντομης επιστροφής στην πατρίδα, η οποία δεν έγινε ποτέ. Τον πρώτο καιρό, οι πρόσφυγες ζούσαν σε σκληρές συνθήκες. Πολλές οικογένειες ζούσαν σε παραπήγματα ή στις αποθήκες για τις ελιές, τα “αμπάρια”. Τέσσερις οικογένειες μοιράζονταν ένα δωμάτιο, το οποίο το χώριζαν με κρεμασμένες καρπέτες. Σε αυτές τις συνθήκες γεννήθηκε η Μαρίτσα Μαυραπίδη. Μεγάλωσε μέσα στην φτώχεια, δουλεύοντας σκληρά σε ξένους ελαιώνες και οικογενειακές αγροτικές εργασίες. Είχε ξεκινήσει το σχολείο, αλλά το σταμάτησε στη δευτέρα Δημοτικού για να προσέχει το μικρότερο αδερφάκι της. Η μητέρα τους έλειπε την ημέρα στις αγροτικές εργασίες και εκείνη, αν και παιδί, έπρεπε να επωμιστεί καθήκοντα που δεν της αναλογούσαν. «Από τότε είχα μωρά στα χέρια μου» είχε πει σ΄ έναν δημοσιογράφο. Παντρεύτηκε, έκανε δυο παιδιά και πρόλαβε να δει εγγόνια. Μέχρι που βαστούσαν τα πόδια της, πήγαινε στον ελαιώνα πάνω από την Σκαμνιά και τάιζε τις κότες της. Έφυγε στα ογδόντα εννέα της χρόνια στις 16 Ιανουαρίου. Κηδεύτηκε στην Παναγιά τη Γοργόνα που στέκει στην κορυφή του βράχου στην άκρη του μικρού λιμανιού που προστατεύει τις ψαρόβαρκες από τα κύματα του Αιγαίου. Ο παπάς της Συκαμιάς την αποχαιρέτησε με τη γνωστή περικοπή του κατά Ματθαίου Ευαγγελίου. «Φύγετε από κοντά μου, οι καταραμένοι, στο πυρ το εξώτερον, που είναι ετοιμασμένο για το διάβολο και τους αγγέλους του. Διότι πείνασα και δε μου δώσατε να φάω, δίψασα και δε μου δώσατε να πιω, ήμουν ξένος και δε με μαζέψατε, γυμνός και δε με ντύσατε, άρρωστος και δε με επισκεφτήκατε, φυλακισμένος και δεν ήρθατε σε μένα».

Θεσσαλονίκη - Στενή Αυτοάμυνα. Η φωνή των εκτελεσμένων!

Δίχως ήχο και οποιοδήποτε υποτιτλισμό για να προδίδει την ταυτότητα του το κινηματογραφικό φιλμ διάρκειας μερικών μόνο λεπτών ήταν γνωστό από παλιά, καταχωρημένο σε επίκαιρα της εποχής. Το 1997 ο Ροβήρος Μανθούλης το είχε χρησιμοποιήσει στο εξάωρο ντοκιμαντέρ “ Βίοι Παράλληλοι του Εμφυλίου” δίχως ιδιαίτερο σχολιασμό. Τα τελευταία χρόνια αφότου είχε διευκρινιστεί η προέλευση του είχε αναρτηθεί και στο διαδίκτυο. Μέχρι τώρα όμως οι ακούσιοι πρωταγωνιστές του ήταν απλά ανώνυμοι νέοι, άγνωστοι στο ευρύ κοινό, ο ένας δίπλα στον άλλο στο εδώλιο ενός από τα δεκάδες έκτακτα στρατοδικεία της μετά-κατοχικής Ελλάδας. Τα οποία δουλεύανε ολημερίς και στέλνανε στην σειρά για τουφέκισμα κομμουνιστές και αριστερούς. Αυτά μέχρις ότου ένας σύγχρονος ιστορικός ερευνητής, δίχως ακαδημαϊκές περγαμηνές αλλά με πολύ πάθος για να σωθεί η ιστορική μνήμη για το μεγάλο κόμμα των εκτελεσμένων, ξανάδωσε στα περισσότερα από τα άγνωστα πρόσωπα τα ονόματα και την ταυτότητα τους. Τους έδωσε την χαμένη φωνή τους!

Έβρος, ελληνοτουρκικά σύνορα Ένας μικρός φοίνικας στην όχθη του ποταμού

«Οδηγούσα με το αυτοκίνητο στην αγροτική περιοχή μεταξύ των χωριών Θούριο και Σοφικό Έβρου, περίπου ένα χιλιόμετρο από το ποτάμι. Είμαι κτηνοτρόφος και πήγαινα να φορτώσω ζωοτροφή, που φυλάω συσκευασμένη σε εκείνο το σημείο. Ήταν γύρω στις τρεις το μεσημέρι και δεν είχε ακόμη αρχίσει να σκοτεινιάζει. Προσπέρασα το αντλιοστάσιο και είδα ξαφνικά πίσω στον δρόμο, από τον καθρέφτη, ένα κοριτσάκι να με ακολουθεί. Φορούσε την κουκούλα του μπουφάν του. Δεν έκλαιγε ούτε ήταν βρεγμένη και ούτε μιλούσε ελληνικά. Μου έδειξε προς το αντλιοστάσιο, μέσα στο οποίο βρισκόταν νεκρός ο πατέρας της». Ο Γιώργος Λυμπερακάκης, κτηνοτρόφος και πρόεδρος του δημοτικού διαμερίσματος Σοφικού στον Έβρο, είναι ο άνθρωπος που βρήκε ζωντανή την τετράχρονη και παγωμένο από το κρύο τον τριανταδιάχρονο πατέρα της, πρόσφυγες από τη Συρία, οι οποίοι είχαν περάσει το ίδιο πρωί τα ελληνο-τουρκικά σύνορα, παραμονή Πρωτοχρονιάς. «Το πιο πιθανό είναι να πέρασαν με βάρκα, μαζί με άλλους μετανάστες, τον φουσκωμένο Έβρο. Στη συνέχεια, ο πατέρας φαίνεται ότι πήρε αγκαλιά το παιδί ώστε να διασχίσει το πλημμυρισμένο τμήμα του ποταμού, μέχρι το αντλιοστάσιο. Τα ρούχα του κοριτσιού ήταν στεγνά. Του άνδρα ήταν λασπωμένα και στράγγιζαν. Μέσα στο κτίσμα βρέθηκε μια δεύτερη βρεγμένη παιδική αλλαξιά, σε σακούλα. Η αστυνομία εκτιμά ότι το κορίτσι έμεινε για τουλάχιστον δέκα ώρες δίπλα στον νεκρό πατέρα του. Έβαλα τη μικρή στο αυτοκίνητο, τη σκέπασα με τον πανωφόρι μου, άνοιξα τέρμα το καλοριφέρ και ειδοποίησα τους συνοριοφύλακες». Σε ερώτηση δημοσιογράφου για αν το σοκαρίστηκε απάντησε: «Κοίτα, εγώ έχω ζώα και ζω στον κάμπο. Είμαι συνηθισμένος σε τέτοιες εικόνες. Έχω βρει πολλούς νεκρούς. Πέρυσι βρήκα πνιγμένα δυο παιδάκια. Νωρίτερα, έναν άλλον άντρα πεθαμένο στη σκοπιά ενός εγκαταλελειμμένου στρατιωτικού φυλακίου και μάλιστα το πτώμα του το είχαν φάει τα ποντίκια και οι αλεπούδες. Ζούμε πολλά τέτοια εμείς εδώ στον Εβρο, μη βλέπετε που δεν μαθαίνονται. Αυτό το ποτάμι είναι το ποτάμι της ντροπής για τον πολιτισμό μας...».

Βακάρ και Χομαγιούν ανέστησαν*

[1] Εκεί βαθιά στο κύτος του αεροσκάφους, στο κοίλο αμπάρι με τις αποσκευές των ταξιδιωτών και τα εμπορεύματα (αλλά και με την ησυχία: την ησυχία που καλύπτει με το βάρος της όλα τα τριξίματα της πτητικής αγωνίας των μετάλλων· την ησυχία και, βέβαια, το σκοτάδι), είναι κι αυτά τα δυο φέρετρα, φτηνά και λιτά όπως πρέπει να ’ναι όλα τα οχήματα προς το βασίλειο της απόλυτης ισότητας και της απόλυτης συνώνυμής της, της σκλαβιάς. Δύο φέρετρα από λάκα. Απλά, λιτά, με έξοχες γραμμές, φτηνά αλλά καλοφτιαγμένα φέρετρα — κάσες, που τα λένε. Κάσες. Ίσως και με ανάγλυφο σταυρό επάνω τους, στο καπάκι· ίσως και με χωρίς. Σίγουρα πάντως όχι με εγχάρακτη ημισέληνο, σίγουρα όχι σκεπασμένα με την ελληνική σημαία, ή —υποθέτω— με το πακιστανικό αντίστοιχο σύμβολο κυριαρχίας. Και, βέβαια, κάτι τέτοιο δε θα ’χε καμιά σημασία. Απολύτως καμία: εδώ έχει σκοτάδι, και το μέταλλο δεν έχει μάτια. (Δεν έχει τίποτε σημασία, πια). Έστω λοιπόν τώρα πως τα καπάκια (πρώτα το ένα, κι ύστερα από μερικές στιγμές και το άλλο) ανασηκώνονται ελαφρά, μετακινούνται, σέρνονται αργά-αργά τοξοειδώς πάνω στα τοιχώματα των φερέτρων και (αν δεις λίγο πιο προσεκτικά) αποκαλύπτουν ένα χέρι πρώτα, κι έπειτα άλλο ένα, και εντέλει τέσσερα τον αριθμό, δύο και δύο, κι έπειτα δυο κεφάλια και δυο λαιμούς και δυο στέρνα, και όλα τα υπόλοιπα που απαρτίζουν τον άνθρωπο. (Αν αυτά είναι ο άνθρωπος). Και νά:

Έλλη Παππά. Εμείς φύγαμε. Εσείς να δούμε τώρα.

Με την Έλλη Παππά , οι ύστερες διαδρομές του διασπασμένου ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος που υπήρξαν ξεχωριστές και ασύμπτωτες, δεν επέτρεψαν συναντήσεις και γνωριμίες. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα, οι θέσεις που πήρε τις τελευταίες ειδικά δεκαετίες και οι απόψεις που διατύπωσε, στο πλούσιο συγγραφικό έργο της, μεγάλωσαν τις αποστάσεις, προξένησαν απορίες και δημιούργησαν ποικίλες αντιδράσεις. Ειδικά σε εκείνες τις περιπτώσεις που συντάχθηκε ανοιχτά με πολιτικές επιλογές μιας συγκεκριμένης πτέρυγας της καθεστωτικής Αριστεράς, υποστήριξε τις πολιτικές του Συνασπισμού στα τέλη της δεκαετίας του Ογδόντα και καλοδέχτηκε την Γκορμπατσοφική περεστρόικα, με τις ίδιες λαθεμένες προσμονές, όπως και παλιότερα, όταν συντάχθηκε με την λεγόμενη Χρουστσοφική ανανέωση. Ίσως ήταν ένας από τους λόγους που αγνοήθηκε - κακώς- το έργο της και ειδικά αυτό, της τελευταίας περιόδου που συμπεριλαμβάνει φιλοσοφικές και πολιτικές μελέτες, που αν μη τι άλλο, έθεταν ποικίλα σημαντικά θεωρητικά προβλήματα, άνοιγαν την συζήτηση και υποκινούσαν τον προβληματισμό.

Ακόμα όμως και σε εκείνες τις στιγμές που διατύπωνε τις πιο στενάχωρες απόψεις και κριτικές της για το παρελθόν του διεθνούς και ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος, αλλά πολύ περισσότερο όταν μιλούσε μπροστά στην κάμερα αφηγούμενη την προσωπική πολυτάραχη πολιτική διαδρομή της, η αίσθηση που δημιουργούσε στον αναγνώστη η τον ακροατή ήταν σταθερή και αναλλοίωτη. Η Έλλη Παππά, μέχρι το τέλος παρέμεινε στην ίδια όχθη. Αυτή, που από την πολύ μικρή ηλικία της, διάλεξε να ακολουθήσει στην τρικυμιώδη ζωή της. Γιατί τι άλλο από επιμονή στην ανάγκη για την απελευθέρωση της κοινωνίας ήταν η παρέμβαση της, στα δύσκολα χρόνια στις αρχές δεκαετίας του Ενενήντα, με την μελέτη για την Παρισινή Κομμούνα; Ή ο – με νεανική ζωντάνια και αισιόδοξη προσέγγιση – επίλογος της στο Αποχαιρετισμό στον Εικοστό αιώνα, για το μέλλον των κολασμένων του πλανήτη και την προοπτική της απαλλαγής τους από τις αλυσίδες της κοινωνικής δυνάστευσης;

Η Έλλη Παππά, ταυτίστηκε, και όχι απλά από τύχη, με μια από τις κορυφαίες στιγμές αλλά και τις πιο τραγικές περιόδους του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος. Αυτήν της σύλληψης , της δίκης και της εκτέλεσης του συντρόφου της Νίκου Μπελογιάννη μαζί με τους Μπάτση, Καλούμενο και Αργυριάδη. Της δικής της καταδίκης σε θάνατο, που δεν εκτελέστηκε γιατί ήταν μωρομάνα. Και της κατοπινής περιπέτειας στις φυλακές ως την πρωτοχρονιά του 1964. Ξαναπιάστηκε τον Απρίλη του 67 και αποφυλακίστηκε για λόγους υγείας ύστερα από ένα χρόνο και κάτι, λόγω σοβαρής ασθένειας. Από το Κίρκεντζε κοντά στην Σμύρνη το 1920 στον Πειραιά και στην Κοκκινιά και από εκεί στην ΟΚΝΕ, στο ΚΚΕ, στον παράνομο Ριζοσπάστη και μετά στον παράνομο μηχανισμό του ΚΚΕ στην Αθήνα στις δύσκολες μετεμφυλιακές ημέρες ως την σύλληψη της τον Δεκέμβρη του 50, η Έλλη Παππά υπήρξε μέλος της μεγάλης γενιάς της Αντίστασης και της εφόδου του κομμουνιστικού κινήματος. Ανήσυχο πνεύμα, αγωνίστρια που δεν λύγισε στην απομόνωση και μπροστά στον κίνδυνο της εκτέλεσης , διανοούμενη , και παρά τις πιέσεις για διάφορων ειδών προσαρμογές , ανυπότακτη και ελεύθερη στην σκέψη. Προϊόν μιας ιδιαίτερης εποχής αλλά και της ισχυρής απήχησης των ιδεών και της πάλης των κομμουνιστών και του ΚΚΕ σε αυτήν την γενιά. Σε μια περίοδο που το κομμουνιστικό κίνημα έπλαθε αληθινούς αγωνιστές , ενέπνεε την ολοκληρωτική στράτευση και αυτοθυσία και συντάραζε συθέμελα τα θεμέλια και της νέο-ελληνικής κοινωνίας. Όλα αυτά – και παρά τις κατοπινές αποστάσεις που πήρε η Ελλη Παππά- σε πλήρη αντίθεση με όσα συνέβησαν μετά με τους λεγόμενους ανανεωτές και ευπροσάρμοστους.

Ο «Αθέατος Κόσμος» κάνοντας μια θεματική παρέκβαση, θέλησε με αυτό το σημείωμα να αποχαιρετήσει την Ελλη Παππά, που έφυγε για πάντα στις 27 του περασμένου Οκτώβρη. Όχι μόνο σαν ένα σύμβολο μιας παλιότερης ηρωικής εποχής αλλά και σαν έναν άνθρωπο με ανήσυχο πνεύμα ως το τέλος , ακόμη και αν οι ανησυχίες αρκετές φορές οδηγούσαν σε συμπεράσματα που μας έβρισκαν ολοκληρωτικά αντίθετους.

* Η Έλλη Παππά τάφηκε , μαζί με την οστεοθήκη του Νίκου Μπελογιάννη, σύμφωνα με επιθυμία της, με πολιτική τελετή, στο Γ’ Νεκροταφείο της Νίκαιας το Σάββατο 31 του Οκτώβρη. Ο τίτλος του κειμένου είναι η τελευταία φράση του προλόγου « Η ώρα του αποχαιρετισμού» από το βιβλίο « Αποχαιρετισμός στον αιώνα μου» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος το 2005.

Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, Θεσσαλονίκη. Εικόνες από τον αληθινό κόσμο

Ανοίγει τις πύλες του το 11o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Aπό την Παρασκευή 13 Μάρτη και για δέκα ημέρες θα προβληθούν δεκάδες ταινίες ενταγμένες στις γνωστές θεματικές, όπως οι Μικρές Αφηγήσεις, η Καταγραφή της Μνήμης, Κοινωνία και Περιβάλλον, Ανθρώπινα Δικαιώματα, Οψεις του Κόσμου, Πορτρέτα κ.λπ. Ειδικό αφιέρωμα φέτος υπάρχει για την Αφρική, με ταινίες αφρικανών δημιουργών. Στην Καταγραφή της Μνήμης ξεχωρίζει η ταινία της Αλίντας Δημητρίου,Η ζωή στους βράχους, (παρουσίαση της ταινίας), που παρουσιάζεται σε άλλη στήλη της εφημερίδας. Στην ίδια θεματική επίσης περιλαμβάνεται η ταινία του Φώτου Λαμπρινού, Καπετάν Κεμάλ, ο σύντροφος, δηλαδή το πορτρέτο του Μιχρί Μπελί, ενός Τούρκου 92 χρονών του οποίου η βιογραφία συνδέεται με σημαντικές στιγμές του 20ού αιώνα αλλά και με την Ελλάδα. Η ταινία εξετάζει πώς ένας Τούρκος, ο οποίος μετά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο (1919-1922) υπήρξε ένθερμος εθνικιστής και φανατικός εχθρός των Ελλήνων, αποφασίζει, το 1947, να μεταβεί παράνομα στα ελληνικά βουνά για να πολεμήσει στον ελληνικό εμφύλιο στο πλευρό των ελλήνων ανταρτών και το Άλλος δρόμος δεν υπήρχε του Σταύρου Ψυλλάκη για τους οκτώ τελευταίους μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού στην Κρήτη.

Στις Οψεις του Κόσμου τα παιδιά έχουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Ο Γιώργος Αυγερόπουλος με την ταινία Zeru-Zeru, τα φαντάσματα για την τραγική μοίρα των παιδιών-αλμπίνο στην Τανζανία, ένα θέμα που μελλοντικά και η στήλη σκοπεύει να παρουσιάσει, Τα παιδιά των ορυχείων, του Ροδρίγο Βάσκες, στην περιοχή Γιαγιάγουα της Βολιβίας, τη συγκινητική ταινία από το Βαρανάσι της Ινδίας για Τα παιδιά της Πυράς, του Ρατζές Σ. Τζάλα, και τη σκληρή ζωή των φτωχών παιδιών στους δρόμους του Ουλάν Μπατόρ στη Μογγολία με την ταινία του Ιάπωνα Τάρο Τακαχάσι, Τα παιδιά των φρεατίων και που και για αυτό το θέμα συγκέντρωνε υλικό ο Αθέατος Κόσμος και χαίρεται που θα γίνει γνωστό και με εικόνες.

Στην ενότητα Κοινωνία και Περιβάλλον ξεχωρίζει το Αργό Πετρέλαιο του Τζο Μπέρλιντζερ, για τη μόλυνση περιοχών του Αμαζονίου από τις πολυεθνικές, το Για τη Νάπολη του Ρόμπερτ Α. Ρούσο, μια εσωτερική ματιά στη μεγαλούπολη του ιταλικού Νότου, και η ταινία Αλλος Πλανήτης, του Φέρεντς Μολντοβάνιι.

Και τις δέκα ταινίες, σχεδόν, για την Αφρική και από την Αφρική αξίζει να δει κανείς. Ενδεικτικά τους Ηρωες της Παραγκούπολης, για την Κιμπέρα της Κένυα, των Πίτερ Μουρίμι, Ντέιβιντ Γκοφ, τα Θύματα του πλούτου μας, του Καλ Τουρέ, και το Βαρκελώνη ή θάνατος, του Ιντρίσα Γκιρό, για τα σαθρά καΐκια που σαλπάρουν από τα προάστια του Ντακάρ για την Ευρώπη, φορτωμένα νέους απελπισμένους Αφρικανούς. Εκτός από την Αφρική, στο Φεστιβάλ έχουν προγραμματιστεί αφιερώματα για το αυστριακό και το μεξικάνικο ντοκιμαντέρ, καθώς και αφιέρωμα στον Φώτο Λαμπρινό.

* Το πρόγραμμα των προβολών βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://tdf.filmfestival.gr/default.aspx?lang=el-GR&loc=6&page=776, ενώ η ταινία της Αλίντας Δημητρίου -που η στήλη δεν κρύβει πως έχει μια ιδιαίτερη προτίμηση- θα προβληθεί δύο φορές. Τη Δευτέρα 16 Μάρτη στις 20.30, στην αίθουσα Παύλος Ζάννας στο Ολύμπιον, και την Κυριακή 22 Μάρτη στις 15.30, σε αίθουσα του ΙΕΚ Ακμή.

Ανω Ηλιούπολη –Θεσσαλονίκη. Άλλο τριακόσια ευρώ και άλλο τριάντα εκατομμύρια

Το μεσημέρι του περασμένου Σαββάτου στο μεγάλο βενζινάδικο, στη συμβολή των οδών Ωραιοκάστρου και Περιφερειακής, στην Άνω Ηλιούπολη, στη δυτική έξοδο της Θεσσαλονίκης με κατεύθυνση την Εθνική Οδό για Αθήνα, τίποτε δεν μαρτυρούσε στον ανυποψίαστο περαστικό την τραγωδία που εκτυλίχτηκε λίγες μόνο ώρες πριν. Στο διπλανό, μάλιστα, μικρό σουβλατζίδικο, όπως κάθε τέτοια ώρα και ειδικά τα Σάββατα, πολλοί ήταν αυτοί που τέλειωναν μια ακόμη δύσκολη βδομάδα μόχθου για το μεροκάματο με μια ρετσίνα και συζήτηση για το βραδινό γεγονός σαν να ήταν κάτι που συνέβη αρκετά μακριά.

Ήταν περίπου τέσσερις τα ξημερώματα όταν –σύμφωνα με μαρτυρίες και την καταγραφή του κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης- μια μαύρη BWM, σταμάτησε για ανεφοδιασμό. Ο υπάλληλος, ένας πενηντάχρονος Αλβανός μετανάστης- όταν τελείωσε τον εφοδιασμό και ζήτησε να πληρωθεί, διαπίστωσε πως οι πελάτες ήταν ληστές που με την απειλή πιστολιών του ζήτησαν τις εισπράξεις. Ο δύστυχος Αλβανός αντέδρασε (ποιος ξέρει κάτω από ποιες συνθήκες πίεσης και άγχους για τη δουλειά του και τις επιπτώσεις) και στην προσπάθεια του να πάει προς το κτίριο του βενζινάδικου, σωριάστηκε νεκρός με μια σφαίρα στο κεφάλι, από τους πισώπλατους πυροβολισμούς. Οι ληστές διέφυγαν στην νύχτα, ενώ οι αστυνομικοί βρήκαν στις τσέπες του υπάλληλου τις εισπράξεις για την υπεράσπιση των οποίων πλήρωσε με τη ζωή του. Δεν ήταν παραπάνω από τριακόσια ευρώ.

Ο θάνατος του εργαζόμενου στο βενζινάδικο πέρασε με λίγες γραμμές ή λιγοστά δευτερόλεπτα στον έντυπο και στον ηλεκτρονικό τύπο σαν κάτι το συνηθισμένο και σχετικά ασήμαντο και ξεχάστηκε σχεδόν αμέσως. Γίνανε οι συνηθισμένες αναφορές στην ραγδαία αύξηση της εγκληματικότητας και στην Θεσσαλονίκη, ενώ για τον νεκρό τίποτε περισσότερο. Δεν γράφτηκε ούτε καν το όνομά του παρά μόνο πως ήταν πατέρας δύο παιδιών και πως πρόσφατα είχε πεθάνει η γυναίκα του. Είχε έρθει από την Αλβανία για να βρει ένα καλύτερο αύριο. Στο χώρο της δολοφονίας ούτε καν οι κόκκινες κορδέλες της αστυνομίας ή ένα περιπολικό δεν μαρτυρούσαν για το τραγικό περιστατικό. Άλλωστε δεν υπήρχε τίποτε το ασαφές. Όλα ήταν καθαρά εξαρχής. Ούτε ο πρώτος ήταν ούτε και ο τελευταίος φτηνός εργάτης, συνήθως μετανάστης που χάνει τη ζωή του στην ώρα της δουλειάς από «ατύχημα» ή άλλου τύπου εγκληματική ενέργεια, σε μια περίοδο που τέτοια γεγονότα γίνονται όλο και πιο συχνά.

* Τις ίδιες ώρες όλη η χώρα παρακολουθούσε απευθείας σχεδόν την εξέλιξη της απαγωγής του μεγαλοεφοπλιστή Παναγόπουλου με νυχθημερόν κάμερες και ρεπόρτερ στημένους λίγο έξω από τη βίλα του στο Καβούρι. Μέχρι και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών προσέτρεξε με δηλώσεις συμπάθειας και συμπαράστασης στον δοκιμαζόμενο απαχθέντα από μια οργανωμένη σπείρα, που τον κράτησε για αρκετές ημέρες μέχρι να δοθούν τα λύτρα. Ένα από τα μεγάλα θέματα που απασχόλησαν τους καλούς δημοσιογράφους ήταν στο πώς θα δοθούν τα τριάντα –εν τέλει σύμφωνα με τις πληροφορίες – εκατομμύρια ευρώ στους απαγωγείς. Όχι στο πώς θα βρεθούν όμως. Γι’ αυτό δεν υπήρχε κανένα ερωτηματικό. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του ίδιου του Παναγόπουλου, οι απαγωγείς του τον μεταχειρίστηκαν καλά και ευγενικά, αν και απέφυγε να μιλήσει με πιο θερμά λόγια, όπως είχε κάνει πριν λίγο καιρό ένας άλλος απαχθείς μεγαλοβιομήχανος από την Θεσσαλονίκη.

Χωματερή Φυλής-Δυτική Αττική. Η ανίκητη δύναμη για επιβίωση

Η ανακοίνωση που βγήκε από το γραφείο Τύπου του Δήμου Κηφισιάς την πρώτη ημέρα του φετινού Σεπτέμβρη για λογαριασμό του Συνδέσμου Δήμων και Κοινοτήτων Αττικής, μιας και πρόεδρός του είναι ο δήμαρχος Κηφισιάς Νίκος Χιωτάκης, και κατέληγε με ευχαριστίες προς τον υπουργό Εσωτερικών Παυλόπουλο και την αστυνομία, είχε πανηγυρικό τόνο. Πληροφορούσε τους πολίτες πως η χωματερή στη Φυλή καθάρισε (!) από τους ρακοσυλλέκτες ύστερα από μια συντονισμένη επιχείρηση αστυνομικών και συνεργείων του Δήμου Ασπρόπυργου και κατεδαφίστηκε ο καταυλισμός που είχαν στήσει δίπλα στα σκουπίδια. Τα σκουπίδια έμειναν πλέον ήσυχα να φυλάσσονται από το προσωπικό της χωματερής, ενώ για τους ανθρώπους που καταδιώχτηκαν η ανακοίνωση δεν αναφέρει τίποτε…

Είχαν προηγηθεί ορισμένα γεγονότα μέσα στο καλοκαίρι που έφεραν στη δημοσιότητα το πρόβλημα με τη δραστηριότητα μερικών εκατοντάδων ρακοσυλλεκτών, κυρίως αλλοδαπών Ρομά και οικονομικών μεταναστών που ζούσαν μέσα στη χωματερή, μαζεύοντας κυρίως υλικά για ανακύκλωση αλλά και αποφάγια για την επιβίωσή τους. Πρώτα οι φωτιές στην περιοχή του Ασπροπύργου, οι οποίες χρεώθηκαν σε αυτούς που, καίγοντας υλικά, συγκεντρώνουν μέταλλα για ανακύκλωση. Και ύστερα μια επίθεση σε οδηγό απορριμματοφόρου, ο οποίος αρνήθηκε να συμμορφωθεί -σύμφωνα με την καταγγελία του εκπροσώπου των εργαζομένων Γ. Χάρδα- στις εντολές των ρακοσυλλεκτών να ξεφορτώσει σε καθορισμένο σημείο για να γίνει πιο εύκολα η διαλογή των σκουπιδιών. Τα γεγονότα αυτά προστέθηκαν στη φωτιά του Απρίλη στο χώρο της χωματερής, που χρεώθηκε πάλι στους ρακοσυλλέκτες, όπως και ο ανώνυμος θάνατος μιας 17χρονης ρουμάνας μετανάστριας που, παρ’ ότι στον έβδομο μήνα της εγκυμοσύνης της, ζούσε μέσα στα σκουπίδια μαζεύοντας υλικά και άφησε την τελευταία πνοή της κάτω από τις ρόδες ενός απορριμματοφόρου.

Ο βίαιος θάνατος της μικρής εγκύου Ρουμάνας, που πέρασε στα ψιλά της καθημερινής ειδησεογραφίας, συνέβη την Παρασκευή 18 του φετινού Απρίλη. Ούτε καν το όνομά της δεν έγινε γνωστό και οι αρχές δυσκολεύτηκαν αρχικά να προσδιορίσουν την καταγωγή της. Για τους υπεύθυνους των χωματερών, οι άνθρωποι αυτοί αποτελούν μάστιγα και συμπεριλαμβάνονται στην απαξιωτική κατηγορία των συμμοριών που διαταράσσουν την ομαλή αποκομιδή των σκουπιδιών. Αυτοί είναι αναρμόδιοι για τις κοινωνικές αιτίες που οδηγούν τους ανθρώπους να ζούνε μαζί και από τα σκουπίδια. Ειδικά στη χωματερή της Φυλής, που μόνο κατ’ ευφημισμό αποκαλείται από την κυβέρνηση ΧΥΤΑ ευρωπαϊκών προδιαγραφών, η οποία εγκαινιάστηκε με τυμπανοκρουσίες στις αρχές του Ιούλη, υπάρχουν σκέψεις για την ύψωση ενός σιδερένιου φράκτη τριών και πλέον μέτρων για να αποτραπεί η παράνομη είσοδος.

Το φαινόμενο όμως ούτε ασυνήθιστο είναι πλέον αλλά και ούτε μπορεί να σταματήσει με την καταδίωξη και τις απαγορεύσεις. Πάντα θα βρίσκονται τρόποι να τρυπώνουν οι απελπισμένοι στις χωματερές, υποκινούμενοι από την απόλυτη εξαθλίωση και φτώχεια, ακόμα και σε αυτές που -υποτίθεται- φτιάχνονται με σύγχρονες προδιαγραφές ασφαλείας και διαχείρισης. Η χωματερή της Φυλής, που το πρώτο κύτταρό της λειτουργεί στη θέση Σκαλιστήρι και αποτελεί στην ουσία τη μόνη νόμιμη και επίσημη περιοχή εναπόθεσης σκουπιδιών στο Λεκανοπέδιο, είναι ήδη στο στόχαστρο των κατοίκων της Δυτικής Αττικής για το γεγονός πως αποτελεί ακόμη μια βόμβα ενάντια στη ζωή και στο περιβάλλον. Και στην πραγματικότητα αποτελεί μια ακόμη έκταση για πέταμα των σκουπιδιών δίχως τη δυνατότητα ανακύκλωσης και ασφαλούς διαχείρισής τους, παρά τις κυβερνητικές εξαγγελίες για σύγχρονα συστήματα και μονάδες ανακύκλωσης. Οσο για τους ανθρώπους που καταδιώχτηκαν από αυτήν, η ανίκητη δύναμη για επιβίωση θα τους ξαναφέρει αργά ή γρήγορα πάνω στα βουνά με τα σκουπίδια. Αυτή τη δύναμη όμως πώς μπορεί να την καταλάβει ένας δήμαρχος που εκλέγεται στην Κηφισιά, στην Αθήνα του 2008;

* Η μόνη εφημερίδα που έδωσε διάσταση στην τραγική ιστορία της μικρής Ρουμάνας και παρουσίασε τον άδικο και πρόωρο θάνατό της με εξάστηλο ήταν η «Απογευματινή». Η στήλη που ανακαλύπτει πλήθος στοιχείων για γεγονότα που συμβαίνουν σε πολύ μακρινά σημεία του πλανήτη δυσκολεύτηκε αυτήν τη φορά να συγκεντρώσει περισσότερες πληροφορίες για τη μικρή Ρουμάνα, παρά το γεγονός πως αυτή έζησε και πέθανε δίπλα μας. Στην ανώνυμη μνήμη της είναι αφιερωμένος ο πρώτος, μετά την καλοκαιρινή διακοπή, «Αθέατος Κόσμος». Αντί φωτογραφίας, ο πίνακας με τίτλο «Ρακοσυλλέκτες» (Carroceiros III), ακρυλικό σε καμβά, της βραζιλιάνας ζωγράφου Luci Torres.

Παγούρια Κομοτηνής. Ένας ήσυχος θάνατος

 

Νοτιοδυτικά της Κομοτηνής τα Παγούρια, που παλιά ήταν και έδρα κοινότητας (πριν μετακομίσει, προπολεμικά ακόμη, στην Μέση) και συμπεριλάμβανε μια μεγάλη κτηματική περιοχή μαζί με τους οικισμούς της Μέσης, της Αρωγής, του Μητρικού, της Νέας Απολλωνίας, της Γλυφάδας της Θερινής, της Λούρας κ.λπ., είναι ένα χωριό που υποδέχτηκε δύο φορές τον προηγούμενο αιώνα πρόσφυγες. Τη δεύτερη φορά, στον συνοικισμό που κατασκεύασε η Εκτενεπόλ, καμιά ογδονταριά ομοιόμορφα σπίτια, για τους πρόσφυγες από τις περιοχές του Καυκάσου, που ήρθαν ύστερα από την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Σε ένα από αυτά τα σπίτια το ξημέρωμα στις 14 του Απρίλη, άφησε την τελευταία πνοή του ο Νίκος Ασλαμαζίδης, δύο εικοσιτετράωρα μόνο ύστερα από την επιστροφή του από την Γαλλία και το τέλος της περιπέτειάς του εκεί, που έγινε γνωστή διεθνώς και προκάλεσε συγκίνηση και αλληλεγγύη από πολλές πλευρές.

Ο Νίκος στα τριάντα πέντε του χρόνια, μόλις και πρόλαβε να αγκαλιάσει ύστερα από καιρό την δεκάχρονη κόρη του και την πρώην γυναίκα του και να πει μερικές γρήγορες κουβέντες με τους συγχωριανούς του στο καφενείο του χωριού. Χρήστης ναρκωτικών και καταπονημένος από την πρόσφατη περιπέτειά του, πέθανε ήσυχα, ενώ στο επίσημο χαρτί των γιατρών γράφτηκε για αιτία, οξύ εγκεφαλικό και πνευμονικό οίδημα. Ήταν ένας από τους τρεις αμμοβολιστές εργάτες που έκαναν απεργία πείνας από τις 14 του φετινού Μάρτη, για δέκα εννέα ημέρες, έξω από το δημαρχείο της γαλλικής πόλης Σαιν Ναζέρ, και κατάφεραν με την αλληλεγγύη των κατοίκων της πόλης και των συνδικάτων να πάρουν τα μεροκάματα που τους χρωστούσε η εταιρία που τους νοίκιασε. Μαζί του, ύστερα από ένα διάστημα ιατρικής παρακολούθησης και αποκατάστασης εξαιτίας της απεργίας, είχε επιστρέψει και ο σαρανταπεντάχρονος βαφέας Μπόρις Αθανασιάδης από το Μαγικό της Ξάνθης, ενώ ο τριανταοκτάχρονος Λεωνίδας Θεοχάρης και αυτός από την Θράκη, επέλεξε να πάει στην Γερμανία για να δουλέψει.

Οι τρεις τους, ξεκίνησαν το περσινό φθινόπωρο για την Σαιν Ναζέρ, το μεγαλύτερο γαλλικό λιμάνι στον Ατλαντικό, στις εκβολές του Λίγηρα, σαν εργάτες της γερμανικής Elbe, εταιρία ενοικίασης φθηνών αλλοδαπών εργατών, για να δουλέψουν στα ναυπηγεία Aker, νορβηγικών συμφερόντων, στις αμμοβολές και στο βάψιμο μεγάλων εμπορικών πλοίων. Γρήγορα κατάλαβαν πως οι υποσχέσεις για σχετικά καλό μισθό και ανθρώπινες συνθήκες ήταν ψέματα και στην πραγματικότητα δούλευαν χωρίς να πληρώνονται κανονικά, ζούσαν στοιβαγμένοι σε ένα βρώμικο ξενοδοχείο με κοινή τουαλέτα για δεκαεπτά άτομα και με δεκάωρο ωράριο για έξι ημέρες την εβδομάδα. Ειδικά ο Νίκος δούλευε πάντα νυκτερινή βάρδια. Όταν αποφάσισαν να διαμαρτυρηθούν στον «κουμάντο» τον πομάκο Σαλήφ από την Θράκη, που είναι ο επιστάτης των Ελλήνων εργατών στο ναυπηγείο, απολύθηκαν. Για να πάρουν τους δουλεμένους μισθούς τους χρειάστηκε η απεργία πείνας που έγινε πρωτοσέλιδο στην Γαλλία, η κινητοποίηση ορισμένων γαλλικών συνδικάτων και η διαδήλωση στην πόλη από Γάλλους συμπαραστάτες για να πιεστεί η εταιρία να τους δώσει την επιταγή των οκτώ χιλιάδων ευρώ που τους χρωστούσε. Για τον Νίκο όμως η ζημιά είχε γίνει. Μόνο με νερό και ζάχαρη για δεκαεννιά μέρες υπέφερε μόνιμα από έντονες ζαλάδες και η ήδη αδυνατισμένη υγεία του κλονίστηκε ανεπανόρθωτα.

Σύμφωνα με ανεπίσημα στοιχεία πάνω από οκτακόσιοι αμμοβολιστές από την Ελλάδα δουλεύουν σε ναυπηγεία στο εξωτερικό με ίδιες και παρόμοιες συνθήκες. Οι περισσότεροι είναι εργάτες από την μειονότητα της Θράκης, που αποτελούν εύκολο στόχο για τους κυνηγούς φθηνών εργατικών χεριών.

* Με αφορμή την περιπέτεια των τριών εργατών και τον θάνατο του Νίκου Ασλαμαζίδη επανήλθαν στο προσκήνιο οι ρυθμίσεις της περίφημης οδηγίας Μπολκεστάιν και το καθεστώς των φθηνών εργατών μιας χρήσης που επεκτείνεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η επικεφαλής των ευρωβουλευτών του ΠΑΣΟΚ, Μαίρη Ματσούκα μίλησε για νέο εργασιακό μεσαίωνα στην Ευρώπη, ξεχνώντας φυσικά να προσθέσει πως η έλευσή του έγινε με την κοινή πολιτική των δεξιών και σοσιαλδημοκρατικών κυβερνήσεων τα τελευταία χρόνια.