Σημείο Μηδέν. Οι χιλιομετρικές αποστάσεις στην Σρι Λάνκα υπολογίζονται σε αναφορά με την μεγαλύτερη πόλη και οικονομική της πρωτεύουσα. Στο Κολόμπο η αρχή για την μέτρηση είναι το προεδρικό μέγαρο. Στέκεται κοντά στην ακτή, τριγυρισμένο από καταπράσινους κήπους, γεμάτο πολυτέλεια. Κτισμένο στην εκπνοή του 18ου αιώνα από τον τελευταίο Ολλανδό κυβερνήτη του νησιού, χρησιμοποιήθηκε ύστερα από βελτιώσεις ως έδρα της βρετανικής αποικιακής εξουσίας. Το βασιλικό σπίτι, όπως το ονόμαζαν οι ντόπιοι, έγινε η προεδρική κατοικία το 1972, όταν ιδρύθηκε η Δημοκρατία της Σρι Λάνκα και ολοκληρώθηκε και τυπικά η ανεξαρτησία. Παρ ΄ όλα αυτά παρέμεινε απρόσιτο όπως και στα χρόνια της αποικιοκρατίας, διαχρονικό έμβλημα της εξουσίας της πλούσιας κοινωνικής μειοψηφίας κάθε εποχής. Γι αυτό όταν οι διαδηλωτές το κατέλαβαν η BM Τσαντραγάθι πήρε την κόρη της και τα τρία εγγόνια της και έτρεξε εκεί. Η εξήντα ενός ετών πωλήτρια μαντηλιών, όπως συστήθηκε σε ξένους δημοσιογράφους καθισμένη σε ένα βελούδινο καναπέ στο πρώτο όροφο, ήθελε να τους δείξει μέσα σε ποια πολυτέλεια ζούσαν οι κυβερνήτες της χώρας ενώ η ίδια και η οικογένεια της πάλευαν μέσα στην φτώχεια. «Μας κορόιδευαν! Δεν έχω ξαναδεί τέτοιο μέρος στη ζωή μου» μονολογούσε. Μαζί με την Τσαντραγάθι ήταν πολλοί αυτοί που μπήκαν μέσα από οργή και περιέργεια, κοιμήθηκαν σε μαλακά κρεβάτια και αστραφτερά δάπεδα, έφαγαν από την συλλογική κουζίνα στον κήπο, έπαιξαν πιάνο, έβγαλαν σέλφις, έκαναν ντους και μερικοί βούτηξαν στην πισίνα. Οι διαδηλωτές όπως και στo γειτονικό πρωθυπουργικό γραφείο, τον Ναό των Δένδρων όπως ονομάζεται, σεβάστηκαν τα ιστορικά κτίρια, απέφυγαν τους βανδαλισμούς και με οργανωμένο τρόπο προστάτευσαν και καθάρισαν τους χώρους. Ακόμη και κρυμμένα χρήματα που ανακάλυψαν τα παρέδωσαν στο προσωπικό ασφαλείας. Σε αντίθεση με την κατοικία του προσωρινού πρωθυπουργού η οποία πυρπολήθηκε. Πρόεδρος, πρωθυπουργός, υπουργός οικονομικών, παλιότερα Υπουργός Άμυνας ήταν μερικά από τα αξιώματα που κατείχαν τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια μέλη της οικογένειας Ρατζαπάκσα. Στην τελευταία κυβέρνηση υπήρχαν επτά! Ισχυροί γαιοκτήμονες και πολιτικοί παράγοντες από τον νότο, με ιστορία σχεδόν εκατό χρόνων, οι Ρατζαπάκσα ηγήθηκαν του αιματηρού πολέμου ενάντια στους Ταμίλ στον βορρά, αποκτώντας πολιτική ισχύ και επιρροή στην κορυφή του καθεστώτος.
Από την Satyagraha στην Aragalaya! Από την παθητική αντίσταση στον Αγώνα! Αρκετοί υποπτεύονταν εδώ και καιρό πως στο πυκνοκατοικημένο νησί των 22 εκατομμυρίων κατοίκων, η οικονομική κατάρρευση σε συνδυασμό με τα επικίνδυνα γεωπολιτικά διλήμματα θα οδηγούσαν σε μια μεγάλη κοινωνική αναταραχή. Δεν έπεσαν έξω! Σημαδεμένη σκληρά από τις καταστροφικές νεοφιλελεύθερες συνταγές και λαβωμένη από την πανδημία και την δραματική μείωση στις εξωτερικές εισπράξεις από τον τουρισμό και τα εμβάσματα των μεταναστών, η Σρι-Λάνκα βίωνε από τις αρχές του 2021 τους σπασμούς της επερχόμενης έκρηξης. Ο νόμος σχετικά με τις στρατιωτικές σχολές που άνοιγε τον δρόμο για την παραπέρα ιδιωτικοποίηση και την πειθάρχηση των πανεπιστημίων, υποκίνησε μια διαρκή φοιτητική διαμαρτυρία, η οποία σύντομα συναντήθηκε με την εκτεταμένη κοινωνική δυσαρέσκεια. Η δωρεάν εκπαίδευση θεωρείται ιστορικό κεκτημένο για μια χώρα με ασυνήθιστο για την νότια Ασία υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Από τις 9 Απριλίου αυτή η συνάντηση διαφορετικών κοινωνικών ομάδων απέκτησε ένα κέντρο. Ένα καταπράσινο μακρόστενο πάρκο πέντε εκταρίων με θέα τον ωκεανό, κοντά στην προεδρική κατοικία στην σκιά μερικών ουρανοξυστών στους οποίους στεγάζονται γραφεία πολυεθνικών και χρηματιστικών εταιρειών. Το πάρκο Galle Face Green, γέμισε από αντίσκηνα, πρόχειρες κατασκευές και βιολογικές τουαλέτες. Οργανώθηκε ιατρείο, καλλιτεχνική σκηνή και δανειστική βιβλιοθήκη. Όσο περνούσαν οι μέρες αυξάνονταν οι συγκεντρωμένοι. Κηρύχθηκαν δυο μεγάλες γενικές απεργίες, στις 28 Απριλίου και τις 6 Μαΐου. Και όταν φιλοκυβερνητικές παρακρατικές ομάδες επιχείρησαν βίαιη επίθεση στον καταυλισμό και στους δρόμους, το κίνημα αντί να φοβηθεί οργίστηκε περισσότερο. Το κίνημα Gota Go Gama έγινε πάνδημο. Ο αιματηρός απολογισμός της Μαύρης Δευτέρας 9 Μαΐου, με τους 8 νεκρούς διαδηλωτές και περισσότερους από 100 τραυματίες ήταν η αρχή του τέλους για τους αδελφούς Ρατζαπάκσα. Εκείνη την ημέρα παραιτήθηκε ο Μαχίντα, από πρωθυπουργός. Ακολούθησε τον μικρότερο αδερφό Μπάζιλ, ο οποίος ως υπουργός Οικονομικών ήταν γνωστός ως ο κύριος 10% για τις μίζες που χρέωνε στα δημόσια έργα. Τελευταίος αναγκάστηκε να φύγει από την χώρα ο πρόεδρος Γκοταμπάγια Ρατζαπάκσα.
Η πληθωριστική έκρηξη, η εκτίναξη στις τιμές των λιπασμάτων και αργότερα η πλήρης απαγόρευση εισαγωγής τους στο όνομα της πράσινης ανάπτυξης, οι σημαντικές απώλειες στην γεωργική παραγωγή και η καταλυτική επίδραση στην διατροφική επάρκεια, οι ελλείψεις καυσίμων και οι συχνές διακοπές του ηλεκτρικού, αποτέλεσαν ένα ιδανικό προσάναμμα για την κοινωνική ανάφλεξη. Τον τελευταίο καιρό η βενζίνη και το αέριο για οικιακή χρήση έγιναν δυσεύρετα. Ρεπορτάζ διεθνών ΜΜΕ περιέγραφαν σκηνές με απίστευτες ουρές στα πρατήρια πώλησης με οδηγούς να κοιμούνται για νύκτες στα μηχανοκίνητα ρίκσο, μέχρι να φτάσουν στην αντλία. Υπάρχουν τουλάχιστον καμιά εικοσαριά διαφορετικοί παράγοντες οι οποίοι προετοίμασαν στην τελευταία δεκαετία την σημερινή κρίση. Μείωση των πωλήσεων των βασικών εξαγωγικών προϊόντων όπως του τσαγιού, του καουτσούκ και των ενδυμάτων οι τιμές των οποίων υποχώρησαν στις διεθνείς αγορές. Συνεχής επιβράδυνση των ρυθμών αύξησης του ΑΕΠ. Βομβιστικές επιθέσεις το 2019 από ισλαμιστές που κατέληξαν σε λουτρό αίματος και φόβισαν τους τουρίστες. Το τουριστικό ρεύμα μειώθηκε στην αρχή κατά 20% και τον καιρό της πανδημίας κατέρρευσε. Η κυβέρνηση ακολουθώντας τις νεοφιλελεύθερες συνταγές μείωσε την φορολογία με αποτέλεσμα τη δραματική μείωση των κρατικών εσόδων. Η καταραμένη σχέση της χώρας με το ΔΝΤ έχει ιστορία δεκαετιών. Ξεκίνησε από το 1965 και μετρά μέχρι σήμερα 16 δανειακές επεμβάσεις. Η Σρι Λάνκα από την δεκαετία του 1970 θεωρείται πιστός μαθητής του..ευαγούς ιδρύματος. Τελευταία εφαρμόστηκαν δύο πακέτα μέτρων, το 2016 και το 2019, τα οποία περιείχαν όλες τις αγαπημένες στο μεγάλο κεφάλαιο και τους ξένους δανειστές πολιτικές. Περικοπές κοινωνικών επιδομάτων, επιδοτήσεων στην γεωργική παραγωγή, ιδιωτικοποιήσεις, παροχές και απαλλαγές στους επενδυτές και ευελιξία στην συναλλαγματική πολιτική. Η πορεία προς την άβυσσο είχε ξεκίνησει για τα εκατομμύρια των κατοίκων του νησιού. Η πανδημία και η ενεργειακή κρίση συμπλήρωσαν το κακό.
Το δάκρυ της Ινδίας ή για άλλους το πράσινο μαργαριτάρι του Ινδικού, από τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας ήρθε αντιμέτωπο με βαθιές εσωτερικές, κοινωνικές και εθνικές διαιρέσεις και εξωτερικές προκλήσεις. Η Σινχαλέζικη ελίτ για να διατηρήσει την εξουσία υπέθαλψε τον εθνικισμό αφού πρώτα αντιμετώπισε με απίστευτα σκληρό τρόπο δυο μεγάλες ένοπλες κομμουνιστικές εξεγέρσεις. Ειδικά εκείνη του Απρίλη του 1971, συντρίφτηκε κυριολεκτικά μέσα σε ένα λουτρό αίματος με τις ευλογίες και την στρατιωτική υποστήριξη της Ινδίας αλλά και της διεθνούς κοινότητας, της Σοβιετικής Ένωσης συμπεριλαμβανόμενης. Ακόμη και η κινέζικη ηγεσία, η οποία θεωρήθηκε αρχικά ως υποκινητής της εξέγερσης και στην οποία προσέβλεπαν τα μέλη του Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου, έσπευσε όταν έγινε σαφές πως το καθεστώς θα επικρατούσε, σε μια κίνηση κλασσικού διπλωματικού ρεαλισμού, να στείλει οικονομική βοήθεια και μια επιστολή στήριξης της κυβέρνησης με υπογραφή του Τσου Εν Λάι. Οι μόνοι που δημόσια στήριξαν τους επαναστάτες και προσπάθησαν να τους βοηθήσουν ήταν οι Βορειοκορεάτες. Το Janatha Vimukthi Peramuna όπως είναι το όνομα του Μετώπου στα σινχάλα, προήλθε από μια διάσπαση της φιλοκινέζικου ρεύματος στο κομμουνιστικό κίνημα του νησιού και απέκτησε γρήγορα επιρροή στους άνεργους νέους αξιοποιώντας το διεθνές αντιιμπεριαλιστικό και κομμουνιστικό κύμα της εποχής και καταγγέλλοντας όλα τα ρεύματα του ιστορικού κομμουνισμού ως υποταγμένα στο καθεστώς. Εκείνη την περίοδο η κυβέρνηση της Σιριμάβο Μπανταρανάικε, η πρώτη σε όλο τον κόσμο γυναίκα πρωθυπουργός, χρησιμοποιώντας φιλο-σοσιαλιστική και αντιαποικιακή ρητορεία, ισορροπούσε με σχετική επιτυχία στην εξωτερική πολιτική ανάμεσα στην Δύση και την Ανατολή και είχε συμμαχήσει με το φιλοσοβιετικό ΚΚ. Η Ιταλίδα δημοσιογράφος Οριάνα Φαλάτσι με αφορμή την συνέντευξη που είχε πάρει ένα χρόνο μετά από την Μπανταρανάικε, περιγράφει την καταστολή ως σφαγή του Ηρώδη, για περισσοτέρους από πέντε χιλιάδες σκοτωμένους νεαρούς, ( άλλοι ισχυρίζονται πως έφτασαν τις δεκαπέντε χιλιάδες) : “ Όποιος δεν σκοτώθηκε στην μάχη καταδικάστηκε σε θάνατο...Όποιος δεν πέθανε από το εκτελεστικό απόσπασμα πέθανε στην αγχόνη όπως εκείνοι οι φοιτητές ιστορίας στην Κοζγκοντά. Όποιος δεν πέθανε στην αγχόνη πέθανε στον σταυρό, όπως εκείνοι οι πτυχιούχοι στο Κάντυ. Όποιος δεν πέθανε σταυρωμένος, κάηκε ζωντανός όπως εκείνη η ομάδα της Ακουρέσσα που την έριξαν πάνω σε μια πυρά από τέντες. Όποιος δεν πέθανε πάνω στην πυρά, πέθανε από τα βασανιστήρια, όπως εκείνος ο μαθητής της Μπανταραγκάμα που του έγδαραν τα πέλματα των ποδιών του για να τα καλύψουνε με πιπέρι. Όποιος δεν πέθανε από τα βασανιστήρια πέθανε με αποκεφαλισμό ή από πνιγμό. Μέρες και μέρες τα ποτάμια μεταφέρανε στην θάλασσα τα πτώματα των παιδιών ….μέρες και μέρες από τους κοκκοφοίνικες ταλαντεύονταν αδύνατα κορμάκια…»*. Η Μπανταρανάικε σε εκείνη την συνέντευξη είχε αναγκαστεί να παραδεχθεί πως έγιναν ανώφελες ακρότητες και απαράδεκτα επεισόδια και πως δεν μπορούσε να εξηγήσει γιατί η νεολαία επαναστάτησε! Στην δεύτερη προσπάθεια ένοπλης εξέγερσης στα 1987-1989 το Μέτωπο δέχθηκε καινούριο αποδεκατισμό. Τότε, τον Νοέμβριο του 1989, οι κυβερνητικές δυνάμεις σκότωσαν και τον ιστορικό ηγέτη του Μετώπου, τον Ροχάνα Βιτζεβεέρα. Το Μέτωπο αργότερα μετεξελίχθηκε σε νόμιμο κόμμα και σήμερα εκπροσωπείται με μια ολιγάριθμη ομάδα στο κοινοβούλιο, διατηρεί δυνάμεις στα κοινωνικά κινήματα και συνεχίζει να έχει αναφορά στον ιδρυτή του.
Στα χρόνια της δεύτερης εξέγερσης ενισχύθηκε και ο εμφύλιος που ξέσπασε με την ινδουιστική μειονότητα των Ταμίλ στον βορρά. Ένας μακρόχρονος αιματηρός πόλεμος που έληξε ύστερα από μεγάλες σφαγές και καταστροφές. Η αντίθεση με την μειονότητα των Ταμίλ στον βορρά έχει ρίζες από τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας όταν επιχειρήθηκε η εθνικοποίηση του νέου καθεστώτος με την υιοθέτηση ως επίσημης γλώσσας των Σινχάλα, μεταξύ άλλων μέτρων. Πίσω από την υποτιθέμενη σταθερότητα των τελευταίων χρόνων δύσκολα κρύβονταν τα ίχνη αυτών των μεγάλων αναμετρήσεων οι οποίες συνδέθηκαν και με εξωτερικές παρεμβάσεις. Η επανεμφάνιση της Κίνας ως μιας ισχυρής δύναμης η οποία διεκδικεί οικονομική και κατ΄ επέκταση πολιτική επιρροή, μέσω μεγάλων επενδύσεων και δανείων και η προσπάθεια να εντάξει το νησί στους εμπορικούς της δρόμους ξαναέβαλε την Σρι Λάνκα στο επίκεντρο του περιφερειακού και ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού. Η μίσθωση για 99 χρόνια του λιμανιού Hambantota το 2017, προκάλεσε παγκόσμιο συναγερμό, όπως έγραψε το αμερικάνικο Foreign Affairs. Οι Ρατζαπάκσα, βρέθηκαν στην δίνη αυτής της αντιπαράθεσης και φαίνεται να πλήρωσαν και γι αυτό. Η δυτική προπαγάνδα επιχειρεί να χρεώσει την πτώση τους ως αποτέλεσμα της παγίδας δανεισμού της χώρας από την Κίνα. Η αλήθεια φυσικά είναι διαφορετική. Μπορεί οι Κινέζοι να έχουν δώσει δάνεια με υστεροβουλία αλλά σχεδόν το 90% του εξωτερικού χρέους της χώρας βρίσκεται στα χέρια Δυτικών, Γιαπωνέζων και άλλων Ασιατών τοκογλύφων.
