Μαθάρε, Ναϊρόμπι | Τα πέταλα ματώνουν ακόμη!*

Πόσα πουλιά μπορούν να ξαποστάσουν πάνω σε ένα κλαδί δράκαινας; Όσα και να στριμωχτούν δεν μπορούν να φτάσουν τον ανθρώπινο συνωστισμό που υπάρχει στην Μαθάρε, την παραγκούπολη στην βορειοανατολική πλευρά του Ναϊρόμπι. Γύρω στα τέσσερα χιλιόμετρα απόσταση από το κέντρο της πρωτεύουσας της Κένυα, σε μια έκταση περίπου 7,5 τετραγωνικών χιλιομέτρων, μέσα σε παραπήγματα από τσίγκο, χαρτόνι και ξύλο ζούνε πάνω-κάτω πεντακόσιες χιλιάδες άνθρωποι! Η Μαθάρε που στην γλώσσα γκικούγιου σημαίνει το δένδρο δράκαινα, είναι η πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή της χώρας. Αντίθετα με το εθνικό μέσο όρο των 82 ανθρώπων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο εδώ κατοικούν 69 χιλιάδες στην ανάλογη έκταση! Η Μαθάρε δεν ήταν κοιλάδα. Έγινε ύστερα από συστηματικό σκάψιμο στα χρόνια της αποικιοκρατίας σε ένα λατομείο από το οποίο εξόρυσσαν πέτρες. Εκεί άρχισαν από το 1920 να συγκεντρώνονται οικογένειες εργατών που έρχονταν από την επαρχία για να δουλέψουν στην πόλη. Είχαν το καθεστώς του προσωρινού κατοίκου και συχνά οι Βρετανοί τους έδιωχναν όταν δεν τους χρειάζονταν. Από τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας μετατράπηκε σε καταφύγιο των ανθρώπων που άρχισαν να συρρέουν από την ύπαιθρο αλλά και από γειτονικές χώρες αναζητώντας εργασία. Έχοντας δίπλα ένα κέντρο απομόνωσης για ασθενείς με ευλογιά το οποίο εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο ψυχιατρικό νοσοκομείο της χώρας η Μαθάρε ταυτίστηκε με τους απόκληρους και τους απόβλητους. Όπως και οι υπόλοιπες παραγκουπόλεις γύρω στο Ναϊρόμπι, η Μαθάρε αποτελεί σύμβολο της ανεξέλεγκτης αστικοποίησης, έμβλημα των αποτυχιών της περιόδου της υποτιθέμενης ανεξαρτησίας. Μια τυπική ανεξαρτησία η οποία δεν διέκοψε τον έλεγχο της χώρας από τα παλιά αφεντικά, σε συνεργασία αυτήν την φορά, με μια διεφθαρμένη μαύρη πολιτική και οικονομική μειοψηφία. Στην Μαθάρε ενδημούν η φτώχεια, η αναδουλειά, οι μολυσματικές ασθένειες, οι άσχημες μυρωδιές, οι συμμορίες του δρόμου με επικεφαλής τους Μουνγκίκι, οι δυτικές ιεραποστολές με πιο δραστήριους τους Ευαγγελιστές, η βία κατά των γυναικών, τα ναρκωτικά και το φθηνό τοξικό ποτό Τσανγκάα. Λείπουν το πόσιμο νερό, το αποχετευτικό δίκτυο, οι υγειονομικές υπηρεσίες και τα σχολεία. Ολόκληρες οικογένειες ζουν σε ένα δωμάτιο και σε πρόχειρες κατασκευές από χαρτόνι καταμεσής των στενών και βρώμικων δρόμων. Δεν είναι φημισμένη όπως η Κιμπέρα, που θεωρείται η βασίλισσα των φτωχογειτονιών, αλλά δεν υστερεί καθόλου σε αθλιότητα.

Μάου –Μάου δεν σημαίνει τίποτε! Παρά τις κατά καιρούς προσπάθειες να αναζητηθεί μια εξήγηση σε φράσεις στα γκικούγιου ή σε άλλες τοπικές διαλέκτους. Ήταν μια απαξιωτική βρετανική έκφραση για να συκοφαντήσουν το κίνημα των νεαρών, ανδρών και γυναικών, από τις φυλές Κικούγιου, Έμπου και Μερού που πάλεψαν απεγνωσμένα για την ανεξαρτησία της Κένυα από την σκληρή κατοχή και την αποικιοκρατία. Μια ηρωική εξέγερση που ξέσπασε το 1952 με οργανωτή τον Στρατό για Γη και Ελευθερία (LFA), βάστηξε σχεδόν οκτώ χρόνια, πνίγηκε στο αίμα από τους Εγγλέζους αλλά κλόνισε την αποικιοκρατική εξουσία. Τα μαζικά εγκλήματα που διέπραξαν οι Βρετανοί αποικιοκράτες παραμένουν ακόμη ατιμώρητα και σε μεγάλο βαθμό άγνωστα στην διεθνή κοινή γνώμη. Η Μαθάρε ήταν ένα από τα προπύργια του απελευθερωτικού στρατού και τροφοδότης των ανταρτών που πολεμούσαν γύρω από το Ναϊρόμπι, πληρώνοντας βαρύ τίμημα. Για τον ρόλο τους στην εξέγερση οι περισσότεροι κάτοικοι της Μαθάρε υποχρεώθηκαν να ξεσπιτωθούν, να φύγουν από το Ναϊρόμπι και μοναχά μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας το 1964, κατάφεραν να επιστρέψουν.

Η Κένυα εδώ και μήνες βρίσκεται σε μια διαρκή κοινωνική αναταραχή και η Μαθάρε έγινε και πάλι τις τελευταίες εβδομάδες αφετηρία οργισμένων διαδηλώσεων ενάντια στην κυβέρνηση του προέδρου Γουίλιαμ Ρούτο. Ακολουθώντας τις συνταγές του Δ.Ν.Τ. η κυβέρνηση επέβαλλε διπλασιασμό του φόρου στα καύσιμα ( από 8% σε 16%), άρση των επιδοτήσεων στους φτωχούς, φόρους στη ζάχαρη και το αλεύρι και μια έκτακτη εισφορά στους μισθούς του δημοσίου τομέα για να χρηματοδοτηθεί, υποτίθεται, ένα πρόγραμμα στέγασης στα πλαίσια συμπράξεων με ιδιώτες εργολάβους. Ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της οργής που σιγόβραζε. Στα οικονομικά αδιέξοδα και στις επιπτώσεις από την πανδημία προστέθηκε μια παρατεταμένη ξηρασία που έφερε στα πρόθυρα επισιτιστικής κρίσης εκατομμύρια Κενυάτες. Ο ετήσιος πληθωρισμός εκτινάχθηκε στο 9,2% τον Φεβρουάριο, κυρίως λόγω της αύξησης του κόστους των τροφίμων, των μεταφορών και του ηλεκτρικού ρεύματος. Μειώθηκαν δραματικά τα συναλλαγματικά αποθέματα, υποτιμήθηκε το σελίνι και η χώρα βρίσκεται μπροστά σε μια κρίση χρέους. Τα εκατομμύρια των φτωχών Κενυατών δεν χρειάστηκαν παρά μόνο λίγες ημέρες για να καταλάβουν πως η κυβέρνηση, σε αντίθεση με τους όρκους για φιλολαϊκή πολιτική, είχε αποφασίσει να τους στείλει τον λογαριασμό. Βγήκαν στους δρόμους απαιτώντας να παρθούν τα μέτρα πίσω και εισέπραξαν την σκληρή βία της αστυνομίας και την απαγόρευση των διαδηλώσεων. Ο ακριβής αριθμός των νεκρών είναι άγνωστος. Η κυβέρνηση μιλά για έξι νεκρούς αλλά τα συνδικάτα και οι κοινωνικές οργανώσεις ισχυρίζονται πως αυτοί ξεπέρασαν τους είκοσι!

Ο πληθυσμός της Μαθάρε είναι ανάμικτος. Στην παραγκούπολη οι Κικούγιου συγκατοικούν με μέλη των φυλών Λούο και Λούχια. Οι δυτικοί αναλυτές και οι καθεστωτικές δυνάμεις αποδίδουν τις πολιτικές συγκρούσεις και τις λαϊκές εξεγέρσεις αποκλειστικά στις φυλετικές αντιθέσεις. Η συνεχιζόμενη για δεκαετίες ενδοαστική πολιτική αναμέτρηση ανάμεσα στις ισχυρές πολιτικές δυναστείες της μετα-αποικιακής εποχής με πρωταγωνιστές τα τελευταία χρόνια τους γιους Οντίνγκα και Κενυάτα και τον Ρούτο μπορεί να επισκιάζει τις κοινωνικές αντιθέσεις αλλά οι τελευταίες αποτελούν στην πραγματικότητα την κινητήρια δύναμη των νεαρών Κενυατών οι οποίοι ολοένα και πιο συχνά βγαίνουν στους δρόμους. Χώρα -κλειδί για τους συσχετισμούς και πύλη εισόδου στην ανατολική Αφρική, η Κένυα αν και βρέθηκε από νωρίς στο πλευρό των Δυτικών στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, συνεχίζει να αποτελεί πεδίο αναμέτρησης για την ξένη επιρροή. Σε αυτήν την αναμέτρηση το μεταποικιακό καθεστώς από τα χρόνια του Γιόμο Κενυάτα και την διάδοχη πολυετή δικτατορία του Ντάνιελ Αράπ Μόι μέχρι σήμερα, υπήρξε συνεταίρος στην λεηλασία του εθνικού πλούτου. Για τα εκατομμύρια των φτωχών Κενυατών ο αγώνας για μια ριζική κοινωνική βελτίωση συνεχίζει να πληρώνεται με αίμα και διωγμούς.

* Ο τίτλος είναι δάνειο από το πιο γνωστό μυθιστόρημα του εξόριστου Κενυάτη συγγραφέα και αγωνιστή Νγκούγκι γουά Θιόνγκο, “Πέταλα από αίμα” το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Πηγές και προτάσεις

ΔΙΑΒΑΣΤΕ την ανάλυση του Stefano Bellucci “Not Yet Revolution!”: Socialism in Kenya from the 1960s to the 1990s” στο συλλογικό τόμο Socialismes en Afrique, books.openedition.org/editionsmsh/51375 και το κείμενο “MATHARE: An Urban Bastion of Anti-Oppression Struggle in Kenya” του Samuel Gathanga Ndung’u, www.theelephant.info/reflections/2021/11/12/mathare-urban-bastion-of-the-struggle-against-oppression-in-kenya/