Είναι από εκείνες τις συμπτώσεις που τις ονομάζουν διαβολικές. Τρεις ημέρες πριν τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στην Χιλή, η σιδηρά κυρία της δικτατορίας, σύζυγος του Πινοτσέτ, πέθανε ήσυχα, ατιμώρητη, σχεδόν αιωνόβια, στην έπαυλη της οικογένειας στη Λα Ντεέσα, ένα μεγαλοαστικό προάστιο στα βορειοανατολικά του Σαντιάγο. Προμήνυμα της νίκης της Χιλιανής μεταρρυθμιστικής αριστεράς; Σημάδι της επερχόμενης ήττας ενός απόγονου του Ναζισμού και φιλόδοξου συνεχιστή του Πινοτσετισμού; Το τυχαίο που μεταμορφώνεται σε συμβολικό, επισφραγίζοντας το κλείσιμο ενός μεγάλου ιστορικού σκληρού κύκλου για τον Χιλιανό λαό όπως σχολίασαν αρκετοί; Ότι και να είχαν στο μυαλό τους όσοι έτρεξαν στην πλατεία Ιταλίας μόλις έγινε γνωστός ο θάνατος της Λουσία Ιριάρτ είναι αλήθεια πως περίμεναν από καιρό για να γιορτάσουν. «Se murió la vieja?» Πέθανε η γριά; Από το 2014 είχε φτιαχτεί στο Τουίτερ λογαριασμός με αυτό τον τίτλο και χιλιάδες ακόλουθοι πανηγύρισαν όταν ο διαχειριστής έγραψε ένα μεγαλοπρεπές Si!, στις 16 Δεκεμβρίου. Πυροτεχνήματα, κορναρίσματα, σαμπάνιες, τραγούδια και σημαίες και ένα μεγάλο χαμογελαστό πλήθος συγκεντρώθηκε στην πλατεία και στους γύρω δρόμους για πολλές ώρες.
Στον διαδικτυακό τόπο του περιοδικού El Pueblo δημοσιεύθηκαν μερικοί στίχοι με υπογραφή του νεαρού μουσικού Αλμπέρτο Βάργκας Ορτίθ, (A.J.V.O.- Abeto Chilensis) χαρακτηριστικοί για τα αισθήματα που είχε η πλειοψηφία των Χιλιανών γι' αυτήν. Ένα πρόσωπο ταυτισμένο με την σκληρή όψη της δικτατορίας μισητό ακόμη και για τις καταναγκαστικές δήθεν αγαθοεργίες της, για την επιθετική συμπεριφορά της και την προκλητική επίδειξη του πλουτισμού της.
«Επιτέλους έφυγε η Λουσία
η σύζυγος του τυράννου
σχεδόν στις πύλες του θέρους
έφθασε εκείνη η θαυμάσια μέρα.
Ο λαός δεν την συμπαθούσε
καθ’ ότι σκοτεινή και συγκαλύπτρια
οπότε πολλοί σήμερα
αναρωτιούνται όπως κι εγώ:
πόσα μυστικά πήρε μαζί της
στον τάφο αυτή η κυρία;
... Διότι καθώς υποστήριζε τον σύζυγο
στην αιμοσταγή τυραννία του,
είναι σίγουρο πως γνώριζε
για κάποιον εξαφανισμένο.
Συνένοχη στην απόλαυση
του χρήματος που δόλια κερδήθηκε,
όμως η αλήθεια αυτή πέθανε σήμερα
μαζί με το κοκαλωμένο πτώμα της
επειδή αυτή η γριά έχει πεθάνει
έχοντας πλήρη ατιμωρησία.»
Γεννημένη τον Δεκέμβρη του 1922 στην Αντοφαγκάστα, σε μια πλούσια οικογένεια με πολιτική παράδοση, φανατική καθολική, η Λουσία Ιριάρτ Ροντρίγκες παντρεύτηκε στα 1943 τον νεαρό αξιωματικό Πινοτσέτ και έμεινε δίπλα του, αποκτώντας δύναμη, πλούτη και πέντε παιδιά. Στα χρόνια της δικτατορίας ανέλαβε να φιλοτεχνεί με φιλανθρωπίες το αιματοβαμμένο καθεστώς. Εκμεταλλευόμενη τον θεσμό των κέντρων για τις μητέρες που είχαν ιδρυθεί στην δεκαετία του 1930, η Λουσία δημιούργησε ένα δίκτυο ελέγχου και προπαγάνδας μέσω της δημιουργίας σχολών οικοκυρικής, ραπτικής και μαθημάτων μητρότητας. Το ίδρυμα Κέντρο Μητέρων (CEMA-Chile) έφτασε τις διακόσιες τριάντα χιλιάδες μέλη, αποκαλούμενο φρούριο στην μάχη ενάντια στον μαρξισμό! Στο παρασκήνιο υπήρξε το ίδιο και περισσότερο σκληρή από τον δικτάτορα απέναντι σε όσους θεωρούνταν αντίπαλοι του φασιστικού καθεστώτος.
Στο Μουσείο Μνήμης και στο Κέντρο Τεκμηρίωσης Βικαρία ντε Σολινταριδάδ εκτίθενται μερικές από τις αμέτρητες επιστολές που λάμβανε η Λουσία από γυναίκες των οποίων οι σύζυγοι, τα παιδιά ή οι γονείς βρίσκονταν στις φυλακές, βασανίζονταν ή είχαν εξαφανιστεί. Σε ορισμένες που καταδέχτηκε να απαντήσει μαζί με την υποκρισία η επωδός ήταν μόνιμη: Επιβεβαίωνε πως έλαβε την επιστολή, ευχαριστούσε για την ευγένεια αυτής που την έστειλε και ενημέρωνε πως την είχε προωθήσει για επίλυση στην Dina! Δηλαδή στην διαβόητη μυστική υπηρεσία του καθεστώτος η οποία ήταν κυρίως υπεύθυνη για τις παρακολουθήσεις, τις συλλήψεις, τα βασανιστήρια, τις εξαφανίσεις και τους θανάτους χιλιάδων δημοκρατών, αριστερών και κομμουνιστών. Τις περισσότερες φορές η προώθηση της επιστολής σήμαινε καινούριες περιπέτειες για τους δεσμώτες και τις οικογένειές τους! Μετά την ελεγχόμενη πτώση του δικτατορικού καθεστώτος, στην πραγματικότητα μια ολιγαρχική μεταπολίτευση, και τον θάνατο του Πινοτσέτ, η Λουσία Ιριάρτ αποσύρθηκε από το προσκήνιο. Δέκα χρόνια αργότερα αντιμετώπισε δικαστική έρευνα η οποία ανακάλυψε διασπάθιση δημόσιου χρήματος στην προσπάθειά της να εκποιήσει μέρος της ακίνητης περιουσίας του Ιδρύματος. Μόνο μεταξύ 2009 και 2015, το ίδρυμα πούλησε 36 ακίνητα αξίας 18,4 εκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με την αγωγή που κατατέθηκε στο δικαστήριο. Η δίωξη δεν προχώρησε και η Λουσία ύστερα από την κατάθεση που έδωσε αφέθηκε να ζει ανενόχλητη και πλουσιοπάροχα λαμβάνοντας ακόμη και σύνταξη από το Ταμείο Συντάξεων Εθνικής Άμυνας (Capredena) ύψους 3,1 εκατομμυρίων πέσος (ισοδύναμο των 4700 δολαρίων ΗΠΑ) ως σύζυγος ανώτατου στρατιωτικού. Την ονόμασαν κληρονομιά του Κόνδορα! Όπως αποκαλούνταν το εμπνευσμένο από την CIA, αντικομουνιστικό σχέδιο εξόντωσης αγωνιστών στην Λατινική Αμερική. Η δικτατορία ενώ ιδιωτικοποίησε σχεδόν τα πάντα, μεταξύ αυτών και το ασφαλιστικό σύστημα δίνοντας συντάξεις πείνας, διατήρησε την παχυλή κρατική επιδότηση στο συνταξιοδοτικό ταμείο των στρατιωτικών. Τα τελευταία χρόνια όταν η Λουσία ξεκίνησε να μπαινοβγαίνει στα νοσοκομεία οι Χιλιανοί που ποτέ δεν έπαψαν να την μισούν περίμεναν με αδημονία το φυσικό τέλος της.
Ο θάνατος της μισητής συζύγου του δικτάτορα χαρακτηρίστηκε από αρκετούς ως η συμβολική ολοκλήρωση ενός ιστορικού κύκλου για την Χιλή που ξεκίνησε με το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1973 και την ανατροπή του προέδρου Αλιέντε. Ενισχύθηκε αυτή η άποψη από την εκλογική νίκη του αριστερού συνασπισμού με επικεφαλής τον Γκαμπριέλ Μπόριτς, ο οποίος, όταν αναλάβει τον Μάρτιο, θα είναι ο νεαρότερος πρόεδρος στην ιστορία της χώρας. Επικεφαλής της εκλογικής συμμαχίας «Εγκρίνω Αξιοπρέπεια»(Apruebo Dignidad), στην οποία συμμετέχουν το Ευρύ Μέτωπο, το ρεφορμιστικό ΚΚ και άλλες μεταρρυθμιστικές ομάδες, ο Μπόριτς επικράτησε στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών ως αποτέλεσμα της αυξημένης κινητοποίησης που προκάλεσε η πιθανότητα εκλογής του νεοφασίστα Κάστ. Μέχρι τον πρώτο γύρο και παρά τις αυξημένες προσδοκίες από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για την αλλαγή του χουντικού συντάγματος, αρκετοί Χιλιανοί, ιδιαίτερα οι νέοι που πρωταγωνίστησαν στην πρόσφατη εξέγερση, ήταν αποστασιοποιημένοι έως και εχθρικοί στην προσπάθεια εγκιβωτισμού της στις εκλογικές διαδικασίες. Προοπτική που επεδίωξε συστηματικά η απερχόμενη απεχθής προεδρία Πινιέρα, η Χιλιανή ολιγαρχία και ο βορειοαμερικάνικος παράγοντας, ως συνταγή εκτόνωσης. Η εξέγερση του 2019 με κινητήρια δύναμη τους νέους, αν και δεν επεκτάθηκε στην εργατική τάξη, προξένησε ανησυχία στο καθεστώς, όταν φάνηκε πως η σκληρή καταστολή δεν μπορεί να την καταπνίξει. Η «Συμφωνία για την Κοινωνική Ειρήνη και για ένα νέο Σύνταγμα» την οποία έτρεξαν να συνυπογράψουν όλες οι αστικές, μικροαστικές και ρεφορμιστικές αντιπολιτευόμενες δυνάμεις, μεταξύ αυτών και το Ευρύ Μέτωπο του Μπόριτς, ήταν η εναλλακτική που αποδέχτηκε ο Πινιέρα και η αστική τάξη εμπρός στον κίνδυνο του ανεξέλεγκτου. Το ΚΚ Χιλής αρνήθηκε να υπογράψει κάτω από την πίεση της βάσης του αλλά δήλωσε πως θα πάρει μέρος στην πολιτική διαδικασία. Αντίθετα, οργανώσεις της επαναστατικής αριστεράς καθώς και άλλες ριζοσπαστικές και ιθαγενικές δυνάμεις την κατήγγειλαν ως καθεστωτικό πολιτικό ελιγμό. Έτσι η αφυπνισμένη Χιλιανή κοινωνία οδηγήθηκε σε έναν ατελείωτο γύρο εκλογικών διαδικασιών. Δημοψήφισμα, μετά εκλογές για Συντακτική και δημοτικές εκλογές τον Μάιο του 2021, αργότερα δύο γύροι προεδρικών και έπεται συνέχεια. Παλιά και δοκιμασμένη συνταγή, ιδιαίτερα αν υπάρχουν και πρόθυμοι συνεργοί. Αν δεν μπορείς να τσακίσεις με την βία μια λαϊκή εξέγερση, οδήγησέ την στις κάλπες!
Ο Μπόριτς αναδείχθηκε μέσα από το φοιτητικό κίνημα του 2011. Σύντομα μπλέχθηκε στην πολιτική και εκλέχθηκε βουλευτής εκπροσωπώντας την λεγόμενη αυτόνομη αριστερά. «Αποεμπορευματοποίηση των κοινωνικών δικαιωμάτων, εθνικοποίηση φυσικών πόρων, παραγωγικός μετασχηματισμός, πολυεθνικό κράτος, μετασχηματισμοί για την ανακατανομή της εξουσίας και τη ριζική δημοκρατία για μια νέα κοινωνική τάξη πραγμάτων…» υπήρξαν μερικά από τα βροντερά και επιτήδεια ασαφή συνθήματα που κυριάρχησαν κατά την πολιτική εκτόξευσή του. Στην συνέχεια άρχισε η προσεκτική προσαρμογή και ο ρεαλισμός. Ιδιαίτερα σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής έσπευσε να δώσει διαπιστευτήρια συντασσόμενος με την δυτική εκστρατεία ενάντια στις κυβερνήσεις της Βενεζουέλα, της Νικαράγουα και της Κούβας. Πριν τρία χρόνια με αφορμή αυτές τις δηλώσεις ο εγγονός του Αλιέντε, γιατρός Πάμπλο Αλιέντε είχε απευθυνθεί δημόσια στον Μπόριτς : «…Με τέτοιες απόψεις μπορεί μεταμορφωθείς σε χρήσιμο ηλίθιο για τη δεξιά, ή χειρότερα, να γίνεις εκείνη η «αριστερά» που λαχταρά η δεξιά: μια βουβή, αμφίσημη αριστερά, μια ακίνδυνη αριστερά που, λόγω του οπορτουνισμού, προτιμά να εμφανίζεται ως «πολιτικά ορθή», μια χλιαρή αριστερά που δεν θέλει να έχει προβλήματα με κανέναν». Αλλά ο Μπόριτς δεν σταμάτησε να δίνει εξετάσεις ρεαλισμού. Χαρακτήρισε τις εκλογές στην Νικαράγουα φάρσα και υποστήριξε ανοικτά τις πρωτοβουλίες της αντιδραστικής κουβανικής αντιπολίτευσης. Μίλησε για συνεργασία του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας, δημοσιονομική υπευθυνότητα και ανάπτυξη που θα δώσει πόρους για μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό σύστημα, την εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη. Μπορεί τα τελευταία να ακούγονται ριζοσπαστικά μπροστά στο σκληρό νεοφιλελεύθερο μοντέλο που κληρονόμησε η δικτατορία στην χώρα, αλλά δεν ξεφεύγουν ούτε ίντσα από μια τυπική καπιταλιστική διαχείριση σε καιρούς κρίσης και κοινωνικής αναταραχής. Γι' αυτό και πέντε γνωστοί κεϋνσιανοί οικονομολόγοι, ανάμεσα τους ο Πικετί, ο Στίγκλιτς και ο Κολομβιανός Οκάμπο έσπευσαν να υποστηρίξουν το πρόγραμμα του Μπόριτς, ενώ ο Αμερικάνος πρόεδρος Μπάιντεν, τον συνεχάρη μιλώντας για εκλογές υπόδειγμα! Όσο αφορά αυτούς που ανησυχούν για την συνεργασία του με το ΚΚ Χιλής ο νέος πρόεδρος φρόντισε να ξεκαθαρίσει: «Μη φοβάστε τη συμμαχία μας ή τους συμμάχους μας στην Κυβέρνηση. Είμαι άτομο με εμφανή ανεξαρτησία, πιστεύω ότι το έχω δείξει σε δύσκολες στιγμές»!
Όπως ήταν αναμενόμενο η εκλογή Μπόριτς ανέβασε την ψυχολογία της …ακίνδυνης αριστεράς. Από το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς έως τον Λούλα και από αυτόν έως ορισμένες τροτσκιστικές ομάδες (οι τελευταίες πάντα …κριτικά) βγήκαν ανακοινώσεις χαράς και ελπίδας! Ο ίδιος είχε πριν καιρό διακηρύξει πως η Χιλή η οποία υπέστη πρώιμα το σκληρό πείραμα του νεοφιλελευθερισμού θα γίνει ο τάφος του. Αργότερα σταμάτησε να επαναλαμβάνει τέτοιες βαρύγδουπες εκφράσεις. Τώρα είναι έτοιμος να μπει στο Παλάσιο ντε λα Μονέδα δηλώνοντας πως το κράτος έχει συνέχεια! Μια νέα περίοδος ξεκινά για τον λαό της Χιλής η οποία κρύβει πολλές παγίδες και διαψεύσεις. Η ολιγαρχία επιχειρεί να ανανεώσει την πολιτική διαχείριση του κράτους, τα κοινωνικά προβλήματα δεν θα σταματήσουν να «καίνε» και να κινητοποιούν και οι δυνάμεις που με συνέπεια αντιστάθηκαν στις εκλογικές αυταπάτες θα συναντήσουν δοκιμασίες αλλά και ευκαιρίες.
Πηγές και Προτάσεις
ΔΕΙΤΕ ορισμένες από τις επιστολές που λάμβανε και απαντούσε η Λουσία Ιριάρτ www.theclinic.cl/2021/12/16/20-cartas-para-lucia
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ένα άρθρο για το πώς βλέπει τον Μπόριτς ένα τμήμα των καθεστωτικών ΜΜΕ των ΗΠΑ, www.americasquarterly.org/article/what-i-know-about-gabriel-boric
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου