Κατάρ, Μουντιάλ | Κόκκινες κηλίδες πάνω στο χορτάρι

Είχε πάει να δουλέψει στο Κατάρ αφήνοντας πίσω γυναίκα, δυο παιδιά, τους άρρωστους γονείς του και πολλά χρέη. Τα τελευταία δανεικά, 6500 δολάρια, τα πήρε από έναν τοκογλύφο για τα έξοδα της πρόσληψης και του ταξιδιού. Όσα περίσσεψαν τα έδωσε για προίκα στην αδερφή του. Ο 28χρονος Ραμ Κουμάρ από το νότιο Νεπάλ για επτά μήνες δούλευε σε μια κατασκευαστική εταιρία, χωρίς ανάπαυση, κάνοντας υπερωρίες, σε συνθήκες αφόρητης ζέστης, ανοίγοντας χαντάκια για ηλεκτρικά καλώδια. Το μηνιάτικο, περίπου 250 δολάρια, το έστελνε σχεδόν όλο στην οικογένεια. Στο τηλέφωνο, όταν μιλούσε με την γυναίκα του, παραπονιόνταν πως ο επιστάτης δεν τους άφηνε να κάνουν ούτε διάλλειμα. Μπροστά στην κακουχία, στην απογοήτευση από τον χαμηλό μισθό και την αυξανόμενη πίεση από τους τοκογλύφους, δεν άντεξε. Αυτοκτόνησε στις 16 Σεπτεμβρίου του 2020 μέσα στον εργατικό καταυλισμό. Ο νεαρός Νεπαλέζος προστέθηκε στον κατάλογο των ανθρώπινων απωλειών για την κατασκευή των έργων ενόψει του Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου στο πλούσιο εμιράτο του Περσικού Κόλπου. Στα δώδεκα χρόνια που μεσολάβησαν ανάμεσα στην ανάθεση των αγώνων στο Κατάρ μέχρι σήμερα περισσότεροι από δεκαπέντε χιλιάδες ξένοι εργάτες δεν γύρισαν ζωντανοί στις οικογένειες τους. Εργατικά ατυχήματα, θάνατοι από ασθένειες που προκλήθηκαν από τις σκληρές συνθήκες εργασίας και διαμονής και αυτοκτονίες είναι η πλειοψηφία των περιστατικών. Η πλειοψηφία τους δεν πήρε ούτε ένα δολάριο αποζημίωση από τις αρχές του εμιράτου ή τις εταιρίες στις οποίες δούλευαν.

Το Κατάρ δεν αποτελεί εξαίρεση αλλά τον κανόνα. Οι μοναρχίες και τα εμιράτα του Περσικού Κόλπου, συμπληρώνουν τα αμύθητα κέρδη που βγάζουν συνεταιρικά με τις δυτικές πολυεθνικές από τους υδρογονάνθρακες με την σκληρή εκμετάλλευση των ξένων εργατών. Εκατομμύρια Ασιάτες, Αφρικανοί και Άραβες εργάτες, δουλεύουν σκληρά σχεδόν σε όλους τους τομείς της παραγωγής, των υπηρεσιών και των κατασκευών. Οικοδόμοι, υπηρέτριες, υπάλληλοι, φύλακες, σκουπιδιάρηδες, μεταφορείς, μάγειροι, κομμωτές αλλά και γιατροί, μηχανικοί και τεχνικοί στην εξορυκτική βιομηχανία. Αρχικά πλειοψηφούσαν οι Άραβες εργάτες. Στην δεκαετία του 1970, στα χρόνια της ανόδου των τιμών του πετρελαίου, η ζήτηση στράφηκε στο πιο φθηνό εργατικό δυναμικό με προέλευση την Νότια Ασία. Δεν ήταν μόνο οικονομικοί οι λόγοι. Τα υποτελή στους Δυτικούς αντιδραστικά καθεστώτα του Κόλπου ανησυχούσαν από τον αυξανόμενο παναραβικό εθνικισμό που συνάρπαζε τους μετανάστες εργάτες. Η μεταστροφή έγινε ολοκληρωτική τον καιρό της εισβολής του Ιράκ στο Κουβέιτ και του πρώτου πολέμου του Κόλπου. Τότε περίπου δυο εκατομμύρια Αιγύπτιοι, Παλαιστίνιοι και Υεμενίτες εκδιώχθηκαν με το πρόσχημα πως οι κυβερνήσεις τους υποστήριζαν τον Σαντάμ Χουσείν. Έτσι ξεκίνησε το μεγάλο κύμα εισόδου εργατών από την Ινδία, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, την Σρι Λάνκα, το Νεπάλ, το Αφγανιστάν, τις Φιλιππίνες αλλά και την Κένυα και άλλες αφρικανικές χώρες. Υπολογίζονται σε 25 με 28 εκατομμύρια, ανάλογα με τις εποχές, οι ξένοι εργαζόμενοι στις οικονομίες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC). Αποτελούν το 70% του συνολικού εργατικού δυναμικού και το 49% του πληθυσμού. Οι Ινδοί είναι με διαφορά η μεγαλύτερη ομάδα, πάνω από το 30% του συνόλου. Στο Κατάρ και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα το 98% των εργαζόμενων στον ιδιωτικό τομέα είναι μετανάστες, οι οποίοι αποτελούν και την μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού. Στο Κατάρ από τα σημερινά 2,9 εκατομμύρια κατοίκων, ζήτημα να φτάνουν στους 350 χιλιάδες οι πολίτες του. Με κυριότερη αιτία την προετοιμασία των έργων ενόψει του Μουντιάλ, το εμιράτο γνώρισε τα τελευταία 12 χρόνια πληθυσμιακή έκρηξη που ξεπέρασε το 40%. Και παλαιότερα αλλά και σήμερα, με ελάχιστες διαφορές, σε όλα κράτη του Περσικού οι ξένοι εργάτες αντιμετωπίζονται ως σύγχρονοι δούλοι. Το περίφημο σύστημα kafala επιβάλλει την απόλυτη εξάρτηση από το αφεντικό στην δούλεψη του οποίου τους προορίζει το συμβόλαιο που υπογράφουν. Απαγορεύεται η μετακίνηση σε άλλη εργασία, η έξοδος από τα σύνορα δίχως συγκατάθεση του εργοδότη, η απεργία και κάθε είδους διαμαρτυρία. Συνήθως οι εργάτες από την πρώτη στιγμή ανακαλύπτουν πως ακόμη και αυτοί οι σκληροί όροι των συμβολαίων καταπατούνται. Ο μισθός και οι συνθήκες εργασίας και διαμονής αποδείχνονται πολύ χειρότερα από όσα συμφώνησαν. Συχνά οι εργοδότες για σιγουριά παρακρατούν τα διαβατήρια, τους μαντρώνουν σε στρατόπεδα μέσα στην έρημο ή άλλα άθλια καταλύματα και τους αναγκάζουν να δουλεύουν σε ακραίες καιρικές συνθήκες δίχως μέτρα προστασίας και σταθερό ωράριο. Χρεωμένοι οι περισσότεροι στα γραφεία εργασίας για τα έξοδα των εγγράφων και του ταξιδιού, βρίσκονται κυριολεκτικά παγιδευμένοι στην κόλαση. Η έλευση της πανδημίας χειροτέρεψε την κατάσταση.

Από τότε που άρχισαν τα έργα ξεκίνησαν οι αντιδράσεις και οι καταγγελίες των εργατών. Καταγράφτηκαν ακόμη και στάσεις εργασίας, παράνομες απεργίες και άλλες μορφές διαμαρτυρίας. Η πραγματικότητα ήταν δύσκολο να κρυφθεί και το Κατάρ όχι άδικα μπήκε στο στόχαστρο εργατικών συνδικάτων, διεθνών οργανώσεων ακόμη και κυρίαρχων δυτικών ΜΜΕ για τις συνθήκες και τους κανόνες της εργασίας/δουλείας. Οι αρχές του εμιράτου ύστερα από ισχυρές πιέσεις αναγκάστηκαν,πολύ καθυστερημένα, να προχωρήσουν σε μερικές νομοθετικές και πραγματικές βελτιώσεις της κατάστασης και να επιτρέψουν την ελαστικοποίηση του συστήματος kafala. Η Ανώτατη Επιτροπή Παράδοσης και Κληρονομιάς! η κρατική αρχή του εμιράτου που έχει αναλάβει την επίβλεψη της διοργάνωσης υποσχέθηκε πως θα λάβει μέτρα προστασίας ειδικά για τους μετανάστες εργάτες που δούλευαν στην κατασκευή των γηπέδων. Αλλά αυτά τα μέτρα αφορούσαν μοναχά 28.000 εργαζομένους, λιγότερο από το 1,5% του συνολικού μεταναστευτικού εργατικού πληθυσμού του Κατάρ. Δεν επηρέασαν τους εργαζόμενους που κατασκεύαζαν το σύστημα του μετρό, τους αυτοκινητόδρομους, τους χώρους στάθμευσης, τις γέφυρες, τα ξενοδοχεία και άλλα έργα υποδομής που είναι απαραίτητα για τη φιλοξενία των ξένων επισκεπτών. Εξαιρέθηκαν επίσης οι καθαρίστριες, το προσωπικό εστιατορίων, οι φύλακες, οι οδηγοί και άλλες ειδικότητες. Αλλά και τα εμπόδια εξόδου από την χώρα με βάση το σύστημα kafala, παρά τις υποσχέσεις, συνέχισαν να ισχύουν για πολλές κατηγορίες εργαζόμενων μέχρι πρόσφατα. Μόλις στις 16 Ιανουαρίου 2020, τέθηκε σε ισχύ υπουργικό διάταγμα, που καταργεί τις απαιτήσεις άδειας εξόδου για τους εργαζόμενους που δεν καλύπτονταν από τις αλλαγές του 2018 και συγκεκριμένα: οικιακές βοηθοί, εργαζόμενοι σε κυβερνητικούς και δημόσιους οργανισμούς, εργαζόμενοι στον τομέα του πετρελαίου και φυσικού αερίου και εργαζόμενοι στην αλιεία και στη γεωργία. Σε ένα πρόσφατο ρεσιτάλ υποκρισίας ο επικεφαλής της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου ( FIFA) Τζιάνι Ινφαντίνο, μεταξύ άλλων προκλητικών ισχυρισμών, περηφανεύθηκε πως εξαιτίας της διοργάνωσης, στο Κατάρ καταργήθηκε το σύστημα kafala γεγονός που επηρέασε θετικά τις συνθήκες εργασίας σε όλα κράτη του Κόλπου! Αυτό βέβαια δεν αλήθεια. Οι αλλαγές, όπως βεβαιώνουν όσοι έχουν μελετήσει όσα συμβαίνουν στους χώρους εργασίας, είναι μόνο επιφανειακές και οι σχέσεις σύγχρονης δουλείας έχουν κρυφτεί προσωρινά αλλά δεν έχουν καταργηθεί. Όσο για τις δηλώσεις του Ινφαντίνο έχουν τόση αξία όσο και οι δηλώσεις του προκατόχου του, του Ζεπ Μπλάτερ, στην θητεία του οποίου ανατέθηκε η διοργάνωση στο Κατάρ και εκ των υστέρων ρίχνει την ευθύνη στον Πλατινί και μιλά για λάθος απόφαση.

Ινδοί εργάτες που έχασαν την ζωή  τους στο Κατάρ και δεν αποζημιώθηκαν

Τα κίνητρα βέβαια των περισσότερων δυτικών επικριτών δεν είναι ανιδιοτελή. Πέρα από την επιλεκτική ευαισθησία και την υποκρισία αρκετοί ήταν αυτοί που δεν είδαν εξ’ αρχής θετικά την απόφαση της FIFA να αναθέσει στο Κατάρ την φιλοξενία του Μουντιάλ για λόγους συμφέροντος. Εκτός από τους Αμερικανούς που διεκδίκησαν μέχρι τέλους την διοργάνωση και προσπάθησαν να στριμώξουν την FIFA με έρευνες και αποκαλύψεις για διαφθορά και στην Ευρώπη υπήρξαν αντιδράσεις. Οι οποίες συνεχίζονται και όλα συνηγορούν πως θα συνεχιστούν αξιοποιώντας κάθε πρόβλημα που θα ανακύψει. Η διοργάνωση ενός Παγκόσμιου Κυπέλλου μπορεί να φέρει πολλά λεφτά και ισχυρό πολιτικό αντίκρισμα στην χώρα που το φιλοξενεί. Οι αποφάσεις να ανατεθούν τα Μουντιάλ του 2018 και του 2022 στη Ρωσία και το Κατάρ αντίστοιχα, προκάλεσαν κατηγορίες για εκτεταμένη διαφθορά. Άλλωστε είναι πιο εύκολο να ανακαλύψει κανείς υποθέσεις διαφθοράς σε τέτοιους διεθνείς οργανισμούς παρά να συναντήσει χιονοθύελλα σκαρφαλώνοντας στις Ελβετικές Άλπεις! Δύο έρευνες ξεκίνησαν από Ελβετούς εισαγγελείς και το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ το 2015 με αποτέλεσμα το ισχυρό δίδυμο Μπλάτερ-Πλατινί να μπλεχτεί σε δικαστικές περιπέτειες με την κατηγορία της απάτης. Ο Πλατινί κατηγορήθηκε πως είχε σπεύσει να κάνει ανάληψη δύο εκατομμυρίων ελβετικών φράγκων για...καθυστερημένους μισθούς αλλά οι Καταριανοί είχαν προλάβει να πάρουν το χρίσμα ξεκινώντας να εκπαιδεύονται στο ποδόσφαιρο...

Το 1863 ο σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Τάνι, πατριάρχης της δυναστείας που κυβερνά αδιάλειπτα το εμιράτο από το 1847, λένε πως καταριόνταν την μοίρα των υπηκόων του, η ζωή των οποίων ήταν απόλυτα εξαρτημένη από το εμπόριο των μαργαριταριών και των χουρμάδων. Για να γίνει πιο πιστευτός συμπεριλάμβανε και τον εαυτό του στους κακορίζικους! «Είμαστε όλοι από τον πιο πλούσιο ως τον πιο φτωχό, σκλάβοι ενός αφέντη, του Μαργαριταριού». Φυσικά και δεν ήταν ακριβώς έτσι. Για την αλιεία των μαργαριταριών και την συγκομιδή των χουρμάδων είχε και τότε αναπτυχθεί ένα μεγάλο δουλεμπόριο από την Ανατολική Αφρική ως το Μπαλουχιστάν και την Αραβική χερσόνησο. Χιλιάδες δούλευαν για ένα κομμάτι ψωμί αλλά οι εμίρηδες περνούσαν... ζωή και κότα. Ακριβώς όπως συμβαίνει και σήμερα. Με μόνη διαφορά πως την θέση των μαργαριταριών πήρε το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Το Κατάρ έχοντας συνιδιοκτησία μαζί με το Ιράν στο μεγαλύτερο γνωστό και εκμεταλλεύσιμο κοίτασμα φυσικού αερίου στον κόσμο γνώρισε τις τελευταίες δεκαετίες μια εκρηκτική οικονομική άνοδο. Αποτέλεσμα να ενισχυθεί ο γεωπολιτικός ρόλος του και να αποκτήσει διεθνή αναγνώριση. Έτσι κέρδισε και την διοργάνωση εκδηλώσεων, αξιοποιώντας την δυνατότητα να χρηματοδοτεί αφειδώς πολυεθνικές, κυβερνήσεις, οργανισμούς και παράγοντες. Όσοι από αυτούς θεωρούν υπήρξαν ριγμένοι από την σπάταλη απλοχεριά του εμίρη του Κατάρ, ξεσηκώνονται τώρα υποκριτικά για τον διεφθαρμένο Μουντιάλ, λες και τα προηγούμενα ήταν συναντήσεις αγγέλων. Την ίδια στιγμή βέβαια εκβιάζουν και αναζητούν τρόπους να ανοίξουν και αυτοί δουλειές με το εμιράτο.

"Ποιος έφτιαξε τα γήπεδα; Ποιος έφτιαξε τους δρόμους; Ποιος έφτιαξε τα πάντα; Μπενγκάλις, Πακιστανοί και Σιναλέζοι! Άνθρωποι σαν εμάς. Και τώρα μας αναγκάζουν να φύγουμε!” έλεγε με οργή ένας ξένος εργάτης σε δημοσιογράφους πριν μερικές εβδομάδες, όταν οι αρχές του Κατάρ ξεκίνησαν τις εξώσεις. Χιλιάδες εργάτες αναγκάστηκαν να μετακινηθούν από τις κατοικίες τους και άλλοι να επιστρέψουν άρον-άρον στις πατρίδες τους ενόψει της τελετής έναρξης του Παγκόσμιου Κυπέλλου. Τα εκτυφλωτικά φώτα της οποίας θα επιχειρηθεί να καλύψουν την σκοτεινή και ματωμένη πλευρά και αυτής της φιέστας των πολυεθνικών και του καπιταλιστικού κέρδους.

Πηγές και προτάσεις

ΔΙΑΒΑΣΤΕ μια σύντομη ιστορία της Ντόχα. originsofdoha.files.wordpress.com/2015/03/a-history-of-doha-and-bidda1.pdf και το άρθρο του Παντελή Μπουκάλα στην Καθημερινή www.kathimerini.gr/opinion/562125139/ena-moyntial-cheirotero-apo-t-alla/ από το οποίο πήραμε την ιδέα για τον τίτλο

ΓΝΩΡΙΣΤΕ ιστορίες νεκρών εργατών cardsofqatar.com/en/