Κουρουγουάτι, Παραγουάη. Η ατιμώρητη σφαγή των καμπεσίνος

Ήταν χαράματα Παρασκευής, στις 15 Ιούνη του 2012 όταν μια ομάδα τριακοσίων πενήντα περίπου, πάνοπλων επίλεκτων αστυνομικών συνοδεία ελικοπτέρων περικύκλωσαν τις εγκαταστάσεις στο ράντσο Μορόμπι, μια έκταση δύο χιλιάδων εκταρίων στην ανατολική Παραγουάη κοντά στα σύνορα με την Βραζιλία. Στην περιοχή που είναι γνωστή σαν Μαρίνα Κούε στην περιφέρεια Κουρουγουάτι της επαρχίας Κανιντεγιού. Απέναντι τους βρίσκονταν όχι περισσότεροι από εβδομήντα άνδρες, όλοι τους ακτήμονες αγρότες αποφασισμένοι να αντισταθούν στην εντολή έξωσης. Καρπέρος καμπεσίνος, δηλαδή αγρότες δίχως κανένα δικαίωμα σε γη, είχαν καταλάβει μερικά από τα αγροκτήματα που διαφέντευε η εταιρία Μορόμπι της οικογένειας του Μπλας Ρικέλμε με σκοπό να τα καλλιεργήσουν για να ζήσουν τις οικογένειες τους. Ο Ρικέλμε ένας από τους μεγαλύτερους γαιοκτήμονες της χώρας με αλυσίδα αγροτοβιομηχανικών μονάδων και σούπερ-μάρκετ, είχε και άλλες φορές στο παρελθόν κυνηγήσει καμπεσίνος από τα κτήματα του με την συνδρομή της αστυνομίας και ομάδων από μπράβους. Ο σκληρός γαιοκτήμονας που πέθανε λίγους μήνες μετά, τον Σεπτέμβρη του 2012, υπήρξε για χρόνια πρόεδρος του κυβερνητικού κόμματος Κολοράδο, γερουσιαστής, επικεφαλής του βιομηχανικού επιμελητήριου και κυρίως, επιστήθιος συνεργάτης του δικτάτορα Στρέσνερ. Ο Αλφρέδο Στρέσνερ, ένας από τους μακροβιότερους δικτάτορες στην Λατινική Αμερική, κυβέρνησε με την βία την Παραγουάη επί τριάντα πέντε χρόνια στηριγμένος στον στρατό και στους γαιοκτήμονες στους οποίους, όπως τον Ρικέλμε, παραχώρησε κατά καιρούς μεγάλες κρατικές εκτάσεις. Η συγκεκριμένη ανήκε παλιότερα μέχρι το 1999 στον στρατό και για δέκα χρόνια αποτελούσε αντικείμενο διεκδίκησης ανάμεσα στους Ρικέλμε και τους ακτήμονες.

Δεν είναι σαφές ακόμη τι ακριβώς έγινε εκείνο το πρωινό ύστερα από την επίθεση της αστυνομίας. Όταν όμως ολοκληρώθηκε η έξωση, αποκαλύφθηκε πως αυτή είχε εξελιχθεί σε μια τρομερή σφαγή. Βρέθηκαν σκοτωμένοι από πυροβόλα όπλα ένδεκα αγρότες, έξι αστυνομικοί και μετρήθηκαν ογδόντα τραυματίες και από τις δύο πλευρές. Οι επικεφαλής των αστυνομικών δυνάμεων δικαιολογήθηκαν πως έπεσαν σε ενέδρα οπλισμένων αγροτών και αναγκάστηκαν να αμυνθούν, ισχυρισμός που δεν επιβεβαιώνεται από πουθενά. Τα γεγονότα συγκλόνισαν την χώρα αλλά και αποτέλεσαν την αφορμή που αναζητούσε, αν δεν προκάλεσε, η δεξιά αντιπολίτευση για να ανατρέψει τον πρόεδρο Φερνάντο Λούγο. Λίγες ημέρες μετά με ένα κοινοβουλευτικό πραξικόπημα, η βουλή καθαιρούσε τον Λούγο, πρώην καθολικό επίσκοπο, κατηγορώντας τον πως αυτός φέρει την ευθύνη των γεγονότων. Δεν τον έσωσε ούτε η απόφαση του να στείλει στρατό εναντίον των αγροτών ούτε οι κατάπτυστες δηλώσεις υποστήριξης που έκανε για την αστυνομική επιχείρηση. Με αυτόν τον τρόπο έληγε άδοξα ένα ακόμη εγχείρημα δήθεν ριζοσπαστικής κυβερνητικής αλλαγής στην περιοχή και επέστρεφε η παλιά τάξη πραγμάτων.

Για την Παραγουάη το πρόβλημα της ιδιοκτησίας στην γη και οι διεκδικήσεις για αγροτική μεταρρύθμιση αποτελούν στην κυριολεξία ζήτημα ζωής και θανάτου. Τα γόνιμα εδάφη της χώρας είναι κατανεμημένα με έναν από τους πιο άνισους τρόπους σε όλη την Λατινική Αμερική. Το 85% της γης βρίσκεται στα χέρια μόνο του 2,5% από αυτούς που ασχολούνται με τον αγροτικό τομέα, δηλαδή σε μια χούφτα μεγάλων γαιοκτημόνων και αγροτοβιομηχανικών μονοπωλίων. Η συγκέντρωση της ιδιοκτησίας είναι μια παλιά ιστορία που ξεκινά από την εποχή του πολέμου στα 1864-1870, ύστερα από τον οποίο η ηττημένη Παραγουάη από την Τριπλή Συμμαχία, αναγκάστηκε να πουλήσει μεγάλες κρατικές εκτάσεις για να ξεπληρώσει τις πολεμικές αποζημιώσεις . Η δικτατορία Στρέσνερ επιτάχυνε την διαδικασία μοιράζοντας τριάντα-πέντε εκατομμύρια στρέμματα σε επιχειρηματίες φίλους του καθεστώτος. Έτσι ο πληθυσμός στην ύπαιθρο αποκλείστηκε σχεδόν πλήρως από το δικαίωμα στην γη και την καλλιέργεια της και εμποδίστηκαν ακόμα και οι σκέψεις για αγροτική μεταρρύθμιση. Αυτή η κατάσταση έχει γεννήσει κατά καιρούς αγροτικούς ξεσηκωμούς και συγκρούσεις οι οποίες τον καιρό της δικτατορίας καταπνίγονταν στην γέννηση τους με άγρια βία. Τα τελευταία χρόνια όμως, ύστερα από την πτώση της δικτατορίας άρχισε να αναπτύσσεται ένα κίνημα καταλήψεων γης, παρακινούμενο από ανάλογα κινήματα στην Βραζιλία και αλλού και μια τέτοια περίπτωση ήταν η κατάληψη στο Κουρουγουάτι.

Οι δικαστικές αρχές προχώρησαν αμέσως στην προφυλάκιση δεκάδων από τους ακτήμονες που θεωρήθηκαν πρωταίτιοι της αντίστασης στην αστυνομική επίθεση. Ένας αυτόπτης μάρτυρας, ηγετικό στέλεχος των ακτημόνων που θέλησε να καταθέσει στους ανακριτές δολοφονήθηκε. Στα τρία χρόνια που μεσολάβησαν από τότε οι κρατούμενοι καμπεσίνος έγιναν το επίκεντρο ενός πανεθνικού κινήματος αλληλεγγύης. Σε δώδεκα εν τέλει αποδόθηκαν επίσημες αλλά χαλκευμένες κατηγορίες. Πέντε από αυτούς που κρατούνταν στις σκληρές φυλακές Τακούμπου στην Ασουνσιόν προχώρησαν σε πολυήμερη απεργία πείνας με αποτέλεσμα τον Απρίλη του 2014 να πετύχουν να αποφυλακιστούν και να βρίσκονται σε κατ' οίκο περιορισμό. Σύμφωνα με ανακοινώσεις στον φετινό Ιούνη πρόκειται να ξεκινήσει η δίκη τους στην πρωτεύουσα και στην χώρα έχει ξανά-φουντώσει το κίνημα που απαιτεί την αθώωση τους. Και προπαντός την αποκάλυψη και καταδίκη των αληθινών ενόχων για την μεγάλη σφαγή στο Κουρουγουάτι που σημάδεψε βαθιά την ψυχή των φτωχών αγροτών αλλά και των περισσότερων Παραγουανών.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ένα αναλυτικό άρθρο της Μοντ Ντιπλοματίκ, www.archives.monde-diplomatique.gr/spip.php?article508
ΔΕΙΤΕ την ιστορία της Μαρίνα Κούε σε ένα εξάλεπτο animation www.youtube.com/watch?v=ck_4VkTgyU8 και ένα ντοκιμαντέρ για την σφαγή, www.youtube.com/watch?v=h13fpnet1ek