Γκουαράντα, Εκουαδόρ | Η νύφη των Άνδεων βγήκε στους δρόμους

Γκουαράντα, πρωτεύουσα της επαρχίας Μπολιβάρ. Στην καρδιά του Εκουαδόρ. Φωλιασμένη σε μια βαθιά κοιλάδα, στην δυτική Κορδιλιέρα των Άνδεων σε υψόμετρο 2668 μέτρων, διακόσια είκοσι χιλιόμετρα απόσταση από το Κίτο. Μια εμπορική πόλη, τριάντα χιλιάδων, κυρίως ιθαγενών Κέτσουα και μιγάδων (Μεστίζος), περιτριγυρισμένη από επτά λόφους. Πέμπτη 16 Ιουνίου, τέταρτη ημέρα της μεγάλης απεργίας που κήρυξε η Conaie η Συνομοσπονδία Αυτοχθόνων Εθνοτήτων του Ισημερινού από τις 13 Ιουνίου. Πάνω από δέκα χιλιάδες στους δρόμους. Πολλοί ήρθαν με λεωφορεία ή με τα πόδια από κοινότητες της επαρχίας. Γυναίκες και άνδρες κάθε ηλικίας. Μαζί με τα παιδιά και τα εγγόνια. Μια βουερή, πολύχρωμη, οργισμένη διαδήλωση, από τις εκατοντάδες που πραγματοποιούνται αυτές τις ημέρες σε όλη την χώρα, στα πλαίσια της Πάρο Νασιονάλ, το επίκεντρο της οποίας έχει μεταφερθεί στις φτωχογειτονιές και στο κέντρο της πρωτεύουσας. Την εικόνα στην πρώτη γραμμή της διαδήλωσης, αιχμαλώτισε ο φακός της Carolina Calero Larrea, μιας ανθρωπολόγου και ερασιτέχνη φωτογράφου που ζει στην πόλη. Οι γυναίκες και πάλι βρίσκονται μπροστά. Οι διαδηλώσεις στην Γκουαράντα κορυφώθηκαν την Κυριακή στις 20, όταν οι διαδηλωτές αποχαιρέτησαν εκείνους, κυρίως νέους, που ξεκίνησαν να ταξιδέψουν για την μεγάλη συγκέντρωση στο Κίτο.

Το Εκουαδόρ για μια ακόμη φορά συγκλονίζεται από μια τεράστια λαϊκή κινητοποίηση με την μορφή γενικής απεργίας αόριστης διάρκειας. Προηγήθηκε η ραγδαία επιδείνωση της κοινωνικής κρίσης τους τελευταίους μήνες, αποτέλεσμα ενός συνδυασμού αρνητικών εξελίξεων στον εξαγωγικό τομέα της οικονομίας, στην αγορά ενέργειας και στους κλάδους που εξαρτώνται από τις εισαγωγές πρώτων υλών. Τον χορό των αντιδράσεων ξεκίνησαν οι μικροί παραγωγοί μπανάνας, λουλουδιών και άλλων αγροτικών προϊόντων, οι οποίοι είδαν τις σοδειές τους να μένουν απούλητες ή να αγοράζονται σε εξευτελιστικές τιμές από τους μεγαλέμπορους, εξαιτίας τους περιορισμού των εξαγωγών. Το κλείσιμο των αγορών της Ρωσίας και της Ουκρανίας επιδείνωσε την κατάσταση. Τον Απρίλιο οι μικροπαραγωγοί μπανάνας βγήκαν στους δρόμους και έκλεισαν σταυροδρόμια με τσαμπιά ζητώντας να γίνει σεβαστή η εγγυημένη από το κράτος τιμή διάθεσης. Από τα 6,25 δολάρια την κούτα οι εξαγωγείς έφτασαν να τους δίνουν 1,30 δολάρια! Από την άλλη το κόστος απογειώθηκε σε σημείο να γίνεται απαγορευτική η παραγωγή εξαιτίας των πρωτόγνωρων ανατιμήσεων στα εισαγόμενα αγροτικά εφόδια, τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα. Το σκηνικό συμπλήρωσε ο διπλασιασμός της τιμής της βενζίνης και του ντίζελ παρά το γεγονός πως ο Ισημερινός διαθέτει δική του παραγωγή πετρελαίου, την οποία λεηλατούν και αισχροκερδούν τα ξένα μονοπώλια με την εγγύηση και το αζημίωτο του κράτους και ιδιωτικών επιχειρήσεων. Μέσα σε μερικούς μήνες ένα γαλόνι βενζίνη σκαρφάλωσε από το 1 δολάριο στα 1,9 και του ντίζελ από 1,75 στο 2,55 δολάρια.

Από τον περσινό Δεκέμβριο ένα κύμα αυξήσεων σάρωσε τα βασικά είδη διατροφής, από τα οποία εξαρτώνται αποκλειστικά τα φτωχά νοικοκυριά και γι αυτά εξαντλούν σχεδόν εξ ολοκλήρου το πενιχρό εισόδημα τους. Με το 19% του συνολικού πληθυσμού να ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και στις αγροτικές περιοχές αυτή η αναλογία να ξεπερνά το 44%, περισσότεροι από τρία εκατομμύρια Εκουαδοριανοί, δεν καλύπτουν βασικές ανάγκες. Στην διατροφή, στην εκπαίδευση και στην υγειονομική περίθαλψη. Σε πολλές περιοχές ο υποσιτισμός αποτελεί ενδημικό φαινόμενο. Η επαρχία Μπολιβάρ είναι μια από αυτές. Έτσι οι αυξήσεις στις τιμή του καλαμποκιού, των λαχανικών, του λαδιού, του γάλακτος και των πουλερικών και οι προβλέψεις για ελλείψεις επηρέασαν άμεσα το κλίμα στις φτωχογειτονιές των αστικών κέντρων και τα χωριά. Το καλαμπόκι ιδιαίτερα αποτελεί βασικό παράγοντα που επηρεάζει με πολλούς τρόπους την επισιτιστική κατάσταση των φτωχών. Τόσο γιατί είναι η βάση της καθημερινής διατροφής όσο και γιατί είναι κύρια ζωοτροφή. Η μείωση της παραγωγής εξαιτίας της αύξησης του κόστους μαζί με τις κερδοσκοπικές κινήσεις των μεγαλεμπόρων που κρύβουν τα αποθέματα, έκαναν πολλούς να προειδοποιούν πως η χώρα κινδυνεύει να μπει σε μια περίοδο μεγάλης επισιτιστικής ανασφάλειας.

Η ηγεσία της Conaie με τη οποία συντονίζονται τα τελευταία χρόνια, παρά τις διαφωνίες και τις κριτικές για ρεφορμισμό, εργατικές και αγροτικές ενώσεις, κοινωνικές και πολιτικές ομάδες αλλά και οργανώσεις της επαναστατικής αριστεράς, έθεσε ένα κατάλογο δέκα αιτημάτων. Ανάμεσα τους: Η απαίτηση για δραστική μείωση στις τιμές των καυσίμων και των τροφίμων. Το πάγωμα των χρεών, το σταμάτημα των κατασχέσεων και η επαναδιαπραγμάτευση των δανείων για τα 4 εκατομμύρια νοικοκυριά που είναι χρεωμένα σε δημόσιες, ιδιωτικές τράπεζες και συνεταιρισμούς. Δίκαιες τιμές στα αγροτικά προϊόντα και μέτρα στήριξης στους μικρομεσαίους αγρότες. Αντιμετώπιση της κερδοσκοπίας στα αγροτικά και βιομηχανικά καταναλωτικά αγαθά. Ο κατάλογος συμπληρώθηκε με τα μόνιμα εδώ και χρόνια ευρύτερα κοινωνικά αιτήματα. Ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις, την εργασιακή ανασφάλεια, την καταστροφή του περιβάλλοντος από τις αλόγιστες επεκτάσεις των εξορύξεων, την εγκληματικότητα, τα δικαιώματα των ιθαγενών στην εκπαίδευση, την δικαιοσύνη και την αυτοδιοίκηση. Δεν είναι η πρώτη φορά που οι μικροί αγρότες μαζί με τους φτωχούς των πόλεων και τους νέους δίχως μέλλον πρωταγωνιστούν σε μια μεγάλη αντίδραση. Από το 1997 έως το 2005 λαϊκές εξεγέρσεις ανέτρεψαν τρεις προέδρους ενώ μόλις το 2019 ο πρώην πρόεδρος Μορένο κινδύνεψε να έχει την ίδια τύχη και την γλίτωσε αποσύροντας τα σκληρά μέτρα λιτότητας αφού πρώτα κήρυξε στρατιωτικό νόμο και χρησιμοποίησε δολοφονική καταστολή με αποτέλεσμα 11 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες.

Άνθρωπος των επιχειρηματιών, πρώην τραπεζίτης, ιδιοκτήτης μεγάλης ακίνητης περιουσίας με άκρες σε εταιρίες στις ΗΠΑ, ο σημερινός πρόεδρος Γκιγιέρμο Λάσο είναι ένας γνήσιος εκπρόσωπος της λευκής ολιγαρχίας και των αφεντικών στην Ουάσινγκτον. Κέρδισε παρά τις προβλέψεις στον δεύτερο γύρο, αρχές του 2021 εν μέσω πανδημίας, έχοντας πάρει μόνο 19% στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών. Αρκετοί εκείνες τις ημέρες μίλησαν για απροσδόκητο αποτέλεσμα συσχετίζοντας το με την αμφιλεγόμενη στάση του τρίτου υποψήφιου, του επικεφαλής του ιθαγενικού κόμματος Πατσακουτίκ. Ο τελευταίος είχε καλέσει τους ψηφοφόρους του να ρίξουν λευκό στην δεύτερη κάλπη. Ο Λάσο όπως ήταν αναμενόμενο ακολούθησε μια βαθιά νεοφιλελεύθερη πολιτική και γι αυτό ήταν μαθηματικά βέβαιο πως αργά ή γρήγορα θα βρίσκονταν αντιμέτωπος με την οργή της λαϊκής πλειοψηφίας. Η πανδημία και η διεθνής οικονομική και ενεργειακή κρίση επιτάχυναν τις εξελίξεις.

Αυτήν την φορά το καθεστώς φάνηκε στην αρχή προετοιμασμένο να αντιμετωπίσει με πυγμή την κινητοποίηση. Από την πρώτη ημέρα της πανεθνικής απεργίας κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε τρεις επαρχίες, έβγαλε τις δυνάμεις καταστολής στους δρόμους για να εμποδίσουν την κάθοδο των διαδηλωτών στα κέντρα των πόλεων και στο Κίτο και προχώρησε σε προληπτικές συλλήψεις ακόμα και του επικεφαλής της Conaie, έστω για μερικές ώρες. Έφτασε στο σημείο να εισβάλλει στο Σπίτι του Πολιτισμού στην πρωτεύουσα για να εμποδίσει τους απεργούς να το μετατρέψουν σε κέντρο αγώνα, όπως είχε γίνει το 2019. Ο Λάσο τις επόμενες ημέρες προχώρησε σε επέκταση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Στις επαρχίες Πιτσίντσα, Ιμπαμπούρα, Κοτοπάξι, Τσιμποράσο, Τουνγκουράουα και Παστάσα απαγορεύτηκε η κυκλοφορία την νύχτα και οι συγκεντρώσεις. Αυτά όμως, όχι μόνο δεν αποθάρρυναν τους διαδηλωτές αλλά τους πείσμωσαν περισσότερο. Οι νότιες φτωχογειτονιές του Κίτο μετατράπηκαν σε ορμητήρια και η κάθοδος και νέων απεργών στην πρωτεύουσα συνεχίζεται. Ο Λάσο αναγκάστηκε να εξαγγείλει μερικά ανεπαρκή μέτρα και αύξηση στο βασικό επίδομα για τους φτωχούς ζητώντας διάλογο με την ηγεσία της Conaie, τον οποίο μέχρι τώρα απέφευγε. Ήδη έχουν καταγραφεί δύο νεκροί διαδηλωτές, ενώ πληροφορίες στα διεθνή Μέσα την Τετάρτη 23, ανέφεραν επιθέσεις διαδηλωτών σε αστυνομικό τμήμα στο Πούγιο, εκεί που σκοτώθηκε από κτύπημα δακρυγόνου στο κεφάλι ο Βύρων Γκουατατόκα, ο δεύτερος διαδηλωτής.

Κάτω από την κλιμακούμενη πίεση η κυβέρνηση αναγκάστηκε να επιτρέψει την είσοδο των διαδηλωτών στο Σπίτι του Πολιτισμού την Πέμπτη 23 Ιουνίου και να αποσύρει τις αστυνομικές δυνάμεις που το είχαν καταλάβει. Για χάρη του διαλόγου και της ειρήνης όπως δήλωσε υποκριτικά ο υπουργός Φρανσίσκο Χιμένεθ ενώ οι δυνάμεις καταστολής, σχεδόν την ίδια ώρα έκαναν επίθεση με δολοφονική μανία μπροστά στο κτίριο της Εθνοσυνέλευσης. Μέχρι το απόγευμα της Παρασκευής οι νεκροί διαδηλωτές, σύμφωνα με τα διεθνή ΜΜΕ, έφτασαν τους έξι.

Πηγές και προτάσεις

ΕΠΙΣΚΕΦΤΕΙΤΕ τα προφίλ στο facebook, της Carolina Calero, της συνομοσπονδίας Conaie και της αριστερής εφημερίδας En Marcha. www.facebook.com/carolina.calero.319, www.facebook.com/conaie.org, www.facebook.com/En-Marcha-159322614636875

* Υπερήφανη νύφη των Άνδεων την αποκαλεί στο ποίημα που έγινε ο επίσημος ύμνος της πόλης η Ελισα Μαρίνιο ντε Καρβαχάλ, συγγραφέας και ποιήτρια που γεννήθηκε στην Γκουαράντα.