28 Απρ 2007

Μαρακές-Μαρόκο. Από που παίρνουν ζωή τα δέρματα;

 

Αν και όχι τόσο φημισμένα όσα αυτά της Φεζ, τα κατεργασμένα δέρματα από το Μαρακές  και τα προϊόντα που φτιάχνονται από αυτά   δεν υστερούν  διόλου σε ομορφιά και ποικιλία. Το Μαρόκο  θεωρείται  διεθνώς πως παράγει μαλακά και πολλή καλής ποιότητας δέρματα.  Σε όλα  σχεδόν τα τουριστικά πακέτα , η επίσκεψη στα βυρσοδεψεία της πόλης   συμπεριλαμβάνεται,  με την υπόμνηση πως αποτελεί σημαντική ατραξιόν.   Μπαίνοντας από την πύλη Bab Debbagh στην παλιά πόλη,  την Μεντίνα,   και προχωρώντας σε βορειοανατολική κατεύθυνση  από την μεγάλη πλατεία  Djemaa El-fna , μέσα σε  έναν λαβύρινθο από  στενά δρομάκια, στα εξωτερικά όρια της πόλης , πέρα  από τα παλιά τείχη, συναντάς την περιοχή με τα παραδοσιακά  βυρσοδεψεία. Ανάμεσα στα παλιά σπίτια η μέσα σε αυλές και ανοικτούς χώρους , αμέτρητες πέτρινες στέρνες , τοποθετημένες η μια δίπλα στην άλλη, δημιουργούν μια εντυπωσιακή εικόνα με τα έντονα διαφορετικά χρώματα που περιέχει η κάθε μια. Απαραίτητο πάντα ένα κλαδάκι δυόσμο η άλλου αρωματικού φυτού , για να αντέξει κανείς την αφόρητη δυσοσμία.



Η επεξεργασία των δερμάτων διαρκεί  περίπου είκοσι ημέρες και είναι περίπου ίδια εδώ  και αιώνες. Γίνεται αποκλειστικά με το ανθρώπινο σώμα και την δύναμη των μυών του.  Αφού αφαιρεθούν οι τρίχες και τα υπολείμματα της σάρκας του ζώου, τα δέρματα βαπτίζονται διαδοχικά αρκετές φορές  σε νερό και αίμα για να καθαριστούν και ύστερα να αναζωογονηθούν και να μαλακώσουν. Κατόπιν  μεταφέρονται στις στέρνες που περιέχουν τις χρωστικές ουσίες, οι πιο συνηθισμένες από τις οποίες είναι το  σαφράνι,  η χένα,  η  παπαρούνα και το ρόδι. Σε αυτές παίρνουν το έντονο χρωματισμό τους και ύστερα αλείφονται με λάδι για να αποκτήσουν λάμψη και μαλακή αφή. Δεν λείπουν φυσικά στα διάφορα στάδια και οι χημικές ουσίες που κάνουν δυνατή την επίσπευση της επεξεργασίας. Απλώνονται και τεντώνονται  με τα χέρια και τα πόδια για να πάρουν την τελική μορφή τους και να δοθούν στα εργαστήρια που κάνουν τα δερμάτινα είδη. Πίσω όμως από την εντυπωσιακή εικόνα για τους δυτικούς τουρίστες κρύβεται μια σκληρή πραγματικότητα.


Όπως και τα βυρσοδεψεία έτσι και οι άνθρωποι που δουλεύουν σε αυτά, από τα παλιά χρόνια, αντιμετωπίζονταν σαν μια αναγκαία αλλά και απόβλητη περίπτωση. Τα βυρσοδεψεία έπρεπε να βρίσκονται στην άκρη της πόλης και οι  εργάτες σε αυτά , μια κατώτερη ομάδα ανθρώπων. Αυτό ελάχιστα άλλαξε μέχρι σήμερα. Σε σημείο  που να αποτελεί  διαδεδομένη λαϊκή δοξασία πως οι εργάτες στα βυρσοδεψεία είναι απεσταλμένοι του διαβόλου , οι οποίοι με την βοήθεια του δίνουν ζωή στα δέρματα!
Όπως και στο υπόλοιπο Μαρόκο , οι βυρσοδέψες σχεδόν πάντα προέρχονται από μια κατώτερη κοινωνικά ομάδα, οι νέοι «κληρονομούν» από τους γονείς την θέση μέσα στις στέρνες   και οι εργάτες συνήθως  μένουν σε σπίτια δίπλα στα βυρσοδεψεία με αντίτιμο λιγοστά ντιρχάμ για  μεροκάματο.


Έως και είκοσι χρόνια , κατά μέσο όρο , είναι λιγότερη η ζωή αυτών των εργατών. Η σκληρή εργασία των δώδεκα τουλάχιστον ωρών καθημερινά, τον χειμώνα σε συνθήκες κρύου και το καλοκαίρι κάτω από τον καυτό ήλιο, τα χημικά που χρησιμοποιούνται και η μεγάλη καταπόνηση του σώματος, ιδιαίτερα μέσα στις στέρνες για το πλύσιμο και την βαφή, σε συνδυασμό με τις μίζερες συνθήκες ζωής, φέρνουν αυτό το αποτέλεσμα. Αρκετοί μάλιστα θεωρούν τυχερούς αυτούς που πεθαίνουν γρήγορα μιας και πολλοί βασανίζονται για χρόνια από αναπηρίες και αναγκαστικούς ακρωτηριασμούς των εξαιτίας της σκληρής δουλειάς, χωρίς την δυνατότητα αυτοσυντήρησης εξαιτίας της μεγάλης φτώχειας.

* Χαμηλά στην βαθμολόγηση του ΟΗΕ για την ανθρώπινη ανάπτυξη το Μαρόκο, (στην 123η θέση από τις 177 χώρες του καταλόγου) παρουσιάζει   έντονες κοινωνικές και περιφερειακές ανισότητες. Το 35% των Μαροκινών ζούνε χωρίς ηλεκτρικό και τρεχούμενο νερό στα σπίτια τους και τουλάχιστον δύο στους δέκα βρίσκονται  κάτω από το επίσημο όριο της φτώχειας. Στο Μαρακές ακόμη υπάρχει έντονη η ανάμνηση της εξέγερσης για το ψωμί τον Γενάρη του 1984 με τους 110 νεκρούς διαδηλωτές καθώς τα κοινωνικά προβλήματα για την πλειοψηφία  παραμένουν μεγάλα.

14 Απρ 2007

Βetenase-Δυτική Γκάνα. Φιλιά με πικρή σοκολάτα


Το Betenase είναι ένα μικρό χωριό στην περιφέρεια Sefwi Wiawso κοντά στην επαρχιακή πρωτεύουσα Wiawso μια μικρή πόλη στην δυτική Γκάνα γύρω στις επτά ώρες με το αυτοκίνητο από την Ακκρα. Πρέπει να διασχίσεις πολλά χιλιόμετρα κόκκινου χωματόδρομου για να αντικρίσεις τα σπίτια από λάσπη, στα οποία κατοικούν περίπου χίλιοι πεντακόσιοι άνθρωποι, χωρίς νερό και ηλεκτρικό. Όπως και άλλα πολλά χωριά στην δυτική δασική ζώνη στα σύνορα με την Ακτή του Ελεφαντοστού, η ζωή στο Betenase είναι δεμένη με την παραγωγή του κακάο και το μικρό σχολείο με τις τρεις αίθουσες για εκατό παιδιά, τις περισσότερες ημέρες του χρόνου είναι άδειο, μιας και οι υποψήφιοι μαθητές δουλεύουν στις φάρμες με τα κακαόδεντρα που περιβάλλουν το χωριό.

Δεκαοκτώ με τριάντα μήνες μετά το φύτεμα, τα κακαόδεντρα, που μπορεί να ξεπεράσουν και τα επτά μέτρα σε ύψος, αρχίζουν να δίνουν τον πολύτιμο καρπό, καθιστώντας την Γκάνα την δεύτερη σε εξαγωγές στην δυτική Αφρική με πεντακόσιες εξήντα χιλιάδες μετρικούς τόνους παραγωγή (2005) και νούμερο δύο στις κακάο-παραγωγές χώρες στον κόσμο. Μαζί με την Ακτή του Ελεφαντοστού, το Καμερούν και την Νιγηρία καλύπτουν το 70% της παγκόσμιας ζήτησης. Πάνω από δύο εκατομμύρια αγρότες δουλεύουν στην παραγωγή κακάο στην χώρα.

Στην συγκομιδή και στην καλλιέργεια των κακαόδεντρων, όπως και στις υπόλοιπες αφρικάνικες χώρες, η παιδική εργασία είναι πολύ διαδεδομένη. Μικρά παιδιά με τις ματσέτες στα χέρια ξημεροβραδιάζονται κάτω από το καυτό ήλιο, αντιμετωπίζοντας την επίδραση των χημικών φυτοφαρμάκων, τα καθημερινά ατυχήματα και την βαναυσότητα των αφεντικών. Υπολογίζονται σε πάνω από ογδόντα χιλιάδες τα παιδιά σχολικής ηλικίας, που εργάζονται στις φυτείες κακάο στην Γκάνα και η Gawu, η εθνική συνδικαλιστική ένωση εργαζόμενων στην γεωργία, με έκθεση της τον Ιούλιο του 2006, κατήγγειλε για μια ακόμη φορά πως ο μέσος όρος ηλικίας δεν ξεπερνά τα 13,5 χρόνια. Τα περισσότερα είναι από τις φτωχές βόρειες επαρχίες της χώρας αλλά και από τις γειτονικές Μπουργκίνα Φάσο, Μάλι και την περιοχή της νότιας Σαχάρας και δουλεύουν για τριακόσιες χιλιάδες Cedi τον χρόνο που ισοδυναμούν μόνο με τριάντα δολάρια! Τους παρέχεται ένα άθλιο φαγητό και δωρεάν στέγη σε αποθήκες αλλά αυτό δεν αλλάζει το γεγονός πως η εκμετάλλευση είναι εξοργιστική.

Με τρεις δυτικές πολυεθνικές να ελέγχουν το 83% του παγκόσμιου εμπορίου κακάο, είναι προφανές πως οι φτωχές χώρες παραγωγής της πρώτης ύλης είναι χειροπόδαρα δεμένες στις απαιτήσεις και τους εκβιασμούς των αγοραστών. Η δραματική καθίζηση των τιμών το 1998, που τις έριξε στο μισό, ανάγκασε τους μικρούς παραγωγούς να ψάξουν τρόπους μείωσης του κόστους για να επιβιώσουν. Ο κυριότερος ήταν η επέκταση της παιδικής εργασίας που στην Γκάνα αλλά και στην Ακτή του Ελεφαντοστού ιδιαίτερα, έχει πάρει την μορφή επιδημίας.

Την ίδια στιγμή στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, η Herseys Company, γιορτάζει φέτος τα εκατό χρόνια από την κυκλοφορία του πιο αγαπημένου της προϊόντος. Ήταν το 1907, που εμφανίστηκαν στα μαγαζιά τα Hersheys Κisses, οι μικρές σοκολατένιες καραμέλες που φέρνουν τεράστια κέρδη στα ταμεία της και έφτασαν πέρυσι τα ογδόντα εκατομμύρια κομμάτια καθημερινές πωλήσεις. Η Hersheys μαζί με της Μars ελέγχουν τα 2/3 από τα 13 δις δολάρια πωλήσεων σοκολάτας στις ΗΠΑ και προμηθεύονται κακάο κυρίως από την Δυτική Αφρική. Μαζί με την Nestle και μερικές ακόμη ευρωπαϊκές πολυεθνικές, πάρα τις δεσμεύσεις και την διεθνή κατακραυγή συνεχίζουν να αγοράζουν πρώτη ύλη που μαζεύεται από παιδικά χέρια, συμμετέχοντας ταυτόχρονα και σε εκστρατείες ενάντια στην παιδική εργασία!

* Γύρω από την παιδική εργασία στις φυτείες κακάο έχει αναπτυχθεί μια τεράστια υποκριτική εκστρατεία με επίκεντρο το Πρωτόκολλο Harkin-Enger, που υπογράψανε με παρακίνηση του αμερικάνικου Κογκρέσου το 2001, οι μεγάλες σοκολατο-βιομηχανίες και διεθνείς οργανισμοί. Ενεργός στην προώθηση του η αμερικάνικη Usaid και μια ομάδα δυτικών ΜΚΟ που στις βαθιές πληγές των οικονομιών και των ανθρώπων της Δυτικής Αφρικής δίνουν «ασπιρίνες» ενώ υπερασπίζονται το υποτιθέμενο ελεύθερο εμπόριο και τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές.