Αφγανιστάν | Η αγωνία των εγκαταλειμμένων μεταφραστών

Το όνομά του είναι Ουαλμίρ, αλλά τον φωνάζουν Αλ, αφότου ήρθε στις ΗΠΑ. Είναι η κεντρική φιγούρα σε μια τηλεοπτική σειρά του αμερικάνικου CBS με τίτλο «United States of Al», που άρχισε να προβάλλεται τον φετινό Απρίλιο. Είναι μια κλασική «αμερικανιά», μια κωμωδία καταστάσεων, όπως τις λένε, από εκείνες που τις ντύνουν με χειροκροτήματα και επιφωνήματα «κονσέρβα» για να εκβιάσουν το γέλιο και να γεμίσουν τα αποχαυνωτικά βράδια του αμερικάνικου τηλεοπτικού κοινού. Ο Αλ είναι ένας από εκείνους τους νεαρούς Αφγανούς που είχαν προσληφθεί από τον αμερικάνικο στρατό, ως μεταφραστές, πληροφοριοδότες και διαμεσολαβητές με τους ντόπιους. Ο βετεράνος πεζοναύτης Ρίλεϊ, με τον οποίο είχε συνεργαστεί, καταφέρνει να του εξασφαλίσει βίζα και τον προσκαλεί στις ΗΠΑ. Ο Ρίλεϊ ζει στο Οχάιο, είναι αλκοολικός, έχει χωρίσει και βιώνει τα αδιέξοδα μιας κατεστραμμένης ζωής μαζί με την αδερφή του, της οποίας ο αρραβωνιαστικός έχει σκοτωθεί στο Αφγανιστάν. Πρόκειται για ανθρώπινες τραγωδίες, που δημιούργησε η αμερικάνικη πολεμική επέμβαση και θα μπορούσαν να συνθέσουν ένα δυνατό αντιπολεμικό έργο. Αντί για αυτό, έχουμε μια φθηνή κωμωδία, που αναπαράγει τα αμερικάνικα στερεότυπα για τους απολίτιστους, διεφθαρμένους και πολεμοχαρείς μουσουλμάνους, με ελάχιστες εξαιρέσεις σαν τον Αλ, και τους καλούς Αμερικανούς, που αναγκάστηκαν να πολεμήσουν σε μια αφιλόξενη χώρα. Όλες οι καταστάσεις επικεντρώνονται στις προσπάθειες και τις αποτυχίες του Αλ να προσαρμοστεί στη νέα του πατρίδα, σε συνεχείς ρατσιστικούς υπαινιγμούς για την πολιτιστική του καθυστέρηση και στη διαρκή συγκατάβαση των Αμερικάνων, που δέχονται να τον ενσωματώσουν στον ανώτερο πολιτισμό τους! Η συγκεκριμένη τηλεοπτική σειρά δεν θα άξιζε ούτε μια λέξη, αν δεν άγγιζε ένα επίκαιρο και ευαίσθητο θέμα και δεν επιδίωκε προκλητικά να εμπορευτεί και να «παίξει» επάνω στην τραγωδία μιας ολόκληρης χώρας, αλλά και στις προσωπικές περιπέτειες των ανθρώπων της, μαζί και αρκετών από εκείνους που ανήκαν στις κατοχικές δυνάμεις και γύρισαν πίσω κουβαλώντας τραύματα, ενοχές και προσωπικά αδιέξοδα, αφού πρώτα συμμετείχαν σε ένα συλλογικό έγκλημα. Οι δημιουργοί χρησιμοποιούν μια από τις σκοτεινές πτυχές της αμερικάνικης κατοχής στο Αφγανιστάν, όχι για να την καταγγείλουν αλλά για να την δικαιολογήσουν. Η σειρά από τον Απρίλιο ως σήμερα έχει μια διαρκή πτώση στην τηλεθέαση, αλλά δεν είμαστε σίγουροι πως οι λόγοι είναι ίδιοι με αυτούς που προκάλεσαν αγανάκτηση και σκληρές κριτικές, μέσα και κυρίως έξω από τις ΗΠΑ.

Σε τριακόσιες χιλιάδες υπολογίζονται οι Αφγανοί, από όλες τις μεγάλες εθνοφυλετικές κοινότητες της χώρας, οι οποίοι συνεργάστηκαν, άλλοτε οικειοθελώς και άλλοτε αναγκαστικά, με διαφόρους τρόπους και με διαφορετικές ιδιότητες με τις ξένες δυνάμεις, οι οποίες με επικεφαλής τις ΗΠΑ εισέβαλλαν στη χώρα το 2001. Οι περισσότεροι από αυτούς εργάστηκαν ως μάγειρες, καθαριστές, εργάτες, μηχανικοί, φύλακες κ.λπ. Ανάμεσά τους χιλιάδες δούλεψαν ως μεταφραστές, μια ομάδα συνεργατών πολύ χρήσιμων, σχετικά καλοπληρωμένων και στενά δεμένων με τους αξιωματικούς των στρατιωτικών μονάδων. Οι περισσότεροι δούλεψαν στα πρώτα χρόνια της μαζικής εισβολής και κατοχής και αρκετοί πήραν μέρος έμμεσα ή άμεσα σε πολεμικά εγκλήματα σε βάρος του αφγανικού λαού. Κάθε ξένη στρατιωτική δύναμη είχε τους δικούς της συνεργάτες -μέχρι και η Ελλάδα που ξανάπαιξε τον ρόλο του βαστάζου στη μακρινή χώρα- αλλά οι Αμερικανοί στρατολόγησαν τους περισσότερους. Όταν τα πράγματα άρχισαν να στραβώνουν και το Αφγανιστάν να επαληθεύει την προαιώνια βεβαιότητα πως αποτελεί τέλεια παγίδα για κατακτητές και αυτοκρατορίες, η τύχη των μεταφραστών αναποδογύρισε. Η μερική απόσυρση των ξένων δυνάμεων και η προοπτική πλήρους αποχώρησης έσπειρε τον φόβο για το μέλλον. Οι Ταλιμπάν που επιστρέφουν έχουν απειλήσει με τιμωρία όσους συνεργάστηκαν με τους εισβολείς. Περίπου τριακόσιοι Αφγανοί που εργάστηκαν για τον στρατό των ΗΠΑ ή μέλη των οικογενειών τους έχουν σκοτωθεί από το 2016, σύμφωνα με την αμερικάνικη οργάνωση No One Left Behind. Η τελευταία, σε συνεργασία με κυβερνητικές υπηρεσίες και συνδέσμους απόστρατων, προσπαθεί να βοηθήσει Αφγανούς και Ιρακινούς μεταφραστές-συνεργάτες να μεταναστεύσουν στις ΗΠΑ.

Οι Αμερικανοί, από το 2009 με το άρθρο 602( β) του νόμου «για την προστασία των συμμάχων του Αφγανιστάν» (!) προέβλεψαν τη χορήγηση ειδικής βίζας εισόδου (θεώρηση SIV) για τους συνεργάτες τους οι οποίοι αποδεδειγμένα κινδυνεύουν, καθώς και για τις οικογένειες τους. Μέχρι σήμερα έχουν μεταφέρει στις ΗΠΑ γύρω στις 14.500 Αφγανούς, ενώ δεκάδες χιλιάδες άλλοι περιμένουν για να κάνουν αίτηση. Η διαδικασία των αιτήσεων διεκόπη το 2014 και από τότε γύρω στις 18 χιλιάδες δεν έχουν πάρει απάντηση. Απόστρατοι σαν τον πρώην στρατηγό και επικεφαλής της CIA Πετρέους αλλά και η ηγεσία του Πενταγώνου ζητούν να ξανανοίξει το πρόγραμμα. Το ζήτημα ανέβηκε ψηλά στη δημόσια συζήτηση στις ΗΠΑ, αφότου ο Μπάιντεν ανακοίνωσε την απόφασή του για πλήρη αποχώρηση μέχρι τον Σεπτέμβρη του 2021, λίγες ημέρες πριν τη συμπλήρωση είκοσι χρόνων από την έναρξη της αμερικάνικης επέμβασης. Με τους Ταλιμπάν να ελέγχουν το 70% της υπαίθρου και να έχουν περικυκλώσει τις πόλεις, το μέλλον για τους συνεργάτες των Αμερικάνων είναι σκοτεινό. Αυτή η προοπτική αύξησε τις πιέσεις και ανάγκασε την αμερικάνικη κυβέρνηση να δεσμευτεί σε ενεργοποίηση του προγράμματος μετεγκατάστασης. Η εσπευσμένη επίσκεψη του Αφγανού κατοχικού προέδρου Άσραφ Γάνι στην Ουάσινγκτον στις 25 Ιουνίου και η συνάντησή του με τον Αμερικανό πρόεδρο μεταξύ άλλων περιλαμβάνει και αυτό το θέμα. Αν και οι Ταλιμπάν ανακοίνωσαν στις 7 Ιουνίου πως δεν θα τιμωρηθούν όσοι δείξουν μεταμέλεια για τις πράξεις τους, αν δεν συμμετάσχουν σε ανάλογες δραστηριότητες στο μέλλον, η δήλωση καθησύχασε ελάχιστους. Ήδη ο αρχηγός των αμερικάνικου επιτελείου Μαρκ Μάιλι και ο υπουργός Άμυνας Λόιντ Όστιν έσπευσαν να διαβεβαιώσουν πως θα κάνουν ότι είναι δυνατόν για να προστατεύσουν τους συνεργάτες του αμερικάνικου στρατού. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως οι Αμερικάνοι στρατηγοί, επικαλούμενοι το «ηθικό καθήκον», βγαίνουν μπροστά. Δεν το κάνουν από τύψεις ή συμπόνια, αλλά για να μην στείλουν λάθος μηνύματα σε επίδοξους δωσίλογους σε άλλες γωνιές του πλανήτη. Παράλληλα με τις ΗΠΑ και η Βρετανία υλοποιεί ανάλογο πρόγραμμα. Το Afghan Relocation and Assistance Policy (Arap) έχει φέρει 1400 Αφγανούς στο νησί και άλλοι 3000 περιμένουν να γίνουν δεκτοί. Στις 10 Ιουνίου το Ευρωκοινοβούλιο με ψήφισμά του παρενέβη, ζητώντας από τα κράτη που αποσύρονται να προστατεύσουν τους ντόπιους συνεργάτες τους.

Η εισβολή των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν μετετράπη στην πιο μακρόχρονη πολεμική εμπλοκή της υπερδύναμης σε ξένη χώρα. Παρά τους κομπασμούς για την εξουδετέρωση της Αλ Κάιντα και του Μπιν Λάντεν, η αφγανική περιπέτεια υπήρξε μια παταγώδης αποτυχία! Αυτό οδήγησε τον Τραμπ να διαπραγματευτεί με τους Ταλιμπάν, υπογράφοντας τη συμφωνία του Φεβρουαρίου του 2020, που πρόβλεπε την αποχώρηση μέχρι τον φετινό Μάιο. Η αθέτηση της συμφωνίας από τους Αμερικανούς, ένδειξη προβληματισμών και πιέσεων για την κατάσταση, έκανε τους Ταλιμπάν να διακόψουν τις συνομιλίες για πολιτική λύση. Αυτές ξανάρχισαν πρόσφατα, αλλά ελάχιστοι πιστεύουν πως οι τελευταίοι έχουν όρεξη για σοβαρή διαπραγμάτευση. Άλλωστε δεν έχουν λόγους να βιάζονται. Ξέρουν καλά πως ο χρόνος δουλεύει για αυτούς και από τον Απρίλιο που ξεκίνησε η τελική αποχώρηση των Αμερικανών καλύπτουν σχεδόν δίχως τουφεκιά τα κενά που αφήνουν. Όσο για τον στρατό του καθεστώτος της Καμπούλ, αυτός αποσύρεται στους στρατώνες δίχως αντίσταση.

Αν και τίποτε δεν πρέπει να θεωρείται βέβαιο, οι Αμερικανοί αναζητούν τρόπους να υποστείλουν χωρίς φανερή ταπείνωση την αστερόεσσα από τα τελευταία οχυρά τους στο Αφγανιστάν, πριν την 11η Σεπτεμβρίου. Στην Ουάσινγκτον αυξάνονται εκείνοι που συνηθίζουν στην ιδέα μιας πλήρους επικράτησης των Ταλιμπάν. Άλλοι φοβούνται πως οι ΗΠΑ θα χρειαστεί να ξαναεμπλακούν, αν τα πράγματα στραβώσουν. Οι ΗΠΑ έχουν προειδοποιήσει πως ο αμερικάνικος στρατός θα επιτηρεί από κοντά τις εξελίξεις και αναζητούν ΝΑΤΟϊκή χώρα για να εκτελεί χρέη χωροφύλακα του αεροδρομίου της Καμπούλ. Πρότειναν την Τουρκία, η οποία έσπευσε να το δεχθεί, αλλά οι Ταλιμπάν προειδοποίησαν πως αυτό δεν θα γίνει αποδεκτό. Οι τελευταίοι έχουν αλλάξει αρκετά στα είκοσι χρόνια που μεσολάβησαν. Η νέα γενιά στην ηγεσία τους διαθέτει ρεαλισμό και καλύτερη αίσθηση των διεθνών και τοπικών δεδομένων. Δίνουν σημασία στην εικόνα τους, αποφεύγουν να χτυπήσουν τους Αμερικάνους και μοιράζουν διαβεβαιώσεις πως θα σεβαστούν τα δικαιώματα ανδρών και γυναικών, στο πλαίσιο όμως ενός «αυθεντικού ισλαμικού καθεστώτος»!

«Βοηθήσαμε [τις ξένες δυνάμεις], διακινδυνεύσαμε τη ζωή μας και τώρα φεύγουν», έλεγε πριν λίγες ημέρες με αίσθημα προδοσίας αλλά και πανικού ένας νεαρός μεταφραστής σε δυτικούς δημοσιογράφους. Ο δυστυχής δεν ήξερε πως πάντα αυτή ήταν η μοίρα για τους συνεργάτες κατακτητών και επιδρομέων, όταν αυτοί αποσύρονταν αφήνοντας πίσω τους ερείπια. Ακριβώς ότι θα εγκαταλείψουν οι Αμερικάνοι στο Αφγανιστάν. Μια χώρα ρημαγμένη, σπαρμένη με τάφους, εκατομμύρια εκτοπισμένους και διαιρεμένη επιδέξια από τους Βρετανούς αποικιοκράτες για να τη διαφεντεύουν από κοντά ή μακριά οι ιμπεριαλιστές, άλλοτε συνεργαζόμενοι και άλλοτε πολεμώντας τους ντόπιους αφέντες της.

Πηγές και προτάσεις

1. Το άρθρο του πρώην Αμερικάνου πρέσβη στην Καμπούλ Ράιαν Κρόκερ, carnegieendowment.org/2021/04/29/once-and-future-afghanistan-pub-84435.

2. Ένα συλλογικό άρθρο κριτική για την αμερικάνικη σειρά από τρεις Αφγανές πανεπιστημιακούς που εργάζονται και ζουν στις ΗΠΑ, merip.org/2021/05/the-fog-of-the-forever-war-with-a-laugh-track-in-united-states-of-al/

3. Την ιστοσελίδα της οργάνωσης nooneleft.org