Το πάρκο μπροστά στην εκκλησία του Άγιου Γεωργίου στην νοτιοανατολική πλευρά της Σαρτανά προς την μεριά του ποταμού Κάλμιους, ο οποίος την περιτριγυρίζει από ανατολικά, φιλοξενεί μερικά μνημεία που αφηγούνται την ιστορία της και τις θυσίες των ανθρώπων της. Δεσπόζει το άγαλμα της Πένθιμης Μητέρας -Πατρίδας μια μορφή που την συναντάς συχνά σε μνημεία της σοβιετικής εποχής. Σε ένα σύμπλεγμα στο οποίο είναι χαραγμένα τα ονόματα 344 σοβιετικών στρατιωτών που σκοτώθηκαν πολεμώντας στις τάξεις του Κόκκινου στρατού, στον μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο ενάντια στους ναζί εισβολείς. Απέναντι έχει τοποθετηθεί ένας γρανιτένιος σταυρός και μια αναθηματική πλάκα με τα ονόματα των δώδεκα κατοίκων, διαφορετικών ηλικιών, οι οποίοι σκοτώθηκαν στον σχεδόν οκταετή εμφύλιο πόλεμο στους βομβαρδισμούς με στόχο τα σπίτια και τους δρόμους της Σαρτανά. Οι επτά από αυτούς έχασαν την ζωή τους στις 14 Οκτωβρίου του 2014, όταν ένας όλμος έπεσε σε συγκεντρωμένους στην διάρκεια μιας κηδείας. Έξι από τα θύματα ήταν ελληνικής καταγωγής. Ποτέ δεν αποδείχτηκε ποιος ήταν ο υπεύθυνος. Οι πολιτοφυλακές των ρωσόφωνων κατηγόρησαν τις παραστρατιωτικές ουκρανικές ομάδες. Οι ουκρανικές αρχές επέρριψαν την ευθύνη στους αποσχιστές τρομοκράτες, όπως τους ονομάζουν. Σε άλλο σημείο της Σαρτανά στέκει επιβλητικός ένας στρατιώτης του σοβιετικού στρατού, τον καιρό του Εμφυλίου ενάντια στους Λευκούς και τους ξένους εισβολείς, θυμίζοντας πως η περιοχή έγινε θέατρο σκληρών συγκρούσεων στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια. Σε αντίθεση με άλλες περιοχές ακόμη και στην ανατολική Ουκρανία, στην Σαρτανά οι κάτοικοι σεβάστηκαν και υπεράσπισαν τα σοβιετικά μνημεία, από το κύμα της λεγόμενης από-κομουνιστικοποίησης.
Η Σαρτανά (ή Σαρτανάς) είναι μια κωμόπολη δέκα χιλιάδων κατοίκων, είκοσι περίπου χιλιόμετρα βόρεια-ανατολικά της Μαριούπολης, χτισμένη στην μεγάλη πεδιάδα που απλώνεται στα βόρεια της Αζοφικής Θάλασσας. Ιδρύθηκε το 1780 από Έλληνες της Κριμαίας οι οποίοι μεταφέρθηκαν εκεί με απόφαση της Αικατερίνης Β’ δημιουργώντας τη Μαριούπολη και άλλα 24 χωριά. Από ένα οικισμό μερικών εκατοντάδων κατοίκων εξελίχθηκε σε μια ακμάζουσα μικρή πόλη με αγροτικές και κτηνοτροφικές παραγωγές, θρησκευτική σχολή και πυκνές κοινωνικές δραστηριότητες. Στην διάρκεια του εμφυλίου η πλειοψηφία των Ελλήνων συντάχθηκαν με την επανάσταση των Μπολσεβίκων. Στην πρώτη σοβιετική περίοδο οργανώθηκαν συνεταιρισμοί και αργότερα κολχόζ, έγινε καθολική η εκπαίδευση και αναπτύχθηκε η πολιτιστική δραστηριότητα με την καλλιέργεια και της ελληνικής γλώσσας μέσα από λαογραφικούς συλλόγους, έκδοση βιβλίων και εφημερίδων. Ιδρύθηκε θέατρο και μουσείο. «… τα ασλάνια ιδρύσαν χωριό και αυξήθηκε εγένετο μέγα, είναι το Σαρτανά χωριό στο ντουνιά το τρανότερο της Ρωμιοσύνης…» έγραψε ο Λεόντιος Κυριάκοβ ποιητής και μεταφραστής και βετεράνος του Πατριωτικού Πολέμου με καταγωγή από την Σαρτανά. Γεννημένος στα 1919 έγινε γνωστός στην σοβιετική περίοδο ανάμεσα στα άλλα και για το ποίημα του για την Πάσα Αγγελίνα. Μια ουντάρνικη αγρότισσα, ελληνικής καταγωγής, από το Σταρομπέσεβο, ένα από τα ελληνικά χωριά της Μαριούπολης, από τις πρώτες γυναίκες-οδηγούς τρακτέρ, ηρωίδα της σοσιαλιστικής εργασίας η οποία στην συνέχεια εκλέχθηκε βουλευτής του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ. Την περίοδο της γερμανικής εισβολής στην Σαρτανά έφτασαν οι Ναζί και υπέστη μια σκληρή περίοδο κατοχής. Από τους 1300 νέους άνδρες από το χωριό που συμμετείχαν στον αντιφασιστικό πόλεμο οι περισσότεροι από όσους δεν επέστρεψαν έπεσαν στην μεγάλη μάχη για την ανακατάληψη της Μελιτόπολης. Σύμφωνα με τις περιγραφές εκείνες τις ημέρες, το φθινόπωρο του 1943, ο Μολότσνα, το ποτάμι που την διασχίζει, είχε βαφτεί κόκκινο! Η Μελιτόπολη στην βορειοδυτική ακτή της Αζοφικής ήταν η πύλη για την Κριμαία στην μεγάλη απελευθερωτική αντεπίθεση του Κόκκινου Στρατού. Η Σαρτανά ονομάστηκε Πριμορσκόε στα 1945 και εξελίχθηκε σε ένα σημαντικό αστικό κέντρο στην μεταπολεμική περίοδο μέχρι την διάλυση της ΕΣΣΔ και την ανακήρυξη της ανεξάρτητης Ουκρανίας. Τότε ξαναπήρε και το παλιό όνομα της. Το 2001, η επίσημη απογραφή κατέγραψε δέκα χιλιάδες περίπου Ρωσόφωνους (το 91,5% του συνολικού πληθυσμού), 483 με μητρική γλώσσα τα Ελληνικά (4,41%) και 396 με μητρική την Ουκρανική (3,62%). Οι ελληνικής καταγωγής κάτοικοι χωρίζονται σε δυο γλωσσικές ομάδες. Οι «Ρουμαίοι», όσοι μιλούν μια νεοελληνική διάλεκτο και οι «Ουρούμοι», εκείνοι που μιλούν μια κριμαιοταταρική ντοπιολαλιά. Όπως και τα περισσότερα χωριά της περιοχής η Σαρτανά το 2014 τάχθηκε ενάντια στους ακροδεξιούς πραξικοπηματίες στο Κίεβο και στην συνέχεια βίωσε την δοκιμασία του νέου αιματηρού εμφυλίου πολέμου. Στο τέλος των εχθροπραξιών βρέθηκε στην λάθος πλευρά της διαχωριστικής γραμμής και από τότε μέχρι την σημερινή νέα τραγωδία έζησε δύσκολες ήμερες πληρώνοντας βαρύ φόρο αίματος. Οξύνθηκαν οι τοπικές εθνικές αντιθέσεις, υπήρξε μεγάλη καταπίεση για συμμόρφωση και διάρρηξη των δεσμών με την άλλη πλευρά της γραμμής που όρισε η συμφωνία εκεχειρίας και εισέπραξε τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες μιας περιόδου μεγάλης ανασφάλειας.
Η Σαρτανά ήρθε με τραγικό τρόπο στην επικαιρότητα ύστερα από την στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας και τις νέες καταστροφές και ανθρώπινες θυσίες που υπέστη στην διάρκεια των τελευταίων πολεμικών συγκρούσεων. Σύμφωνα με δημοσιεύματα και εικόνες από τα ΜΜΕ η κωμόπολη βομβαρδίστηκε σκληρά. Αναφέρθηκαν απώλειες δέκα κατοίκων ελληνικής καταγωγής και πολλά σπίτια έγιναν ερείπια. Η ελληνική κυβέρνηση άρπαξε την ευκαιρία για να κατηγορήσει τους ρωσόφωνους αυτονομιστές συντονισμένη απόλυτα με το καθεστώς του Κιέβου, δίχως να υπάρχουν σαφείς αποδείξεις. «Ορθόδοξες βόμβες που σκότωσαν ορθοδόξους, ομογενείς, να το θυμόμαστε αυτό παρακαλώ και αυτά που είπε η ρωσική πρεσβεία λυπάμαι που το λέω είναι ψευδείς ειδήσεις έχουμε αποδείξεις για αυτό» ανέφερε εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών. Η ρώσικη πλευρά αντίθετα, κατηγόρησε τις δυνάμεις των Ουκρανών. Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας αρνήθηκε κάθε εμπλοκή με το χτύπημα δηλώνοντας πως στις 26 Φεβρουαρίου Ουκρανοί εθνικιστές από το τάγμα “Αζόφ” χτύπησαν με αεριωθούμενα συστήματα πολλαπλών εκτοξεύσεων “Γκραντ” κατοικημένα τετράγωνα του χωριού Σαρτανά στα περίχωρα της Μαριούπολης. Στην αντιπαράθεση “χώθηκε” και ο Αμερικάνος πρέσβης Πάιατ με το πλούσιο... ουκρανικό παρελθόν. Ευχαρίστησε όσους καταγράφουν - όπως είπε- τη βία που έχει σημειωθεί στην Μαριούπολη, συμπεριλαμβανομένου των ρωσικών εναέριων επιδρομών κοντά στο Σαρτανά! Αν και σε αυτές τις περιπτώσεις, όταν η πολεμική αναμέτρηση παίρνει γενικευμένη μορφή τίποτε δεν μπορεί να αποκλειστεί το ερώτημα αιωρείται. Γιατί να στοχοποιήσουν μια πόλη που στην πλειοψηφία οι κάτοικοι της είναι Ρωσόφωνοι, οι στρατιωτικοί και οι αυτονομιστές από την ρώσικη πλευρά ; Είχαν τόση ανάγκη για μια προβοκάτσια, όταν ήδη η εισβολή είχε ξεκινήσει; Σε κάθε περίπτωση η ελληνική κυβέρνηση και με την υπόλοιπη στάση που κρατά, προσπάθησε να αξιοποιήσει την νέα τραγωδία στην Σαρτανά για να δικαιολογήσει την πολιτική ευθυγράμμισης με τα αφεντικά του ΝΑΤΟ και την απόφαση της να εμπλακεί ενεργά στην σύρραξη.
Σύμφωνα με τις τελευταίες ειδήσεις δόθηκε εντολή για εκκένωση της Σαρτανά ενόψει της νέας φάσης των πολεμικών επιχειρήσεων για την κατάληψη της Μαριούπολης. Δεν είναι γνωστό πόσοι από τους κατοίκους αποφάσισαν να φύγουν αν και είναι σίγουρο πως οι περισσότεροι θα μείνουν κρυμμένοι σε καταφύγια και υπόγεια σε πολύ δύσκολες συνθήκες περιμένοντας να σταματήσει ο πόλεμος. Βρίσκονται ήδη στην δίνη μιας νέας μεγάλης δοκιμασίας. Η πενθούσα μητέρα στο μνημείο του αντιφασιστικού αγώνα δεν θυμίζει μόνο το παρελθόν αλλά και το σκληρό παρόν των ανθρώπων της Σαρτανά… Αυτή θα μείνει εκεί, ακίνητη, να θρηνεί …
Πηγές και Προτάσεις
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ένα οδοιπορικό του Στέλιου Ελληνιάδη στην περιοχή, στον “Δρόμο της Αριστεράς” edromos.gr/anatoliki-oukrania-ellines-stin-proti-grammi/?amp
ΔΕΙΤΕ μια συλλογή φωτογραφιών mapio.net/a/114532211/?lang=ru
ΓΝΩΡΙΣΤΕ την ζωή της Πάσα Αγγελίνα από την έκδοση «Πάσα Αγγελίνα άξιο τέκνο ενός καταξιωμένου λαού». Σύγχρονη Εποχή, 2017.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου