Παντζάμπ, Ινδία | Επαναστατική ποίηση στα αγροτικά μπλόκα

O σαρανταπεντάχρονος Παλ Σαντού, όταν ξεκίνησαν οι Ινδοί αγρότες για να στήσουν μπλόκα γύρω από την ινδική πρωτεύουσα, τον περσινό Νοέμβρη, δεν ακολούθησε. Στην οικογένεια συμφώνησαν να πάει ο αδερφός του. Αγρότης από το χωριό Ράμανα, από την περιοχή Φαριντακότ του νοτιοδυτικού Παντζάμπ, έπρεπε να μείνει για τις καθημερινές δουλειές. Δεν άντεξε, όμως, για πολύ μακριά από τον αγώνα. Ειδικά όταν αυτός έγινε σκληρός και άρχισαν να έρχονται οι ειδήσεις για τα πρώτα θύματα. Το πρωινό της 19ης Δεκεμβρίου, άρπαξε το ποδήλατό του και ξεκίνησε με κατεύθυνση τον σταθμό διοδίων στο Τικρί, στα σύνορα της Χαριάνα με το Δελχί. Εκεί είχε στηθεί το μεγαλύτερο αγροτικό μπλόκο. Διένυσε τετρακόσια χιλιόμετρα απόσταση, πέφτοντας για ύπνο δίπλα στον δρόμο και τρώγοντας από προσφορές που του έδιναν χωρικοί που συναντούσε. Κανένας δεν του αρνήθηκε βοήθεια, όταν έβλεπε τη σημαία του αγροτικού συνδικάτου BharatKisan και διάβαζε τις χάρτινες, χειρόγραφες, πινακίδες που είχε προσαρμόσει πάνω στο ποδήλατο. Το ποίημα που αντέγραψε προσεκτικά σε αυτές ήταν «διαβατήριο» και κατευόδιο. Sabhton Khatarnaak: Σαμπτό Καταρνάκ: «Το πιο επικίνδυνο». Είναι ο τίτλος του πιο δημοφιλούς ποιήματος του επαναστάτη ποιητή Αβτάρ Σινγκ Σαντού, γνωστού ως Πας, που μέσα από τους στίχους του περιγράφει πως το πιο επικίνδυνο πράγμα, ακόμη και από την κοινωνική αδικία, είναι η σιωπή, ο φόβος και η απάθεια γι αυτήν! Όταν έφτασε στο μπλόκο του Τικρί, δεν έχασε την ευκαιρία να μιλήσει σε όσους τον περιτριγύρισαν με περιέργεια: «Ο Πας ήταν οραματιστής και ύψωσε τη φωνή του ενάντια στην καταπίεση και την αδικία. Σήμερα, αν καθίσουμε σπίτι μας και δεν γίνουμε μέρος αυτού του κινήματος, τότε είμαστε «ζωντανοί νεκροί»… όπως είχε πει και ο ποιητής. «Είμαστε όλοι εδώ, γιατί εμείς οι αγρότες δεν θέλουμε τα όνειρά μας να γίνουν εφιάλτες», συμπλήρωσε. Το «Sabhton Khatarnaak» είναι ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της σύγχρονης ποίησης του Παντζάμπ και από πολλά χρόνια έχει γίνει μήνυμα αντίστασης σε πολλές λαϊκές κινητοποιήσεις. Ποιήματα του Πας μπορεί να δει κανείς συχνά σε πλακάτ και πανό σε συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας σε όλη την Ινδία.

Γκιλμπόα, κατεχόμενη Παλαιστίνη | Το πάθος για ελευθερία ισχυρότερο από τους τοίχους της φυλακής!

Πολύχρονο σκοτάδι και ξαφνικά εκτυφλωτικό φως! Και ύστερα πάλι πηχτό σκοτάδι! Ή μήπως δεν είναι ακριβώς έτσι; Ένα κελί για έξι ανθρώπους. Μια τρύπα στο δάπεδο της μικρής τουαλέτας. Μια στενή σήραγγα που ανοίγεται με κουτάλι φαγητού. Καμιά τριανταριά μέτρα μήκος. Για οκτώ μήνες τουλάχιστον μια σιωπηλή εξαντλητική προσπάθεια, στην κυριολεξία κάτω από μύτη και τα πόδια των δεσμοφυλάκων. Δυο τρεις φορές, από τύχη δεν ανακαλύφθηκε η επιχείρηση στη διάρκεια των επίμονων ερευνών στα κελιά. Και στο τέλος, η μεγάλη στιγμή! Ρος Χασανά. Εβραϊκή Πρωτοχρονιά. Η αποφασιστική νύχτα! Ανάμεσα στις 5 με 6 Σεπτεμβρίου. Έξι άνδρες ξεκινάνε να σέρνονται στο μικροσκοπικό τούνελ. Αποφεύγουν σαράντα δεσμοφύλακες της βάρδιας, τρεις υπερυψωμένες σκοπιές, δύο ψηλούς τοίχους, μερικούς φράκτες από κοφτερά συρματοπλέγματα και μια αγέλη εκπαιδευμένα σκυλιά. Ήταν γύρω στις μιάμιση την νύχτα όταν ξεκίνησαν και γύρω στις τέσσερις όταν ο τελευταίος βγήκε από την τρύπα στο έδαφος, στη νοτιοανατολική πλευρά της φυλακής υψίστης ασφαλείας Γκιλμπόα, στο βόρειο Ισραήλ πολύ κοντά στα όρια της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης. Ύστερα από δύο ώρες, όταν μαθεύτηκε η απόδραση, οι έξι άνδρες ήταν αρκετά μακριά. Στο προσκλητήριο των τετρακοσίων κρατουμένων δεν έδωσαν παρών. Και ύστερα ακολούθησε ένα άγριο ανθρωποκυνηγητό από όλες τις δυνάμεις και υπηρεσίες της σιωνιστικής κατοχής. Αστυνομία, στρατός και μυστικές υπηρεσίες κινητοποιήθηκαν, στήθηκαν μπλόκα, σφραγίστηκαν τα σύνορα και αποκλείστηκαν οι διαβάσεις προς τις παλαιστινιακές περιοχές. Στόχος ήταν να μην περάσουν οι δραπέτες σε αυτές και καταφέρουν να κρυφτούν.

Χαραμπάτ, Καμπούλ | Ο ήχος της σιωπής ...και η τροφή της ψυχής

Χαραμπάτ στα Νταρί σημαίνει ταβέρνα, ένα τόπος διασκέδασης μερικές φορές κακόφημος. Αλλού αναφέρεται ως ερείπια. Η Χαραμπάτ, μια γειτονιά με στενά σοκάκια στην παλιά πόλη της Καμπούλ, στις ρίζες της ακρόπολης Μπαλά Χισάρ, είναι συνώνυμη με την παραδοσιακή αφγανική μουσική. Αρκετοί την είχαν παρομοιάσει στα χρόνια της ακμής της με ένα μεγάλο υπαίθριο ωδείο. Η ιστορία της ξεκινά την δεκαετία του 1860 όταν ο εμίρης Σερ Αλί Χαν έφερε οικογένειες εκπαιδευμένων μουσικών από την Ινδία. Εγκαταστάθηκαν σε σπίτια που κτίστηκαν γι αυτές στην καρδιά της Καμπούλ, σε ένα δρόμο που πήρε το όνομα Χαραμπάτ. Η επιλογή δεν ήταν τυχαία. Έπρεπε οι μουσικοί να είναι κοντά στην κατοικία των ηγεμόνων, τις ημέρες και τις νύχτες των οποίων διασκέδαζαν. Από τότε στη γειτονιά δεν σταμάτησε η κατασκευή μουσικών οργάνων στα εργαστήρια, τα τραγούδια και οι χοροί στους δρόμους, στους καφενέδες και πίσω από τα καφασωτά παράθυρα των σπιτιών. Στίχοι,μουσικές και τεχνικές περνούσαν από γενιά σε γενιά. Η Χαραμπάτ ήταν το κέντρο της πολιτιστικής ζωής και των γλεντιών της πόλης. Οι γαμήλιες τελετές ήταν συνηθισμένο να γίνονται εκεί. Και όταν ήρθε το ραδιόφωνο στην Καμπούλ, οι φωνές και μουσικές της Χαραμπάτ ταξίδεψαν σε όλη την χώρα, κάνοντας διάσημους πολλούς καλλιτέχνες και έξω από αυτήν. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 και ιδιαίτερα στις δεκαετίες του Εξήντα και του Εβδομήντα, το ράδιο-Καμπούλ, φιλοξένησε μια ολόκληρη γενιά παραδοσιακών και σύγχρονων μουσικών, οι περισσότεροι των οποίων πέρασαν και δούλεψαν στην Χαραμπάτ.

Αμπιμαέλ Γκουσμάν - Αντικομουνιστές ιεροεξεταστές ή πως θάβεται ένας μύθος;

Κάθε χρόνο, την ίδια ημέρα, συγκεντρώνονται για να το γιορτάσουν, κυρίως όμως να υπενθυμίσουν την μεγάλη προσφορά τους, με το αζημίωτο εννοείται, στην διάσωση της Δημοκρατίας στο Περού, όπως ισχυρίζονται. Είναι απόστρατοι αστυνομικοί, διαφορετικών βαθμών, μέλη της GEIN, της ειδικής ομάδας πληροφοριών, η οποία ιδρύθηκε στα πλαίσια της Εθνικής Αντιτρομοκρατικής Διεύθυνσης, της διαβόητης DINCOTE. Ξεκίνησαν στις αρχές του 1990 επί προεδρίας του σοσιαλδημοκράτη Γκαρσία και συνέχισαν στα χρόνια του φασίστα Φουχιμόρι. Επιχείρηση Βικτόρια. Ογδόντα έξι προσεκτικά διαλεγμένοι αστυνομικοί με επικεφαλής τον αστυνόμο Μπενεδίκτο Χιμένες, μπήκαν στο κυνήγι της ηγεσίας του παράνομου Κομμουνιστικού Κόμματος του Περού, αφού πρώτα στρατολογήθηκαν, εκπαιδεύτηκαν και εξοπλίστηκαν με υλικό προηγμένης τεχνολογίας από την αμερικάνικη πρεσβεία στην Λίμα και την CIA.

Κερίμα Λορένα Τάριμαν | Φωτεινό αστέρι... στο μισό του ουρανού των Φιλιππίνων!

Ζωηρό μωβ αγκαλιασμένο με βαθύ κόκκινο! Όταν γεννήθηκε η Κερίμα Λορένα Τάριμαν το 1979 η Μαρία Λορένα Μπάρος δεν ζούσε. Η θρυλική μορφή του γυναικείου επαναστατικού κινήματος στα χρόνια της στρατιωτικής δικτατορίας Μάρκος είχε δολοφονηθεί από στρατιωτικό απόσπασμα, περικυκλωμένη στα βουνά του Κεσόν, τρία χρόνια νωρίτερα, τον Μάρτιο του 1976. Υπεύθυνη για την ίδρυση της Makibaka μιας μαχητικής γυναικείας οργάνωσης, πρόδρομος της σημερινής Gabriela, πέρασε στην παρανομία όταν κηρύχτηκε ο στρατιωτικός νόμος. Κυνηγήθηκε, συνελήφθηκε και βασανίστηκε. Όταν κατάφερε να αποδράσει εντάχθηκε σε μια ομάδα κομμουνιστών ανταρτών του Νέου Λαϊκού Στρατού. Η θυσία της αποτελεί συνεχή πηγή έμπνευσης και αποφασιστικότητας για πολλές νεαρές Φιλιππινέζες, ιδιαίτερα φοιτήτριες στο Πανεπιστήμιο της Κεσόν. Τζένιφερ Καρίνο. Έρικα Σαλάνγκ. Τάνια Ντομίνγκο. Κριστίν Πούσε. Ρέκκα Νοέλ Μόντε. Είναι ορισμένες από τις νεαρές γυναίκες, φοιτήτριες ή απόφοιτες του Πανεπιστήμιου, οι οποίες έδωσαν την ζωή τους στην Κορδιλιέρα πολεμώντας για την εθνική και κοινωνική ελευθερία της χώρας.

Λουΐσα Τολέδο | Μάνα του αντιφασισμού, γιαγιά των κοινωνικών οδοφραγμάτων

Λευκό και γαλάζιο. Βάση για ζωγραφιές : Πουλιά, βουνά, δένδρα, λουλούδια και μια σφιγμένη γροθιά. Ένα αλλιώτικο, χρωματιστό φέρετρο! Στην κορυφή οι μορφές των τριών γιων που αποχωρίστηκε νωρίς. Θυσία στον αντιδικτατορικό αγώνα. Θλίψη αλλά και έξαψη στο κρύο πρωινό στο Σαντιάγο. Μια θορυβώδης ρομερία, μια πομπή από αυτοκίνητα και λεωφορεία που κορνάρουν ασταμάτητα ακολουθεί. Τετάρτη 7 Ιουλίου, από την Βίγια Φράνσια στα ανατολικά στην Ρικολέτα, βόρεια, σχεδόν ένδεκα χιλιόμετρα απόσταση. Σε κάθε σταυροδρόμι οργανωμένοι ποδηλάτες διακόπτουν την κυκλοφορία. Αλλά και σε κάθε γωνία καραμπινιέροι. Νεαροί που συνοδεύουν μισοτρέχοντας, πετάνε πέτρες με κάθε ευκαιρία. Κυνηγητό και δακρυγόνα. Όταν η πομπή έφτασε στην είσοδο του κεντρικού νεκροταφείου το φέρετρο σηκώθηκε στα χέρια, πέρασε σβέλτα στους ώμους μασκοφορεμένων νεαρών. Πανδαιμόνιο από τρομπέτες, τούμπες, τύμπανα, ταμπούρλα, κρανκάσες, κόρνες. Καπνογόνα, φωτοβολίδες, σφυρίγματα και συνθήματα. Νεαρές χορεύτριες με παραδοσιακές ιθαγενικές φορεσιές. Μια τεράστια γυναίκεια κούκλα. Κοκκινόμαυρες σημαίες. Μια διαφορετική, παλλόμενη από ενέργεια, κηδεία. Αγωνιστική και χαρούμενη όπως είναι η ζωή, οργισμένη και αυθάδης όπως πρέπει να είναι η νεότητα. Μια ζωή σκληρή αλλά και γεμάτη έζησε η Λουΐσα Τολέδο Σεπούλβεδα. Μια διαρκή νεότητα ακόμη και όταν η ασθένεια την είχε καταβάλλει. Με μια οργή που δεν είχε καταλαγιάσει παρά το πέρασμα των χρόνων και ξαναγεννιόνταν κάθε φορά που το καθεστώς κτυπούσε και σκότωνε νέους. Μια παρουσία που προκαλούσε τον σεβασμό. Ένα ακατάβλητο κάλεσμα σε αγώνα και ένα βλέμμα μόνιμα στραμμένο σε ένα φωτεινό μέλλον. Δίπλα στους ηλικιωμένους της αντιδικτατορικής πάλης, εκατοντάδες νέοι και νέες των σύγχρονων κοινωνικών μαχών. Μια κηδεία αντάξια της γυναίκας που δίκαια θεωρούνταν από τις εμβληματικές μορφές του μεγάλου αντιφασιστικού αγώνα. Μια γνήσια λαϊκή τελετή που δεν μπορούν να την περιγράψουν λέξεις, ένα ζηλευτό κατευόδιο.

Κάλι, Κολομβία | Λιμάνι της Αντίστασης, προπύργιο της εξέγερσης!

Γκρίζο και κεραμιδί. Τσίγκος και τούβλα. Νότια και ανατολικά πέρα από την λεωφόρο Σιμόν Μπολιβάρ. Λα Ουνιόν. Μαριάνο Ράμος. Ελ Ποπλάδο. Αντόνιο Ναρίνιο. Κομουνέρος.Μερικά από τα ονόματα των μπάριος που απλώνονται στο Κάλι, την πρωτεύουσα της Βάγιε ντελ Κάουκα. Κοντά στις ακτές του Ειρηνικού. Πλούσια επαρχία της νοτιοδυτικής Κολομβίας με τα ψηλότερα ποσοστά ενδημικής φτώχειας. Σπίτια χαμηλά. Τα περισσότερα στεγάζουν οικογένειες ξεριζωμένων αγροτών που συνέρρευσαν από την ύπαιθρο τις τελευταίες δεκαετίες. Αποτέλεσμα των πολιτικών λεηλασίας της γης και των τυφλών, γενοκτονικών, στρατιωτικών επιχειρήσεων ενάντια στους αριστερούς αντάρτες. Κάγκελα και σιδεριές σε κάθε παράθυρο, κάθε αυλή. Η πόλη μεγάλωσε απότομα και βίαια, έγινε το δεύτερο σε πληθυσμό αστικό κέντρο, το πιο πυκνοκατοικημένο. Συνώνυμο καθημερινής βίας στους δρόμους, σκληρών ναρκοσυμμοριών οι οποίες συνεργάζονται αρμονικά με την διεφθαρμένη πολιτική ελίτ και βαθιών κοινωνικών αντιθέσεων. Το Σαντιάγο δε Κάλι, όπως είναι το επίσημο όνομα, αναδείχτηκε σε πόλη- πρωταγωνιστή της τελευταίας γενικής απεργίας και της μεγάλης λαϊκής εξέγερσης στην Κολομβία. Και η Πουέρτο Ρεγιένα ένα σταυροδρόμι στην Σιμόν Μπολιβάρ δίπλα στις φτωχογειτονιές, σε προπύργιο της αντίστασης. Το οδόφραγμα εδώ άντεξε σχεδόν για δύο μήνες! Από την 28 Απριλίου, πρώτη ημέρα της γενικής απεργίας ως τα ξημερώματα του Σαββάτου 26 Ιουνίου. Τις τελευταίες ημέρες η Πουέρτα Ρεγιένα είχε γίνει σημείο συγκέντρωσης όσων ζητούσαν να κλιμακωθεί ο αγώνας. Για να στείλουν το μήνυμα σε όλη την χώρα αποφάσισαν να χτίσουν ένα μνημείο. Μια υψωμένη γροθιά από τσιμέντο και σίδερο πάνω στην οποία τοποθέτησαν τις φωτογραφίες και τα ονόματα των δολοφονημένων διαδηλωτών. El paro no para! Η απεργία δεν σταματά! Με αυτό το σύνθημα κάλεσαν τους Καλένιος στα αποκαλυπτήρια. Ανακοίνωσαν πως από εδώ και πέρα η Πουέρτο Ρεγιένα, θα ονομάζεται Πουέρτο Ρεσιστένσια. Μόνο όταν αποσύρθηκαν και οι τελευταίοι διαδηλωτές, δύο εβδομάδες μετά την ανακοίνωση λήξης της γενικής απεργίας από την Εθνική Επιτροπή, εμφανίστηκε η αστυνομία και στρατιώτες μαζί με συνεργεία του δήμου για να διαλύσουν το οδόφραγμα. Αλλά και τότε σκόρπιοι διαδηλωτές στους γύρω δρόμους φώναζαν συνθήματα και έβριζαν τις δυνάμεις καταστολής. Ήταν τέτοια η ταραχή που πέρασαν όλες αυτές τις ημέρες οι τοπικές καθεστωτικές αρχές που οδήγησαν τον δήμαρχο της πόλης Οσπίνα να κάνει την ανάγκη φιλοτιμία. Και να δηλώσει επί τόπου πως το μνημείο που έστησαν οι εξεγερμένοι δεν θα κατεδαφιστεί. "Είναι πλέον μέρος της ιστορίας της πόλης και σύμβολο του δυναμισμού των νέων!" πρόσθεσε, προκαλώντας αντιδράσεις στην τοπική ολιγαρχική ελίτ και στους ακροδεξιούς κύκλους.

Αφγανιστάν | Η αγωνία των εγκαταλειμμένων μεταφραστών

Το όνομά του είναι Ουαλμίρ, αλλά τον φωνάζουν Αλ, αφότου ήρθε στις ΗΠΑ. Είναι η κεντρική φιγούρα σε μια τηλεοπτική σειρά του αμερικάνικου CBS με τίτλο «United States of Al», που άρχισε να προβάλλεται τον φετινό Απρίλιο. Είναι μια κλασική «αμερικανιά», μια κωμωδία καταστάσεων, όπως τις λένε, από εκείνες που τις ντύνουν με χειροκροτήματα και επιφωνήματα «κονσέρβα» για να εκβιάσουν το γέλιο και να γεμίσουν τα αποχαυνωτικά βράδια του αμερικάνικου τηλεοπτικού κοινού. Ο Αλ είναι ένας από εκείνους τους νεαρούς Αφγανούς που είχαν προσληφθεί από τον αμερικάνικο στρατό, ως μεταφραστές, πληροφοριοδότες και διαμεσολαβητές με τους ντόπιους. Ο βετεράνος πεζοναύτης Ρίλεϊ, με τον οποίο είχε συνεργαστεί, καταφέρνει να του εξασφαλίσει βίζα και τον προσκαλεί στις ΗΠΑ. Ο Ρίλεϊ ζει στο Οχάιο, είναι αλκοολικός, έχει χωρίσει και βιώνει τα αδιέξοδα μιας κατεστραμμένης ζωής μαζί με την αδερφή του, της οποίας ο αρραβωνιαστικός έχει σκοτωθεί στο Αφγανιστάν. Πρόκειται για ανθρώπινες τραγωδίες, που δημιούργησε η αμερικάνικη πολεμική επέμβαση και θα μπορούσαν να συνθέσουν ένα δυνατό αντιπολεμικό έργο. Αντί για αυτό, έχουμε μια φθηνή κωμωδία, που αναπαράγει τα αμερικάνικα στερεότυπα για τους απολίτιστους, διεφθαρμένους και πολεμοχαρείς μουσουλμάνους, με ελάχιστες εξαιρέσεις σαν τον Αλ, και τους καλούς Αμερικανούς, που αναγκάστηκαν να πολεμήσουν σε μια αφιλόξενη χώρα. Όλες οι καταστάσεις επικεντρώνονται στις προσπάθειες και τις αποτυχίες του Αλ να προσαρμοστεί στη νέα του πατρίδα, σε συνεχείς ρατσιστικούς υπαινιγμούς για την πολιτιστική του καθυστέρηση και στη διαρκή συγκατάβαση των Αμερικάνων, που δέχονται να τον ενσωματώσουν στον ανώτερο πολιτισμό τους! Η συγκεκριμένη τηλεοπτική σειρά δεν θα άξιζε ούτε μια λέξη, αν δεν άγγιζε ένα επίκαιρο και ευαίσθητο θέμα και δεν επιδίωκε προκλητικά να εμπορευτεί και να «παίξει» επάνω στην τραγωδία μιας ολόκληρης χώρας, αλλά και στις προσωπικές περιπέτειες των ανθρώπων της, μαζί και αρκετών από εκείνους που ανήκαν στις κατοχικές δυνάμεις και γύρισαν πίσω κουβαλώντας τραύματα, ενοχές και προσωπικά αδιέξοδα, αφού πρώτα συμμετείχαν σε ένα συλλογικό έγκλημα. Οι δημιουργοί χρησιμοποιούν μια από τις σκοτεινές πτυχές της αμερικάνικης κατοχής στο Αφγανιστάν, όχι για να την καταγγείλουν αλλά για να την δικαιολογήσουν. Η σειρά από τον Απρίλιο ως σήμερα έχει μια διαρκή πτώση στην τηλεθέαση, αλλά δεν είμαστε σίγουροι πως οι λόγοι είναι ίδιοι με αυτούς που προκάλεσαν αγανάκτηση και σκληρές κριτικές, μέσα και κυρίως έξω από τις ΗΠΑ.

Ικίτος, Περού | Τάφοι δίχως σταυρούς και ...ομπρέλες!

Φρέσκο ανοικτό καφέ, αγκαλιασμένο  από βαθύ πράσινο. Στο  δεκαοκτώ  χιλιόμετρο του δρόμου  Ικίτος -Νάουτα.  Δεκαπέντε λεπτά περίπου από την  πρωτεύουσα  του Λορέτο  προς τον νότο, στην  δεξιά πλευρά,  μέσα στα όρια του εθνικού δρυμού Αλπαουάγιο Μισιάνα.  Μέχρι  να  δημοσιευτεί   το  αποκαλυπτικό ρεπορτάζ  της  εφημερίδας  "La Región" τον περσινό Ιούνιο, ελάχιστοι ξέρανε την αλήθεια.  Μερικοί  αξιωματούχοι  της περιφερειακής   διοίκησης   και της κυβερνητικής υπηρεσίας υγείας. Στα τέλη  του Απριλίου του 2020 η περιφέρεια  του Λορέτο και ο δήμος Σαν Χουάν Μπαουτίστα  συνεννοήθηκαν κρυφά και έφτιαξαν  ένα αυτοσχέδιο  νεκροταφείο  δυόμιση  στρεμμάτων, ξεχερσώνοντας  βιαστικά το δάσος. Οι περισσότεροι συγγενείς  όταν έγινε γνωστή η αλήθεια  ξαφνιάστηκαν και οργίστηκαν. Είχαν δεχθεί, παραβιάζοντας έθιμα και προαιώνιες συνήθειες, την αποτέφρωση  σαν λύση ανάγκης.  Περίμεναν από καιρό να τους παραδώσουν  τις στάχτες  των νεκρών.  Πίστευαν  πως είχαν οδηγηθεί σε κρεματόρια με όλες τις απαραίτητες  υγειονομικές προφυλάξεις.  Αντί για εκεί  τους έθαψαν  δυο και τρεις μαζί σε ανώνυμους τάφους  στο πρόχειρο νεκροταφείο.   Δεν έβαλαν ούτε ένα σταυρό. Ούτε λόγος  φυσικά για  ομπρέλα.  Μια συνηθισμένη παράδοση στην περιοχή, για να δίνει σκιά και δροσιά στον νεκρό!  Αντίθετη είναι η εικόνα στο  κανονικό νεκροταφείο  Σαν Χουάν Μπαουτίστα, στον ομώνυμο δήμο του Ικίτος . Εδώ  η περιποίηση των τάφων δεν σταμάτησε, ακόμη και τις ημέρες της μεγάλης πίεσης. Σχεδόν κάθε τάφος είναι στολισμένος και έχει την προστασία  μιας χρωματιστής  ομπρέλας.

Λύδδα/Αλ-Λιντ/Λοντ, κατεχόμενη Παλαιστίνη | Μωσαϊκό πολιτισμών, ηφαίστειο αντιθέσεων

7600 π.χ. Η ανθρώπινη παρουσία στην Λύδδα βυθίζεται στην προϊστορία. Δύο απαράμιλλης τεχνικής μωσαϊκά της βυζαντινής περιόδου μιλάνε γι αυτήν. ΛΩΔ ΗΤΟΙ ΛΥΔΕΑ Η Κ [ΑΙ] ΔΙΟCΠΟΛΙC, ατείχιστη με δύο κεντρικούς δρόμους και μια πύλη. Έτσι περιγράφεται στον μοναδικό χάρτη της Μάνταμπα, στο δάπεδο της ορθόδοξης εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, στην σημερινή Ιορδανία. Το 1996 ανακαλύφθηκε ένα μωσαϊκό στα ερείπια αρχοντικής κατοικίας στα όρια της πόλης. Είναι το μεγαλύτερο σε έκταση, καλοδιατηρημένο ψηφιδωτό που έχει βρεθεί στην Παλαιστίνη. Εκεί που διασταυρώνονταν οι αρχαίοι δρόμοι που συνδέανε την Δαμασκό με το Κάιρο και την Ιερουσαλήμ με την Γιάφα. Δεκαπέντε χιλιόμετρα από το Τελ-Αβίβ, δίπλα στο διεθνές αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν, στο μέσο του σημερινού Ισραήλ. Η πόλη στην μακραίωνη διαδρομή της γνώρισε πολλούς κατακτητές, έζησε δόξες, καταστροφές και μετονομασίες. Λοντ στην εβραϊκή βίβλο, Διόσπολις στην Ελληνιστική εποχή, Λύδδα στην Καινή Διαθήκη, Αλ Λιντ στην αραβική κατάκτηση, και ξανά Λοντ, αφότου την άρπαξε παράνομα το σύγχρονο Ισραήλ το 1948.  

Ινδία | Κηδείες WhatsApp, σώματα στον Γάγγη!

Η Τσάγκαν Μπάι Κίσαν έπασχε από χρόνια αρθρίτιδα. Κατοικούσε μαζί με την κόρη της Λαξμί, στην περιοχή Ίντιρα Ναγκάρ, στην Πούνε της Μαχαράστρα. Όταν αρρώστησε βαριά αποφάσισαν να την μεταφέρουν στο νοσοκομείο. Αναζητώντας κρεβάτι δεν υπήρχε άλλη λύση, παρά να την διακομίσουν στο προβληματικό «τζάμπο-νοσοκομείο» στο κολέγιο Σιβάτζι Ναγκάρ. Ήταν όμως αργά. Πέθανε πριν φτάσει, οι γιατροί απλά επιβεβαίωσαν τον θάνατο της. Είχε μολυνθεί από τον κοροναϊό. Η ηλικιωμένη είχε προλάβει να πει στην κόρη της την τελευταία επιθυμία. Αν πέθαινε τις ημέρες του Ραμαζανιού, παρότι ινδουίστρια, να την κήδευαν με το μουσουλμανικό τυπικό. Αντί αποτέφρωσης να την θάβανε. Η Λαξμί Μπάι φρόντισε να εκτελέσει την επιθυμία της. Την έθαψαν στο ισλαμικό νεκροταφείο του Jai Jawan στην συνοικία Yerwada. Η είδηση προκάλεσε εντύπωση στην Ινδία. Αρκετοί μίλησαν για τα αισθήματα αλληλεγγύης και αλληλοσεβασμού που διατηρούν οι απλοί άνθρωποι μεταξύ τους, παρά τις θρησκευτικές διαφορές, σε πείσμα του φανατισμού που καλλιεργεί η εθνικιστική κυβέρνηση και οι ινδουιστικοί αντιδραστικοί κύκλοι. Στο πρώτο πανδημικό κύμα αυτοί προσπάθησαν να χρεώσουν την νέα ασθένεια στους μουσουλμάνους!

Ράμσεϊ Κλαρκ (1927-2021) | Ένας επίμονος κατήγορος των εγκλημάτων των ΗΠΑ

«Ακολούθησαν τους νόμους μιας ανελέητης γενοκτονίας» έλεγε σε μια συνέντευξη του στον Γιάννη Διακογιάννη στα Νέα, τον Φεβρουάριο του 2003, ο Ράμσεϊ Κλαρκ, αναφερόμενος στην αμερικάνικη πολιτική σε βάρος του Ιράκ από το 1991 και μετά, παραμονές της νέας εγκληματικής στρατιωτικής επέμβασης. Και συμπλήρωνε: «Ορισμένοι στην Αμερική θέλουν να υποκαταστήσουν τον ΟΗΕ. Πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ μπορούν να παίξουν αυτό τον ρόλο. Αλλά, όλα αυτά δεν είναι μόνον επικίνδυνα για την ανθρωπότητα, είναι επικίνδυνα και για τον ίδιο τον λαό μας, τον αμερικανικό». Είχε ταξιδέψει στην Βαγδάτη για να καταγγείλει την επικείμενη επίθεση. Από τότε πέρασαν πολλά χρόνια. Ο Ράμσεϊ Κλαρκ συνέχισε να στιγματίζει με κάθε ευκαιρία την αμερικάνικη εξωτερική πολιτική. Άλλοτε για τις πολεμικές απειλές σε βάρος της Βόρειας Κορέας, άλλοτε για τις υπονομευτικές προσπάθειες ενάντια στην Βενεζουέλα και αδιάκοπα για την Κούβα και το εξοντωτικό οικονομικό εμπάργκο. Συχνά για τα δεινά των Παλαιστίνιων εξαιτίας της σιωνιστικής κατοχής που στηρίζουν οι αμερικάνικες κυβερνήσεις και πολλές φορές για την διαρκή πολιορκία που υφίσταται δεκαετίες τώρα ο λαός του Ιράν.

Αμαζον, Αλαμπάμα | Μια νίκη της εργοδοσίας, ένα μάθημα για την εργατική τάξη

Ακόμη και τον ρυθμό με τον οποίο αναβοσβήνει το κόκκινο και το πράσινο στις διασταυρώσεις με τον κεντρικό δρόμο άλλαξε η εργοδοσία της Αμαζον σε συνεργασία με τις δημοτικές αρχές στο Μπέσεμερ της Αλαμπάμα με πρόσχημα την κυκλοφοριακή συμφόρηση! Σύμφωνα με τις καταγγελίες συνδικαλιστών αυτό έγινε με σκοπό να σταματάνε ελάχιστα έως καθόλου τα αυτοκίνητα των εργαζόμενων στα φανάρια για να είναι δύσκολο να παίρνουν προκηρύξεις και φυλλάδια, που μοίραζαν στην αλλαγή της βάρδιας συνδικαλιστές, σχετικά με τις εκλογές για την ένταξη τους στην εργατική ένωση. Ευρηματικό αποκορύφωμα μιας αλυσίδας πιέσεων, εκβιασμών και προπαγάνδας που επιστράτευσε και χρηματοδότησε αδρά η εταιρία στην διάρκεια ενός άνισου αγώνα ενάντια στους εργαζόμενους που σήκωσαν κεφάλι, διεκδικώντας την συμμετοχή τους στο Συνδικάτο Λιανεμπορίου, Χονδρεμπορίου και Εμπορικών Κέντρων (RWDSU).

Μπέσεμερ, Αλαμπάμα | Ο μεγάλος αγώνας των εργατών της Αμαζον

Αντιφατικό; Όχι αν το καλοσκεφθείς! Μπορεί η Αλαμπάμα στον αμερικανικό νότο να είναι συνώνυμο του βαθιού συντηρητισμού και των ρατσιστικών διακρίσεων αλλά ακριβώς εκεί το εργατικό κίνημα – ίσως εξαιτίας αυτών των σκληρών συνθηκών – έχει μια πολύχρονη πολυκύμαντη ιστορία. Ανάμεσα στο 1885 και στο 1908 η προδρομική ένωση Ιππότες της Εργασίας ξεπερνούσαν τα πέντε χιλιάδες μέλη και από ένα σημείο και ύστερα έγιναν η πολυπληθέστερη πολιτειακή οργάνωση σε όλες τις ΗΠΑ. Οργάνωναν απεργίες στα ανθρακωρυχεία, στα ξυλουργεία, στις σιδηρουργίες και στα αγροκτήματα διεκδικώντας αυξήσεις στους μισθούς και κατάργηση της καταναγκαστικής εργασίας των φυλακισμένων. Παρά τις ακρότητες ενάντια σε ορισμένες εθνικές κοινότητες, ιδιαίτερα κατά των Κινέζων, λευκοί και μαύροι εργάτες είχαν πετύχει σημαντικές νίκες δημιουργώντας ισχυρή παράδοση η οποία μεταφέρθηκε στις νέες συνδικαλιστικές οργανώσεις των αρχών του Εικοστού αιώνα. Η νέα κορύφωση ήρθε στις δεκαετίες του 1920 και του 1930 με την δράση της Διεθνούς Ένωσης Εργατών Ορυχείων, Μύλων και Χυτηρίων. Η Mine Mill, όπως ήταν γνωστότερη, ήταν μια διαφυλετική, αν και κυρίως μαύρη, εργατική ένωση η οποία με επίκεντρο το Μπέσεμερ οργάνωσε με επιτυχία τους εργαζομένους στις μεγάλες χαλυβουργίες και τα ανθρακωρυχεία. Ύστερα ήρθαν τα σκληρά χρόνια του μακαρθισμού, το αντικομουνιστικό κυνηγητό, η τρομοκρατία, η υπονόμευση, η αξιοποίηση των διαιρέσεων, η εξαγορά και εν τέλει η διάλυση των περισσότερων συνδικάτων. Το εργατικό κίνημα, παρά τις ισχυρές αναλαμπές στην διάρκεια των αγώνων για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων ενάντια στο λευκό ρατσιστικό αστυνομικό κράτος στους δρόμους της Αλαμπάμα υποχώρησε σε βάθος. Δημιουργήθηκε ένα κενό αρκετών δεκαετιών που μπορεί να μην έσβησε τις μνήμες αλλά ξερίζωσε κατακτήσεις και ξέφτισε παραδόσεις.

Hlaing Tharyar, Γιανγκόν | Η άγρια Δύση… του νέου εργατικού κινήματος

Μαύρο που συνορεύει με το ζωηρό πράσινο. Μια τάφρος μαύρης λάσπης και ένας ψηλός φράκτης από χάλυβα χωρίζουν την παραγκούπολη Νιάνιουανγκ, από την Πανάινγκ Γκολφ. Από τη μια, καλύβες από σαπισμένο άχυρο και τσίγκο, στενοί χωματόδρομοι, δίχως δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης. Τριάντα χιλιάδες ψυχές βουτηγμένες στη μιζέρια. Από την άλλη, μια από τις πλουσιότερες συνοικίες της Γιανγκόν, η οποία αναπτύχθηκε γύρω από ένα γήπεδο γκολφ με τεχνητές λίμνες και φοίνικες. Πολυτελείς βίλες σε αμερικάνικο στυλ Παλμ Μπιτς και Σάντα Μπάρμπαρα, χλιδάτα ξενοδοχεία, πισίνες, ιδιωτικό νοσοκομείο και κολέγιο. Είναι τόσο κοντά που μερικές φορές τα μπαλάκια των γκόλφερς προσγειώνονται πάνω στις παράγκες! Και διαφέρουν εισοδηματικά όσο απέχει η Κόλαση από τον Παράδεισο. Για μια παρτίδα γκολφ, η τιμή συμμετοχής κοστίζει εκατό δολάρια. Ένα μεροκάματο για το βοηθητικό προσωπικό που κουβαλά τα μπαστούνια και μαζεύει τα μπαλάκια είναι το πολύ τρία δολάρια! Αυτοί που κρατάνε τις ομπρέλες, πληρώνονται με ένα δολάριο! Κάθε ημέρα τα ξημερώματα και αργά το απόγευμα, ένας μικρός στρατός εργατών, ανδρών και γυναικών, μπαίνουν και βγαίνουν από τις φυλασσόμενες πύλες για να δουλέψουν ως υπηρετικό προσωπικό. Προέρχονται από τις τριγύρω φτωχογειτονιές. Η αριστοκρατική συνοικία αναφέρεται στους τουριστικούς οδηγούς ως η “περηφάνια” της Μιανμάρ. Για αυτούς που ξέρουν, αποτελεί μια συγκλονιστική εικόνα των απίστευτων ταξικών διαφορών που δημιουργήθηκαν στις τελευταίες δεκαετίες, στις οποίες η χώρα άνοιξε τα σύνορα στις ξένες επενδύσεις.

Βαρκελώνη | Όλες οι πλαστικές σφαίρες τυφλώνουν!

Σκούρο κόκκινο. Και μετά μαύρο. Τρίτη 16 Φεβρουαρίου απόγευμα, οι κεντρικοί δρόμοι της Βαρκελώνης ξεχειλίζουν από οργή. Το πρωί η αστυνομία είχε συλλάβει τον κομμουνιστή ράπερ Πάμπλο Χασέλ, εισβάλοντας στο πανεπιστήμιο της Λέριντα. Οδός Αουγκούστα. Στο τμήμα της που ορίζεται ανάμεσα στην Αβινγκούντα Ντιαγκονάλ και στην Τραβεσέρα ντε Γκράσια. Η μεγάλη συγκέντρωση διαμαρτυρίας, που ξεκίνησε στην Πλάτσα ντε Λεσέψ στις επτά, εξελίχθηκε σε μια νεαρή διαδήλωση με κατεύθυνση τον αστυνομικό σταθμό στην οδό Μπος. Οι διαδηλωτές στριμώχτηκαν από τους αφηνιασμένους της Μόσος ντ' Εσκουάντρα. Των ειδικών δυνάμεων της καταλανικής αστυνομίας. Στήθηκαν μερικά βιαστικά οδοφράγματα. Οι πυκνές γραμμές από αστυνομικές δυνάμεις έκαναν απανωτές επιθέσεις. Οι Μόσος έριχναν δακρυγόνα και πυροβολούσαν με πλαστικές σφαίρες. Γύρω στις οκτώμισι, μια δεκαεννιάχρονη διαδηλώτρια βρέθηκε στο πεζοδρόμιο με το πρόσωπο βουτηγμένο στο αίμα. Η ομάδα άμεσης ιατρικής βοήθειας που έφτασε πίστεψε πως το τραύμα στο μάτι είναι επιπόλαιο. Όταν διακομίστηκε στο νοσοκομείο, οι γιατροί διαπίστωσαν πως ο λοβός είχε καταστραφεί. Η νεαρή κοπέλα έχασε το ένα μάτι της! Στα ισπανικά Μέσα το όνομα δεν δημοσιεύθηκε. Η οικογένειά της ζήτησε να γίνει σεβαστή η δύσκολη κατάσταση που αντιμετωπίζει. Η εικόνα της τραυματισμένης διαδηλώτριας ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο. Στην Ισπανία, και ιδιαίτερα στην Καταλονία, προξένησε μεγάλη αγανάκτηση.

Μπάχος ντε Μένα, Σαντιάγο | Ένα βελόριο μνήμης και αντίστασης για τον Φρανσίσκο Μαρτίνες

Καφέ και γκρι. Δρόμοι γεμάτοι λακκούβες. Σκόνη και ξαφνικές πλημμύρες όπως αυτή του 1997. Παραπήγματα από ξύλο και λαμαρίνες. Κυρίως τριώροφα συγκροτήματα 24 μικρών διαμερισμάτων, σαράντα τετραγωνικών το καθένα.  Στριμωγμένα το ένα δίπλα στο άλλο, με κοινόχρηστες αυλές σε πλήρη εγκατάλειψη , αρκετά τυλιγμένα με πλαστικό για να μην περνά το νερό της βροχής. Κουφάρια μιας… αντικοινωνικής στεγαστικής πολιτικής που εγκαινίασε η στρατιωτική δικτατορία και συνέχισε η σιδερόφρακτη… «δημοκρατία».

Έζρα Ιτσχάκ Νάουι | Αποχαιρετισμός σε έναν «εσωτερικό εχθρό»

Αριστερός Εβραίος Μισραχί, μιλούσε σαν μητρική, τα αραβικά. Οι γονείς ήρθαν από τη Βασόρα του Ιράκ, αλλά αυτός γεννήθηκε το 1952, στο νεοσύστατο Ισραήλ. Πήγε στον στρατό, υπηρέτησε τον καιρό του πολέμου του Γιομ Κιπούρ, αλλά παρέμεινε πεισματικά αντισιωνιστής. Από τους καλύτερους υδραυλικούς στην Ιερουσαλήμ, προτιμούσαν να τον καλούν στο σπίτι για επισκευές οι προοδευτικές Εβραίες. Ομοφυλόφιλος, που επέλεξε να συζήσει με έναν κυνηγημένο νεαρό Παλαιστίνιο, κρύβοντάς τον στο σπίτι του, για να τον γλυτώσει από την απειλή ενός οικογενειακού εγκλήματος τιμής. Δραστήριος υποστηρικτής των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων, με έντονη δράση στους λόφους της νότιας Χεβρώνας. Εκεί που οι έποικοι και ο κατοχικός στρατός για πολλά χρόνια επιδιώκουν συστηματικά να κλέψουν τη γη των Παλαιστίνιων Βεδουίνων κτηνοτρόφων, οι οποίοι χρησιμοποιούν τις σπηλιές για κατοικίες αρνούμενοι να εγκαταλείψουν τον τόπο τους, ζώντας δίχως ηλεκτρικό και δίκτυο ύδρευσης για δεκαετίες. Ιδρυτικό μέλος της «Τα΄αγιούς», μιας κοινής ισραηλινό-παλαιστινιακής οργάνωσης αλληλεγγύης με το όνομα Συνύπαρξη (Κοινή Ζωή), αμέτρητες φορές βρέθηκε ανάμεσα σε στρατιώτες και Παλαιστίνιους για να εμποδίσει επιθέσεις, καταπατήσεις γης και κατεδαφίσεις σπιτιών. Ο Έζρα Ιτσχάκ Νάουι εξόργιζε πολλούς συμπατριώτες του, συντηρητικούς Εβραίους, ιδιαίτερα αυτούς που είναι ταυτισμένοι με την πολιτική της κατοχής και του μίσους ενάντια στους Παλαιστινίους. Θεωρούνταν ένας προκλητικός, εσωτερικός εχθρός! Αλλά και για αρκετούς από τους Παλαιστίνιους ήταν παρείσακτος. Ένας αλληλέγγυος που δημιουργούσε τουλάχιστον αμηχανία και όχι λίγες φορές αποστροφή, ειδικά όταν η ισραηλινή προπαγάνδα διέδωσε πως τάχα κουβαλάει το Aids.

Τζουντούμπα, Τυνησία | Η θυσία του ασκούμενου γιατρού που συγκλόνισε τη χώρα!

Ήταν Πέμπτη 3 Δεκεμβρίου 2020, επτάμισι το απόγευμα. Τελείωνε μια εξοντωτική εφημερία 24 ωρών. Ο 27χρονος ασκούμενος χειρούργος θα έπρεπε κανονικά να παραδώσει, αν δεν τον καλούσαν εκτάκτως για βοήθεια για ένα νέο σοβαρό περιστατικό, αλλά και για έναν ασθενή που σήκωσε, ξαφνικά, υψηλό πυρετό. Έτρεξε βιαστικά προς το ασανσέρ για να ανέβει στο θάλαμο νοσηλείας. Μερικές νοσοκόμες, που στέκονταν μπροστά, παραμέρισαν. Άνοιξε βιαστικά την πόρτα δίχως να προσέξει και, σχεδόν ακαριαία, όλα τριγύρω του σκοτείνιασαν. Ο θάλαμος του ανελκυστήρα δεν ήταν στη θέση του και το σώμα του έπεσε με γδούπο στο κενό φρεάτιο από ύψος δέκα μέτρων! Ο Μπαντρεντίν Αλάουι, νεαρός γιατρός από την Κασερίν, που είχε βάρδια στο νοσοκομείο της Τζουντούμπα, μιας πόλης στη βορειοδυτική Τυνησία, πέρασε στη στιγμή στο βασίλειο της σιωπής. Οι υπεύθυνοι κάτι πήγαν να ψελλίσουν για ατύχημα... για κακιά ώρα... αλλά δεν πρόλαβαν. Ένα τεράστιο κύμα αγανάκτησης και οργής πλημμύρισε τους ανθρώπους σε όλη την χώρα. Στην πρώτη γραμμή οι υγειονομικοί. “Ο Μπαντέρ δεν πέθανε! Ο Μπαντέρ δολοφονήθηκε!” έγραψε η Νάντια Ντραέφ, μια αναισθησιολόγος στο ίδιο νοσοκομείο, περιγράφοντας την άθλια κατάσταση που ζούσαν για καιρό. Αφημένο στην τύχη του, όπως και τα υπόλοιπα περιφερειακά νοσοκομεία, που αποδείχτηκαν πλήρως ανέτοιμα να αντιμετωπίσουν την πανδημία. Στο νοσοκομείο της Τζουντούμπα λειτουργούσε αγκομαχώντας ο ένας μόνο από τους επτά ανελκυστήρες, για τους οποίους οι εργαζόμενοι ζητούσαν μάταια να επισκευαστούν. Αλλά όχι μόνο αυτό! Έλειπαν ιατρικές συσκευές, αναπνευστήρες, φαρμακευτικό υλικό και τα ασθενοφόρα χάλαγαν συνέχεια.

Γκοραχόν, Παντζάμπ | Η μητέρα Ινδία… βγήκε θυμωμένη στους δρόμους

Όλη την προηγούμενη ημέρα έβρεχε! Ξημέρωσε ένα συννεφιασμένο και κρύο πρωινό  προς το τέλος του περασμένου Νοεμβρίου όταν η Μπίμπι Γκουρμαΐλ Καούρ τυλίχθηκε σφιχτά στο σάρι της. Ξεκίνησε μαζί με άλλους αγρότες, γυναίκες και άνδρες κάθε ηλικίας, με λεωφορεία και γεωργικά μηχανήματα με προορισμό το Δελχί. “Chalo Dilli” ονόμασαν το κάλεσμα οι αγροτικές ενώσεις του Παντζάμπ. Το Γκοραχόν, ένα χωριό στην περιοχή Σανγκούρ, στα νότια της πολιτείας, ξεσηκώθηκε σχεδόν ολόκληρο. Η εβδομηντάχρονη Γκουρμαΐλ  συνήθιζε τα τελευταία χρόνια να βγαίνει από το σπίτι μόνο για γάμους και κηδείες. Ήταν η πρώτη φορά που θα έπαιρνε μέρος σε μια τέτοια κινητοποίηση. Μια πορεία προς την ινδική πρωτεύουσα για να ενωθούν με τους υπόλοιπους αγρότες που πολιορκούν το Δελχί, ζητώντας από την κυβέρνηση να αποσύρει τους νόμους που ψήφισε τον Σεπτέμβριο.