Οι αμαξοστοιχίες από τα χρόνια της αποικίας που η χώρα ονομάζονταν Κεϋλάνη έχουν γυναικεία ονόματα. Κυρία του Βορρά, κυρία του Ωκεανού, η μικρή κυρία, η βασίλισσα των μαργαριταριών και άλλα ευφάνταστα. Με την Manike, τη Devi, τη Kumari, τη Rajini και άλλους συρμούς χιλιάδες διαδηλωτές από την επαρχία μπήκαν στο Κολόμπο, στην τελευταία φάση της Aragalaya. Ένα ετερόκλιτο μέτωπο κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων ενώθηκε περικυκλώνοντας τα κυβερνητικά κτίρια και απαίτησαν να φύγουν οι Ρατζαπάκσα. Ριζοσπαστικές και κομμουνιστικές δυνάμεις, επίγονοι ιστορικών επαναστατικών ρευμάτων, βρέθηκαν δίπλα σε αστικές δυνάμεις που ζητούν να σώσει την χώρα το ΔΝΤ και σε μικροαστικές δυνάμεις που περιορίζονται σε μεταρρυθμιστικά αιτήματα. Φιλοδυτικοί αντίπαλοι της κινέζικης επιρροής δίπλα σε οπαδούς της ανεξαρτησίας από την παραδοσιακή ινδική παρεμβατικότητα. Υπερασπιστές των μειονοτικών δικαιωμάτων δίπλα σε οπαδούς του σινχαλέζικου εθνικισμού και βουδιστές μοναχούς. Μια πανσπερμία δυνάμεων και μια σύγχυση επιδιώξεων, χαρακτηριστικά της εποχής μας. Μπροστά στον φόβο για παραπέρα ριζοσπαστικοποίηση η ολιγαρχία και ο στρατός, αφού ξεφορτώθηκαν τους Ρατζαπάκσα, έβαλαν στην θέση του προέδρου τον Ρανίλ Βικρεμεσίνγκε. Μια παλιά αλεπού της αστικής πολιτικής, έξι φορές πρωθυπουργός που δεν ολοκλήρωσε ούτε μια κανονική θητεία, μπλεγμένος σε πολλές παρασκηνιακές συνομωσίες, δυτικόφιλος αλλά και με καλές σχέσεις με το Πεκίνο, ο οποίος από την στιγμή που ανέλαβε προσωρινός πρωθυπουργός ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ. Είναι τόσο μισητός στον λαό που στις 9 Ιουλίου διαδηλωτές είχαν εισβάλλει στο σπίτι του και το πυρπόλησαν. Αμέσως μόλις έγινε γνωστή η εκλογή του Βικρεμεσίνγκε, οι διαδηλωτές που συνεχίζουν να βρίσκονται στους δρόμους αντέδρασαν. Το σύνθημα Go, Ranil, go αντικατέστησε το Gota Go. Ο Βικρεμεσίνγκε δεν διέψευσε όσους προειδοποιούσαν πως θα επιχειρήσει να επαναφέρει την τάξη με σκληρή καταστολή. Αμέσως μετά την ορκωμοσία του έστειλε χιλιάδες αστυνομικούς και στρατιώτες να επιτεθούν στον καταυλισμό των διαδηλωτών, ξυλοκοπώντας, συλλαμβάνοντας και καταστρέφοντας τις σκηνές τους. Ήταν μια ολοφάνερη επίδειξη δύναμης και πρόκλησης φόβου, γνωρίζοντας πως τα μέτρα που πρόκειται να ανακοινώσει, αν πετύχει συμφωνία με το ΔΝΤ, θα προκαλέσουν νέα κύματα λαϊκής αγανάκτησης. Στην Σρι Λάνκα, τίποτε δεν τελείωσε και η ιστορία θα συνεχίσει για καιρό ακόμη να γράφεται στους δρόμους αναζητώντας τρόπους και ιδέες για να προχωρήσει μπροστά …
* Οριάνα Φαλάτσι. Συνάντηση με την Ιστορία. Εκδόσεις Πάπυρος, 1976, σελ.332-333
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου