Τα εγκαίνια του Χίλτον, του πιο καινούριου ψηλότερου ξενοδοχείου από τα υπόλοιπα πεντάστερα στο Κατμαντού έγινε μέσα σε πανηγυρικό κλίμα από τον πρωθυπουργό Κ.Π. Σάρμα Όλι, πέρυσι τον Ιούλιο. Από τότε και μέχρι πρόσφατα ο Όλι με σιγουριά απέκλειε σε κάθε ευκαιρία το ενδεχόμενο πολιτικής αναταραχής στην χώρα, απορρίπτοντας σχετικές προειδοποιήσεις. Μετά την διήμερη, οργισμένη λαϊκή έκρηξη ο ίδιος αναγκάστηκε να παραιτηθεί κακήν-κακώς καταφεύγοντας σε στρατόπεδο για να σωθεί και το Χίλτον που πυρπολήθηκε από τους διαδηλωτές στέκει πλέον καμένο κουφάρι στο κέντρο της πόλης. Το Νεπάλ επέστρεψε σε μια ανήσυχη ηρεμία, ύστερα από την κάθοδο του στρατού στους δρόμους, όπως περίπου ήταν πριν το ξέσπασμα της σύντομης εξέγερσης.
Το πνεύμα της πρόσκλησης για το πρωινό ραντεβού των νεαρών διαδηλωτών, την Δευτέρα 8 Σεπτεμβρίου στην Μαντάλα Μαϊτιγκάρ, ένα κεντρικό σταυροδρόμι στο οποίο ξεχωρίζει το ανθοστόλιστο με βουδιστικά σύμβολα μνημείο, δεν προμήνυε την αιματηρή συνέχεια. Απευθυνόμενη στην Genji, στην αποκαλούμενη γενιά Ζ, καλούσε σε ειρηνική και αξιοπρεπή διαμαρτυρία για την κυβερνητική απόφαση για κλείσιμο 26 διαδικτυακών εφαρμογών «κοινωνικής δικτύωσης» (μεταξύ άλλων και των πιο δημοφιλών), ενάντια στην αδικία και την διαφθορά. Όταν οι πρώτες χιλιάδες διαδηλωτές, αρκετοί από αυτούς φοιτητές και μαθητές με σχολικές στολές, προχώρησαν προς το κτίριο του κοινοβουλίου και προσπάθησαν να περάσουν τα οδοφράγματα η αστυνομία επιτέθηκε με αγριότητα. Τις πλαστικές σφαίρες και τα χημικά ακολούθησαν γρήγορα αληθινά πυρά. Σε λίγο ο απολογισμός μετρούσε 17 νεκρούς (κατόπιν προστέθηκαν ακόμη 2 στην Ιταχάρι, μια πόλη στα ανατολικά) και εκατοντάδες τραυματίες. Η ανθρωποσφαγή συγκλόνισε τους Νεπαλέζους οι οποίοι αντί να φοβηθούν βγήκαν πιο αποφασιστικά στους δρόμους την επόμενη ημέρα. Ακόμη και για εκείνους που είχαν ζήσει βίαιες διαδηλώσεις παλιότερων εποχών, όσα ακολούθησαν κατά την 9η Σεπτεμβρίου ήταν πρωτόγνωρα. Χιλιάδες θυμωμένοι διαδηλωτές στο Κατμαντού και σε άλλες μεγάλες πόλεις επιτέθηκαν σε κυβερνητικά κτίρια, εγκαταστάσεις μεγάλων εταιριών, τράπεζες, σούπερ-μάρκετ και σε γραφεία και σπίτια των καθεστωτικών κομμάτων, υπουργών και πολιτικών. Το κτίριο του κοινοβουλίου, το Παλάτι του Λιονταριού, ιστορικό κτίριο στο οποίο στεγάζονται υπουργεία και κρατικές υπηρεσίες, το Ανώτατο Δικαστήριο, το σπίτι του πρωθυπουργού και τα γραφεία της Καντιπούρ, της μεγαλύτερης εταιρίας Μέσων Ενημέρωσης παραδόθηκαν στις φλόγες. Επιθέσεις και εμπρησμοί γίνανε σε σπίτια των πρώην πρωθυπουργών Τζαλανάθ Κανάλ ( ΕΜΛ), η γυναίκα του οποίου πέθανε από τα εγκαύματα, του Σερ Μπαχαντούρ Ντέουμπα ( Νεπαλέζικο Κογκρέσο) που ξυλοκοπήθηκε άγρια, του Πρατσάντα ( Μαοϊκό Κέντρο) και του Μπαταράι (πρώην ηγετικό στέλεχος των Μαοϊκών και τώρα επικεφαλής ενός μικρού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος). Ξυλοδαρμούς και διαπομπεύσεις υπέστησαν επίσης αρκετοί υπουργοί και πολιτικοί. Παρά την βιαστική παραίτηση του Υπουργού Εσωτερικών και την άρση της απαγόρευσης των Μέσων, η εξέγερση δεν σταμάτησε παρά μόνο όταν βγήκε ο στρατός στους δρόμους ύστερα από την παραίτηση του Όλι και την διάλυση της κυβέρνησης του. Μέχρι και τις 14 Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας, ο αριθμός των νεκρών επίσημα έφτασε τους 72 και των τραυματιών τους 2.113.
Αν και οι περισσότεροι από όσους θεωρούνται Γενιά Ζ, δεν βίωσαν άμεσα την διάψευση των ελπίδων που γέννησε ο δεκαετής επαναστατικός αγώνας και η ανατροπή της μοναρχίας, η οπισθοδρόμηση που ακολούθησε ως αποτέλεσμα της αποτυχίας να προχωρήσουν κοινωνικοί μετασχηματισμοί, έχει επηρεάσει καθοριστικά την συλλογική συνείδηση στην χώρα αλλά και τους ταξικούς συσχετισμούς. Ενώ υπήρξαν προοδευτικές αλλαγές στον τομέα των δημοκρατικών και πολιτικών δικαιωμάτων, στην θέση των γυναικών και των μειονοτήτων κλπ, δεν υπήρξαν αντίστοιχα βήματα για να αντιμετωπιστούν τα μεγάλα δομικά και κοινωνικά προβλήματα που απασχολούν τους Νεπαλέζους. Η χρόνια υπανάπτυξη, η εξάρτηση από την ξένη βοήθεια, οι μεγάλες ανισότητες, ο έλεγχος της οικονομίας από μια μικρή μειοψηφία, η διαφθορά στον κρατικό μηχανισμό, η ανάμιξη και η επιρροή της Ινδίας. Ένας στους πέντε Νεπαλέζους ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Πάνω από το 20% των 30 εκατομμυρίων κατοίκων της χώρας διαβιούν σε αυτές τις συνθήκες σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, ενώ η ανεργία μεταξύ των νέων ηλικίας 15-24 ετών ξεπέρασε το 2023 το 22%. Το πλουσιότερο 10% κερδίζει περισσότερο από τρεις φορές το εισόδημα του φτωχότερου 40% με το πρώτο να επιδεικνύει προκλητικά την χλιδή και την σπατάλη. Ο νεποτισμός αποτελεί ενδημικό φαινόμενο στα κρατικά, κυβερνητικά και κομματικά αξιώματα. Ως διέξοδο οι νέοι καταφεύγουν στην μετανάστευση στην γειτονική Ινδία, στην Ν.Α. Ασία, ιδιαίτερα στην Μαλαισία, στον Περσικό Κόλπο και αλλού, για να μετατραπούν σε φθηνό εργατικό δυναμικό. Μέχρι και η Ιαπωνία που διακρίνεται για την αυστηρή μεταναστευτική πολιτική της, έχει υποδεχτεί περισσότερους από 200 χιλιάδες Νεπαλέζους μετανάστες! Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης ανάμεσα στο 2019-2023 ο αριθμός των Νεπαλέζων που μετανάστευσαν στο εξωτερικό αυξήθηκε κατά 102%. Αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης είναι το 30% του ΑΕΠ της χώρας να προέρχεται από τα μεταναστευτικά εμβάσματα. Περισσότερο από το 70% των νοικοκυριών και σχεδόν το 1/3 του συνολικού εισοδήματος τους εξαρτάται από αυτά, σαφής ένδειξη της γενικής οικονομικής επιδείνωσης που επιταχύνθηκε στα χρόνια της πανδημίας.
Στην διευρυνόμενη κοινωνική ανέχεια προστέθηκε με τον καιρό η ανυποληψία των μεγάλων πολιτικών κομμάτων τα οποία με τις άνευ αρχών συμμαχίες τους ενίσχυσαν την πεποίθηση των Νεπαλέζων, πως μοναδικό τους σκοπός είναι η νομή της εξουσίας. Διαδοχικές ρήξεις και κυβερνητικές συμμαχίες, αλληλοκατηγορίες για διαφθορά, καταγγελίες για σκάνδαλα και λεηλασία σε κρατικά έργα υποδομής ήταν μια συνηθισμένη κατάσταση στο Νεπάλ τα τελευταία χρόνια. Η μοναδική αλλαγή ήταν η αντικατάσταση του παλαιού ( κατά κάποιο τρόπο) δικομματικού συστήματος που λειτούργησε στα τελευταία χρόνια της μοναρχίας με το κόμμα του Κογκρέσου και το ΚΚ-Ενωμένο ΜΛ ( δύο καθεστωτικά σοσιαλδημοκρατικού τύπου κόμματα) να κυβερνάν εναλλάξ με έναν τρικομματισμό. Στην εναλλαγή των κυβερνήσεων προστέθηκε το ΚΚ-Μαοϊκό Κέντρο με επικεφαλής τον Πρατσάντα και με όσα στελέχη απέμειναν μετά τις διασπάσεις του παλιού ΚΚ Νεπάλ ( Μαοϊκού) προς τα αριστερά και τα δεξιά. Η τελευταία ψηφοφορία στη κοινοβούλιο τον Ιούλιο του 2024 που αντικατέστησε από πρωθυπουργό τον Πρατσάντα με τον Όλι, ήταν το τελευταίο επεισόδιο στο διαδοχικό παιγνίδι εξουσίας μεταξύ των τριών μεγάλων κομμάτων που επιβάρυνε επιπλέον το πολιτικό κλίμα. Ακολούθησαν αλληλοκατηγορίες για διαφθορά με τον Πρατσάντα να σηκώνει τους τόνους και να προειδοποιεί προφητικά σε ομιλία του στο Κοινοβούλιο για πιθανότητα εξέγερσης τύπου Μπαγκλαντές και Σρι Λάνκα. Η κρίση εκπροσώπησης μεγάλωσε, η απαξίωση του πολιτικού συστήματος ενισχύθηκε ιδιαίτερα στην νέα γενιά και άλλες δυνάμεις ( παλιές και νέες) προσπάθησαν να καλύψουν το κενό. Από την μια οι μοναρχικοί που σήκωσαν κεφάλι, πολλαπλασίασαν τις δημόσιες εμφανίσεις και προκλήσεις με τον ανατραπέντα βασιλιά να κάνει πριν μερικούς μήνες θριαμβευτική είσοδο στην πρωτεύουσα επιστρέφοντας από την Ποκάρα. Από την άλλη οι υποστηριζόμενες από την Δύση αλλά και την Ινδία ΜΚΟ οι οποίες ποτέ δεν έπαψαν να δραστηριοποιούνται σε πολλούς τομείς της νεπαλέζικης κοινωνίας, ανέλαβαν ενεργή δράση επικεντρώνοντας στα φαινόμενα της διαφοράς και του νεποτισμού. Η ΜΚΟ «Hami Nepal» που πρωταγωνίστησε στην εξέγερση και το «ίδρυμα Barbara» που συνεργάζεται με αυτήν είναι τέτοιες περιπτώσεις για τις οποίες κομμουνιστικές οργανώσεις έχουν καταγγείλει πως αποτελούν κανάλια προώθησης της αμερικάνικης επιρροής. Τα λεγόμενα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τα οποία στο Νεπάλ εκτός των άλλων αποτελούν ζωτικό μέσο επικοινωνίας με τις κοινότητες των μεταναστών στο εξωτερικό αλλά και τα απομακρυσμένα δύσβατα σημεία της υπαίθρου, χρησιμοποιήθηκαν για να μεταδοθούν μαζικά πολιτικά μηνύματα και καταγγελίες. Η κυβερνητική απόφαση για το κλείσιμο τους με σκοπό να συμμορφωθούν με τις νομικές υποχρεώσεις, θεωρήθηκε ως επιβεβαίωση των καταγγελιών σε βάρος των πολιτικών και λειτούργησε ως θρυαλλίδα.
Όταν οι σχέσεις της Ινδίας με την Κίνα επιδεινώνονται, το Νεπάλ πιέζεται να επιλέξει πλευρά. Όταν συνεργάζονται, το Νεπάλ κινδυνεύει να παραγκωνιστεί εντελώς, έγραφε ένας αναλυτής με αφορμή την πρόσφατη συμφωνία Κίνας και Ινδίας να ανοίξουν μεταξύ τους το πέρασμα Λιπουλέχ στα Ιμαλάια. Περιοχή την οποία το Νεπάλ θεωρεί ιστορικά πως ανήκει στην κυριαρχία του. Παγιδευμένο ανάμεσα σε δύο γίγαντες και με μια οικονομική και πολιτική ελίτ που χωρίζεται κατά καιρούς ανάμεσα στις δύο επιρροές, το Νεπάλ αντιμετωπίζει τις μεγάλες γεωπολιτικές αλλαγές με το άγχος μιας αναμέτρησης των ισχυρών γειτόνων η οποία μπορεί να του θέσει υπαρξιακά διλλήματα. Επίσης με τον φόβο του παραδοσιακού ινδικού επεκτατισμού ο οποίος στην περίπτωση του γειτονικού Σίκκιμ, βρήκε την ευκαιρία να το ενσωματώσει το 1975. Αν και δεν είναι εμφανές πως τα τελευταία γεγονότα προκλήθηκαν άμεσα από κάποια από τις δύο εξωτερικές γειτονικές δυνάμεις, αρκετοί έκαναν συνειρμούς με την φιλοκινέζικη στάση και το πρόσφατο ταξίδι του ανατραπέντα Ολι στην σύνοδο της Σαγκάης. Το Νεπάλ είναι κοινό μυστικό πως λόγω της θέσης του αποτελεί ένα διαρκές επίδικο. Τόσο για το Πεκίνο και το Δελχί, όσο και την μακρινή Ουάσιγκτον η οποία δεν σταμάτησε ποτέ να ενδιαφέρεται να ενισχύσει την επιρροή της στις εσωτερικές εξελίξεις. Είναι χαρακτηριστικό πως τον Φεβρουάριο του 2022 υπήρξαν μαζικές αντιδράσεις εκ μέρους αριστερών οργανώσεων φοιτητών ενάντια στην ψήφιση νομοσχεδίου για την αποδοχή αμερικάνικης οικονομικής βοήθειας ύψους 500 εκ. δολαρίων. Η Ουάσιγκτον επέμενε να γίνει αποδεκτή η βοήθεια θέτοντας μάλιστα και χρονικό τελεσίγραφο, εντάσσοντας αυτό το ενδιαφέρον της στον ευρύτερο πολιτικό σχεδιασμό της στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού.
Τόσο η τυφλή βία μερίδας των εξεγερμένων όσο και η στάση της ηγεσίας τους να διαπραγματευτούν με την ηγεσία του στρατού για να βρεθεί νέος «αδιάφθορος» πρωθυπουργός και κυβέρνηση υποδεικνύει τα όρια του παρόντος κινήματος της γενιάς Ζ. Αφού αναζήτησαν την λύση στο πρόσωπο του δημάρχου της πρωτεύουσας, πρώην ράπερ, Μπαλέντρα Σαχ, (ο οποίος διατηρεί καλές σχέσεις με την αμερικάνικη πρεσβεία) συναίνεσαν ( μέσω και μιας ηλεκτρονικής ψηφοφορίας στην πλατφόρμα Discord) στην λύση της Σουσίλα Κάρκι, μιας δικαστικού, ως πρώτη γυναίκας πρωθυπουργού στην ιστορία της χώρας. Στην επιλογή της Κάρκι από τον πρόεδρο του Νεπάλ φαίνεται να συναίνεσαν σχεδόν όλες οι καθεστωτικές δυνάμεις, παρά την γκρίνια για την διάλυση του κοινοβουλίου, ως μοναδική λύση στην δύσκολη στιγμή. Η τελευταία ήδη σχηματίζει κυβέρνηση από τεχνοκράτες και υποτίθεται αδιάφθορους παλιούς πολιτικούς και ανακοίνωσε εκλογές για τις αρχές Μαρτίου του 2026. Μέχρι τότε είναι σχεδόν σίγουρο πως θα υπάρξουν πολλές ανακατατάξεις στο πολιτικό σκηνικό στο Νεπάλ, όπως επίσης και κοινωνικές διεργασίες που πυροδότησε επιπλέον η ολιγοήμερη εξέγερση.
Το Επαναστατικό ΚΚ Νεπάλ, ένα από τα κόμματα που προήλθαν από τα αριστερά του ΚΚ Νεπάλ (Μαοϊκού) σε σχετική ανακοίνωση του για την εξέγερση τονίζει μεταξύ άλλων: “Η μακροχρόνια διαφθορά, η προδοσία του μεγάλου λαϊκού πολέμου και του λαϊκού κινήματος που οι εκμεταλλευόμενοι και καταπιεσμένοι, οι εργαζόμενοι του Νεπάλ ήλπιζαν για την πλήρη απελευθέρωση τους, ο μεσιτικός και γραφειοκρατικός καπιταλισμός και το κρατικό του σύστημα που γεννήθηκε από τη νεοαποικιακή κοινωνικοοικονομική κατάσταση, η συγκλονιστική ανεργία, το γλέντι της άρχουσας τάξης και των ηγετών των εταιρειών εργατικού δυναμικού με εμβάσματα που κερδήθηκαν με το αίμα και τον ιδρώτα των νέων, η ιδιωτικοποίηση των ιδρυμάτων εκπαίδευσης, υγείας και επικοινωνιών και η λεηλασία των κυβερνητικών προϋπολογισμών από τη μαύρη αγορά από το κέντρο έως το τοπικό επίπεδο, η ορατή και αόρατη διαφθορά σε πολιτικές και στρατιωτικές υποθέσεις, η απαγόρευση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ψηφιακή εποχή. Αν αυτή είναι η πυρίτιδα που έχει συσσωρευτεί για την εξέγερση, τότε δεν είναι τυχαίο ότι η γενιά της Γενιάς Ζ της έβαλε φωτιά τόσο ξαφνικά. Αυτή η εξέγερση είναι μια αυθόρμητη έκρηξη ειλικρινών νέων που αγαπούν την ελευθερία. Αλλά τα ιμπεριαλιστικά, επεκτατικά, αντιδραστικά και οπορτουνιστικά στοιχεία που περίμεναν την ευκαιρία προσπάθησαν να την χρησιμοποιήσουν για τα δικά τους συμφέροντα». Το ερώτημα που αιωρείται για μια ακόμη φορά είναι αν οι αυτοί που παρέμειναν πιστοί, εν μέσω διαψεύσεων, υποχωρήσεων και αποστασιών, στον επαναστατικό δρόμο θα μπορέσουν να παρέμβουν ουσιαστικά στις διεργασίες που πρόκειται να συμβούν το επόμενο διάστημα. Μέχρι τώρα πάντως οι εξελίξεις δείχνουν πως αστικές και αντιδραστικές δυνάμεις άλλοτε μεταμφιεσμένες και άλλοτε όχι, διατηρούν ως ένα βαθμό επιρροή στην κίνηση των οργισμένων μαζών.
Πηγές και προτάσεις
ΔΙΑΒΑΣΤΕ την μελέτη του ΔΟΜ για την μετανάστευση από το Νεπάλ www.ilo.org/sites/default/files/2024-06/labour-migration-asia-trends-skills-seasonalwork-2024-en.pdf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου