Η Νόβαγια Καχόφκα έχει γενέθλια στις 28 Φεβρουαρίου. Εκείνη την ημέρα το 1952 το προεδρείο του Ανώτατου Σοβιέτ της Ουκρανίας της έδωσε επίσημα το όνομα της. Επικεφαλής της εκτελεστικής επιτροπής της πόλης εκλέχθηκε ένας οικοδόμος, βετεράνος του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου. Γεννήθηκε στην θέση του χωριού Κλιουτσεβόι, στην αριστερή όχθη του Δνείπερου, στην περιοχή της Χερσώνας, δίδυμη του ομώνυμου υδροηλεκτρικού συγκροτήματος που περιλαμβάνει το μεγάλο φράγμα. Το έκτο και νοτιότερο στην κοίτη του Δνείπερου, με κύριο σκοπό την υδροδότηση και την ηλεκτροδότηση της Κριμαίας και της νότιας Ουκρανίας. Η πόλη κτίστηκε σε χρόνο –ρεκόρ, μόλις σε τέσσερα χρόνια, για να στεγάσει τους εργάτες που ήρθαν απ’ όλη σχεδόν την Σοβιετική Ένωση για να κατασκευάσουν το μεγάλο έργο. Το πρώτο κτίριο κατοικιών θεμελιώθηκε στις 20 Απριλίου 1951 στην οδό Καρλ Μαρξ 31. Τα σχέδια έγιναν σε συνεργασία με την ακαδημία Αρχιτεκτονικής του Κιέβου. Κτίστηκαν μονώροφες, διώροφες και τριώροφες κατοικίες, οι περισσότερες με κόκκινα τούβλα. Η βασική ιδέα ήταν να δημιουργηθεί ένα χωριό στην πόλη, δηλαδή το κάθε κτίριο κατοικιών να διαθέτει ένα ακάλυπτο χώρο για καλλιέργεια λαχανικών, αφού πρώτα αφαιρέθηκε ένα στρώμα άμμου τη στέπας σε βάθος μισού μέτρου και μεταφέρθηκε εύφορο χώμα από τις όχθες του Δνείπερου. Οι σχεδιαστές εμπνεύστηκαν από την πόλη-κήπο, του Άγγλου πολεοδόμου Εμπενίζερ Χάουαρντ. Μια απόπειρα υλοποίησης της ουτοπικής πόλης στα δύσκολα αλλά ελπιδοφόρα σοβιετικά μεταπολεμικά χρόνια, τα γεμάτα αυτοπεποίθηση από την μεγάλη νίκη. Φυτεύτηκαν οπωροφόρα δένδρα στις αυλές και σχεδιάστηκαν πάρκα και πλατείες στα οποία υπήρχαν περισσότερα από εξήντα είδη δένδρων. Το 1952 επισκέφτηκε την νέα πόλη ο σοβιετικός, ουκρανικής καταγωγής, σκηνοθέτης Αλεξάντρ Ντοβζένκο με σκοπό να κινηματογραφήσει την εποποιία κατασκευής του έργου. Βλέποντας τα ομοιόμορφα κτίρια έστειλε επιστολή στην Ακαδημία Αρχιτεκτονικής, ζητώντας να στείλουν τεχνίτες για να διακοσμήσουν τις προσόψεις. Η ανταπόκριση ήταν άμεση. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους έφτασε στην πόλη μια ομάδα αρχιτεκτόνων, γλυπτών και καλλιτεχνών με επικεφαλής τον γλύπτη Γκριγκόρι Ντοβζένκο. Ξεκίνησαν να δημιουργούν αρχιτεκτονικά στολίδια και μοτίβα και να χρωματίζουν τους τοίχους. Διακοσμήθηκαν 180 κτίρια με ειδικό σοβά και ξεχωριστά σχέδια από την ουκρανική παράδοση που κανένα δεν ήταν το ίδιο με άλλο. Κληρονομιά αυτής της εργασίας είναι τα "πέτρινα κεντήματα" που διακοσμούν πολλά κτίρια μέχρι σήμερα στην πόλη και συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον των επισκεπτών της. Η εθνικιστική αντικομουνιστική ουκρανική προπαγάνδα έφτασε τα τελευταία χρόνια στο σημείο να ισχυρίζεται ψευδόμενη πως η διακόσμηση έγινε παρά την αντίθεση των σοβιετικών αρχών! Το 1955, όταν ολοκληρώθηκε η εφαρμογή του Ρυθμιστικού Σχεδίου υπήρχαν εξακόσια κτίρια κατοικιών με επιφάνεια εκατό χιλιάδες μέτρα. Κτίστηκαν νηπιαγωγεία, σχολεία, χώροι δημόσιας εστίασης, κινηματογράφοι, θέατρα, κρατικά ιδρύματα - συγκρότημα νοσοκομείων και ένα στάδιο δέκα χιλιάδων θεατών. Στους δρόμους δόθηκαν ονόματα σοβιετικών ηγετών και μορφών του διεθνούς εργατικού κινήματος. Στα τέλη του 1957 η Νόβαγια Καχόφκα είχε περισσότερους από 25 χιλιάδες κατοίκους παρά το γεγονός πως την ίδια χρονιά περίπου 4 χιλιάδες οικοδόμοι έφυγαν για να κτίσουν ένα νέο υδροηλεκτρικό σταθμό ψηλότερα στον Δνείπερο.
Για την κατασκευή υδροηλεκτρικού συγκροτήματος δούλεψαν με αυταπάρνηση 12.000 σοβιετικοί πολίτες. Ουκρανοί, Ρώσοι και από δεκάδες άλλες εθνότητες. Χρησιμοποιήθηκαν 1100 οχήματα, 30 εκσκαφείς, 75 γερανοί με ερπύστριες, 100 μπουλντόζες, 14 ατμομηχανές και 7 βυθοκόροι. Η κατασκευή κράτησε συνολικά 9 χρόνια, από το 1950 έως το 1959. Σχεδιάστηκε με βάση το διάταγμα που είχε τίτλο «Σχετικά με την κατασκευή του υδροηλεκτρικού σταθμού Καχόφκα στον Δνείπερο, τη Διώρυγα της Νότιας Ουκρανίας, τη Διώρυγα της Βόρειας Κριμαίας και την άρδευση των εδαφών των νότιων περιοχών της Ουκρανίας και της Κριμαίας » το οποίο εγκρίθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου του 1950. Οι πρώτοι εργάτες έφτασαν από την Ζαπορίζια τον Οκτώβριο του 1950 και οργανώθηκαν σε επτά ομάδες. Τα στάδια κατασκευής περιλάμβαναν την σιδηροδρομική γραμμή για την μεταφορά μηχανημάτων και υλικών, την εκσκαφή της λεκάνης και την δημιουργία χωμάτινων φραγμάτων και αμέσως μετά την τοποθέτηση του σκυροδέματος. Στις 5 Ιουλίου 1955, ο Δνείπερος αποκλείστηκε και ο ταμιευτήρας άρχισε να πλημυρίζει. Από το Χάρκοβο ήρθαν οι στρόβιλοι και από την Ζαπορίζια οι μετασχηματιστές και άλλες μηχανές. Για την κατασκευή χρησιμοποιήθηκαν νέες μέθοδοι με σκοπό την μείωση του χρόνου. Η εγκατάσταση της πρώτης τουρμπίνας ξεκίνησε τον Αύγουστο του 1954 και ολοκληρώθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1955. Αυτή θεωρείται η ημέρα των γενεθλίων του σταθμού. Στις 13 Οκτωβρίου 1956 τέθηκε σε λειτουργία η τελευταία, έκτη υδροηλεκτρική μονάδα και στις 19 Οκτωβρίου 1959 τέθηκε σε πλήρη λειτουργία με εγκατεστημένη ισχύ 312 MW. Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα κατασκευαστικά έργα της Σοβιετικής Ένωσης εκείνης την εποχής και δικαιολογημένα προκάλεσε πανηγυρισμούς σε όλη την μεγάλη χώρα.
Ποίημα της Θάλασσας! Αυτός είναι ο τίτλος του σεναρίου που έγραψε ο μεγάλος κινηματογραφιστής Αλεξάντρ Ντοβζένκο με θέμα την κατασκευή του έργου της Καχόφκα και τις περιπέτειες, τον μόχθο, την στενοχώρια και τα όνειρα των ανθρώπων των κατακλυσμένων χωριών οι οποίοι αναγκάστηκαν να μετακομίσουν. Παραμονή της έναρξης των γυρισμάτων στις 25 Νοεμβρίου του 1956 ο σκηνοθέτης της ταινίας «Γη», η οποία θεωρείται μια από τις 12 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών, πέθανε από καρδιακή ανακοπή. Εν τέλει το 1958 η Γιούλια Σόλντσεβα, γυναίκα του Ντοβζένκο και γνωστή ηθοποιός και σκηνοθέτης (η πρώτη γυναίκα που βραβεύτηκε αργότερα, το 1961 με το βραβείο σκηνοθεσίας στις Κάννες) τα κατάφερε. Η πρεμιέρα της ταινίας πραγματοποιήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 1958 και γνώρισε απίστευτη επιτυχία αν και προκάλεσε στην συνέχεια ζωηρή συζήτηση στους καλλιτεχνικούς κύκλους με θετικές και αρνητικές κριτικές. Για το σενάριο της ταινίας ο Ντοβζένκο έλαβε το πρώτο βραβείο του Πανευρωπαϊκού Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Κίεβο και του απονεμήθηκε μεταθανάτια το Βραβείο Λένιν. Το 1962, η Γιούλια Σόλντσεβα βραβεύτηκε με τιμητικό δίπλωμα στο Διεθνές Φεστιβάλ του Λονδίνου. Η ταινία αποτελεί έναν ύμνο στην προσπάθεια του ανθρώπου να τιθασεύσει την φύση, στις τεχνικές επιτυχίες των σοβιετικών επιστημόνων και εργατών αλλά και στην στενή σχέση των ανθρώπων με την γη και τις πατρογονικές εστίες. Η ταινία, όπως και το σενάριο, τελειώνει με έναν ρομαντικό θαυμασμό: οι ήρωες, που έχουν επιβιώσει από πολλές δύσκολες μέρες, βλέπουν τους καρπούς της εργασίας χιλιάδων ανθρώπων: «Όλο το χειμώνα τα νερά του Δνείπερου ανέβηκαν, πλημμυρίζοντας τις πεδιάδες και τις λίμνες. Και την άνοιξη, όταν ο πάγος κινήθηκε κατά μήκος όλων των παραποτάμων και μια τεράστια πλημμύρα ακολούθησε, ολόκληρος ο Δνείπερος από τη Ζαπορίζια μέχρι την Καχόβκα έγινε αμέσως αγνώριστος. Το Μεγάλο Λιβάδι σκεπάστηκε από το νερό, χάθηκαν οι παλιοί σταυροί στα νεκροταφεία. Οι μικροί παραπόταμοι εξαφανίστηκαν … Η θάλασσα γεννήθηκε, απέραντη, με έναν μακρινό ορίζοντα. Γεωλογικό θαύμα!…». Έτσι περιγράφει ο Ντοβζένκο την δημιουργία του μεγάλου ταμιευτήρα, ο οποίος πλημμύρισε 2,8 χιλιάδες στρέμματα καλλιεργήσιμης γης, 36 χιλιάδες στρέμματα βοσκοτόπων και 27 χωριά και οικισμούς. Ένα τεράστιος υδάτινος όγκος, ο μεγαλύτερος σε όλη την διαδρομή του Δνείπερου, μήκους 200 χιλιόμετρων και πλάτους που φτάνει έως τα 30 χιλιόμετρα.
Στις δεκαετίες που ακολούθησαν η τεχνητή θάλασσα, το φράγμα και το υδροηλεκτρικό συγκρότημα παρά τις βελτιώσεις και τους εκσυγχρονισμούς, δεν αντιμετωπίστηκε με την αναγκαία προσοχή, όπως και πολλά άλλα μεγάλα έργα της πρώτης σοβιετικής περιόδου. Αυτό έδωσε την ευκαιρία στην αντικομουνιστική προπαγάνδα να ξεκινήσει επιθέσεις στην ιδέα κατασκευής και την σκοπιμότητα του έργου θεωρώντας το μέρος της σοβιετικής προσπάθειας να καταστραφεί το ουκρανικό έθνος και οι ιστορικές κοιτίδες του, όπως το Μεγάλο Λιβάδι και η παραδοσιακή προβιομηχανική αγροτική οικονομία του. Έφτασαν μάλιστα στο σημείο τα τελευταία χρόνια να διατυπώνονται στα σοβαρά προτάσεις για καταστροφή του φράγματος για να αποκατασταθεί η παλιά εικόνα του Δνείπερου και των παραποτάμιων περιοχών του! Ο άδικος πόλεμος όχι μόνο πρόλαβε αυτά τα χιμαιρικά όνειρα αλλά και τα έκανε πραγματικότητα προξενώντας μια ανυπολόγιστη οικολογική και οικονομική καταστροφή. Η μερική καταστροφή του φράγματος σημειώθηκε τη νύκτα της 6ης Ιουνίου, με αποτέλεσμα να ξεχυθούν τεράστιοι όγκοι νερού και στις δύο όχθες του ποταμού, να πλημμυρίσουν δεκάδες πόλεις και χωριά, να ξεσπιτωθούν χιλιάδες άνθρωποι και να χάσουν την ζωή τους δεκάδες. Στην Νόβαγια Καχόφκα, πλημμύρισαν περισσότερα από 700 κτίρια κατοικιών και το μεγαλύτερο μέρος της βρέθηκε για ημέρες κάτω από το νερό.
Ρώσοι και Ουκρανοί αλληλοκατηγορούνται για την καταστροφή αλλά όπως και σε άλλες περιπτώσεις η απάντηση στο ερώτημα «ποιος κυρίως ωφελείτε» ή αντίθετα, «ποια πλευρά πλήττεται περισσότερο » αποτελεί χρήσιμο ερμηνευτικό εργαλείο. Ο ταμιευτήρας αποτελεί βασική πηγή υδροδότησης της Κριμαίας και οι περιοχές που πλημμύρισαν κατάντη από τη Νόβαγια Καχόφκα προς τη θάλασσα (περίπου 130 χλμ), είναι ελώδεις και γι αυτό ακατάλληλες για επιθετική διάβαση. Το τελευταίο δεν συνηγορεί στον ισχυρισμό πως οι Ρώσοι είχαν ανάγκη να τις πνίξουν με νερό για να εμποδίσουν την αντεπίθεση των Ουκρανών. Αντίθετα το καθεστώς του Κιέβου είχε βάλει από καιρό στον στόχο του το φράγμα, είχαν διατυπωθεί απειλές για καταστροφή του και πολλές απόπειρες να βομβαρδιστεί. Σε κάθε περίπτωση η αλήθεια που αναδύεται ύστερα και από αυτή την καταστροφή αφορά εξίσου και τις δυο πλευρές. Στην πρώτη σοβιετική εποχή οι λαοί έζησαν με ειρήνη και φιλία, δούλεψαν μαζί, έχτισαν πόλεις και χωριά, έστησαν φράγματα, δημιούργησαν θάλασσες! Η καπιταλιστική παλινόρθωση, η διάλυση της μεγάλης σοβιετικής χώρας και η μετατροπή της σε πεδίο άγριων ιμπεριαλιστικών συγκρούσεων προκάλεσαν ατέλειωτα δεινά στους λαούς. Η πλημυρισμένη Νόβαγια Καχόφκα και το τραυματισμένο φράγμα αποτελούν νέα σύμβολα αυτής της δεινής ιστορικής περιπέτειας που συνεχίζεται και γίνεται ολοένα και πιο επικίνδυνη.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ για την ιστορία της πόλης και δείτε φωτογραφίες από τα πρώτα χρόνια στην ιστοσελίδα novakahovka.city/articles/3615/7-faktiv-z-zhittya-grigoriya-dovzhenka-avtora-kamyanih-vishivanok και novakahovka.city/articles/3615/7-faktiv-z-zhittya-grigoriya-dovzhenka-avtora-kamyanih-vishivanok
ΔΕΙΤΕ δυο μικρά φιλμ από την έναρξη του έργου και της πλήρωσης του ταμιευτήρα
www.youtube.com/watch?v=Cw6xch6st5U&t=4s, www.youtube.com/watch?v=FZytpjG_Jns&t=13s και ολόκληρη την ταινία rezka.ag/films/drama/46833-poema-o-more-1958.html.
ΔΕΙΤΕ τη Νόβαγια Καχόφκα από ψηλά, www.youtube.com/watch?v=zg7t5bcokW4
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου