Κανακύ (Νέα Καληδονία) | Θα πολεμάμε εις τους αιώνας των αιώνων!

Η φετινή επέτειος της μεγάλης εξέγερσης των Κανάκ στις 25 Ιουνίου, δεν θα είναι σαν άλλες των τελευταίων χρόνων, στις οποίες η νέο-αποικιακή διοίκηση με τους ντόπιους συνεργάτες της προσπαθούσαν να την μετατρέψουν σε γιορτή συμφιλίωσης! Με την απαγόρευση της νυκτερινής κυκλοφορίας σε ισχύ και σποραδικές μάχες να συνεχίζονται σε απομακρυσμένα σημεία του νησιού ανάμεσα στις ενισχυμένες γαλλικές δυνάμεις και ένοπλους νεαρούς Κανάκ, οι μνήμες απ’ όσα τρομερά συνέβησαν το 1878 έχουν ζωντανέψει.

Απεγνωσμένοι από την συνεχιζόμενη κλοπή των βοσκοτόπων τους, αποκλεισμένοι από τα πιο εύφορα τμήματα καλλιεργήσιμης γης και αντιμέτωποι με την πείνα τις επιδημίες και την άγρια καταστολή οι Κανάκ εξεγέρθηκαν. Στις 25 Ιουνίου 1878, σχεδόν 3000 Κανάκ εισέβαλαν στην πόλη Λα Φόα, στα δυτικά του νησιού. Αφού σκότωσαν τέσσερις χωροφύλακες και μερικούς αποίκους, ελευθέρωσαν έναν φυλακισμένο ηγέτη τους και ξεκίνησαν ανταρτοπόλεμο σχεδόν για ένα χρόνο που έμελλε να πνιγεί στο αίμα. Δεν ήταν η πρώτη φορά που οι αυτόχθονες της Νέας Καληδονίας εξεγείρονταν ενάντια στην γαλλική κατοχή που άρχισε τον Σεπτέμβρη του 1853 και μετέτρεψε το νησί σε ποινική αποικία για κατάδικους. Αλλά ήταν η πιο μεγάλη και ακούστηκε σαν βροντή μέχρι το μακρινό Παρίσι, το οποίο για να υποτάξει τους «κανίβαλους» όπως τους ονόμαζε η αποικιακή ιδεολογία με τις ευλογίες της καθολικής εκκλησίας, έστειλε στρατιωτικές ενισχύσεις. Τότε σκοτώθηκαν γύρω στους 200 εποίκους και σχεδόν 2000 ιθαγενείς. Ανάμεσα τους ο επικεφαλής των εξεγερμένων, αυτός που κατάφερε να ενώσει τις φυλές και να εμπνεύσει αυτοπεποίθηση, ο μεγάλος αρχηγός Ataï. Οι Γάλλοι σε μια ύψιστη επίδειξη του δυτικού αποικιακού πολιτισμού του έκοψαν το κεφάλι και μαζί με αυτό του μάγου Dao τα έστειλαν στη Γαλλία μέσα σε βάζα με φορμόλη! Το κρανίο του Ataï έγινε αντικείμενο ανθρωπολογικών μελετών και επιδείχθηκε ως λάφυρο. Επιστράφηκε το 2021 ύστερα από την επίμονη απαίτηση των Κανάκ. Ήταν τότε που το γαλλικό κράτος νιώθοντας ισχυρό, ύστερα από τα δημοψηφίσματα του 2018 και του 2020, θεώρησε πως η επιστροφή και η επίσημη ταφή των λειψάνων του Ataï θα βοηθούσε στην χειραγώγηση και τον κατευνασμό όσων συνέχιζαν να αντιδρούν. Ο Ataï και ο σύντροφος του θάφτηκαν στην θέση Wereha, κοντά στην Φόα σε ένα υπαίθριο μαυσωλείο. Σε αντίθεση με τις προσδοκίες των Γάλλων και των συνεργατών τους πως η επιστροφή του Ataï θα λειτουργούσε συμφιλιωτικά, έγινε ακριβώς το αντίθετο. Το πνεύμα της εξέγερσης που εκπροσωπούσε

Λουίς Μισέλ

βοήθησε στην αναζωπύρωση του πάθους των Κανάκ για ελευθερία και ανεξαρτησία. Άλλωστε το πνεύμα αυτό είναι δυνατό και για ένα ακόμη λόγο. Είναι μπολιασμένο με το κόκκινο εξεγερτικό μήνυμα της Παρισινής Κομμούνας. Τον καιρό της αφύπνισης και της δράσης του Ataï στην Καληδονία είχαν μεταφερθεί ως εξόριστοι αρκετοί Κομμουνάροι. Ανάμεσα τους ξεχώριζαν η Λουίς Μισέλ και ο Τσαρλ Μαλατό. Ιδιαίτερα η πρώτη, οπαδός του Μπλανκί, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της Κομμούνας, εκπρόσωπος των γυναικών που πολέμησε στα τελευταία οδοφράγματα κοντά στο νεκροταφείο της Μονμάρτης και στάθηκε αγέρωχη μπροστά στο 6ο Πολεμικό Στρατοδικείο, καταδικασμένη σε ισόβια ταξίδεψε αλυσοδεμένη στο νησί. Η Λουίς δεν έχασε ούτε στιγμή αφότου έφτασε. Ξεκίνησε να κάνει μαθήματα στους ιθαγενείς και να προσπαθεί να τους μεταδώσει το επαναστατικό πνεύμα. Ύστερα από επτά χρόνια εξορίας έφυγε με την αμνηστία του 1880. Όταν επιβιβάζονταν στο καράβι της επιστροφής ένα μεγάλο πλήθος ιθαγενών την αποχαιρέτησε. Θυμόνταν πως ήταν από τους λιγοστούς εξόριστους που τάχθηκαν με το μέρος των εξεγερμένων το 1878 και σε μια συμβολική κίνηση τους είχε δώσει το κόκκινο μαντήλι που φορούσε τις ημέρες της Κομμούνας.

Από εκείνο τον καιρό οι Κανάκ δεν σταμάτησαν να διεξάγουν αγώνες για ανεξαρτησία σε δυσμενείς συνθήκες λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης αντιμετωπίζοντας αβοήθητοι μια μεγάλη στρατιωτική δύναμη. Οι κατά καιρούς εξεγέρσεις πνίγονταν στο αίμα. Από το 1970 το κίνημα της ανεξαρτησίας άρχισε να ξαναφουντώνει και στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ύστερα από την ίδρυση και την ριζοσπαστική δράση του Σοσιαλιστικού Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (FLNKS), τα πράγματα έδειχναν πως η καταστολή δεν θα αρκούσε για να διατηρηθεί η νέο-αποικιακή κυριαρχία. Από τα τέλη του 1984 μέχρι το 1988, στη Νέα Καληδονία επικρατεί ένα μεγάλο κύμα νέο-αποικιακής βίας αλλά και σκληρής αντίστασης. Γαλλικές δυνάμεις ασφαλείας και παραστρατιωτικές ομάδες εποίκων κυνηγούν εξεγερμένους Κανάκ και δολοφονούν τους ηγέτες τους. Για πρώτη φορά μετά τον πόλεμο της Αλγερίας τέθηκε σε ισχύ κατάσταση έκτακτης ανάγκης και απαγόρευση κυκλοφορίας στη γαλλική επικράτεια. Μέχρι το 1988 η περιοχή είχε πλημμυρίσει από Γάλλους στρατιώτες και αστυνομικούς. Η σφαγή σε μια σπηλιά στην Ουβεά τον Μάιο του 1988, ένα μικρό νησί του αρχιπελάγους, κορύφωσε την ένταση και ενίσχυσε τους φόβους για ανεπιθύμητες εξελίξεις. Τόσο οι Γάλλοι που ανησυχούσαν όσο και οι Κανάκ που είχαν υποστεί μεγάλες απώλειες δέχτηκαν να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Με τις συμφωνίες της Ματινιόν (1988) και της Νουμέα (1998) το γαλλικό κράτος έδειχνε να δέχεται να ανοίξει μια εικοσαετή διαδικασία μετάβασης και «αποαποικιοποίησης» αλλά στην πραγματικότητα

Από τις συλλήψεις το 1988

οργάνωνε έναν μεγάλο ελιγμό για να ανανεώσει τον έλεγχο στο νησιώτικο σύμπλεγμα. Δεν ήταν μόνο το νικέλιο (άφθονο στο υπέδαφος του νησιού, ανακαλύφθηκε το 1864 και άρχισε να λεηλατείται μεγαλώνοντας την αξία της αποικίας) ο λόγος που το Παρίσι επιδίωξε να κρατήσει στον έλεγχο του την Νέα Καληδονία αλλά και η υπεράσπιση του παγκόσμιου ρόλου του γαλλικού ιμπεριαλισμού. Τα τρία δημοψηφίσματα που έγιναν, βάση της συμφωνίας της Νουμέα αν και απέρριψαν οριακά την ανεξαρτησία σημαδεύτηκαν από τις αντιδράσεις των Κανάκ για παραβίαση των συμφωνηθέντων όρων. Αρνήθηκαν να τα αναγνωρίσουν λόγω της μικρής συμμετοχής. Οι εξελίξεις έδειχναν πως αντί να καταλαγιάζει, ενισχύονταν αργά αλλά σταθερά το στρατόπεδο της ανεξαρτησίας. Στο πρώτο δημοψήφισμα υπέρ της ανεξαρτησίας ψήφισε το 43% και στο δεύτερο το 47%. Στο τρίτο, που προκήρυξε βιαστικά ο Μακρόν με σκοπό να κλείσει κάθε συζήτηση για ανεξαρτησία μέσα στην πανδημία το 2021, οι Κανάκ απείχαν θεωρώντας πως γίνεται με άνισους όρους. Βυθισμένοι στο πένθος από τους μαζικούς θανάτους (περίπου 6 στους 10 νεκρούς από Covid-19 ήταν ιθαγενείς), δεν μπορούσαν να μετακινηθούν στην ύπαιθρο και να λάβουν μέρος στην προεκλογική εκστρατεία, σε αντιδιαστολή με τους εποίκους που είναι συγκεντρωμένοι στις πόλεις. Η συμμετοχή έπεσε στο 43 % με την συντριπτική πλειοψηφία των Κανάκ να απέχουν. Αλλά και από αυτούς που ψήφισαν το 96,5% επέλεξαν την ανεξαρτησία. Ήταν φανερό πως το κλίμα άλλαζε γρήγορα. Το Παρίσι φοβήθηκε για το επόμενο δημοψήφισμα όποτε αυτό γίνονταν. Οι συσχετισμοί ήταν πιθανό να ανατραπούν ενόσω ίσχυε η συμφωνία που περιόριζε την συμμετοχή των νέων εποίκων στην ψηφοφορία. Με πρόσχημα την καθολικότητα της ψήφου και την ισοτιμία των πολιτών επιχείρησε να αλλάξει τους κανόνες, δίνοντας δικαίωμα ψήφου σε εποίκους με συνεχή δεκαετή παραμονή. Οι ψηφοφορίες για τις αλλαγές στα νομοθετικά σώματα στο Παρίσι πυροδότησαν την βίαια αντίδραση των Κανάκ. Στις συγκρούσεις που έγιναν για ημέρες σκοτώθηκαν γάλλοι αστυνομικοί και ορισμένοι Κανάκ. Κηρύχτηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, στάλθηκαν ενισχύσεις από την Γαλλία και ο Μακρόν αναγκάστηκε να ταξιδέψει στην Νουμέα για να επιβλέψει την κατάσταση. Ύστερα από την αιματηρή επιβολή της νέο-αποικιακής τάξης επικρατεί μια ανήσυχη ηρεμία και μεγάλη οργή.

Το αίτημα για ανεξαρτησία που εμπνέει τις νέες γενιές των Κανάκ ενισχύεται από την σταθερά δυσμενή κοινωνική κατάσταση που βρίσκονται στα πλαίσια του νέο-αποικιακού καθεστώτος. Οι ανισότητες από την εποχή της αποικίας αναπαράχθηκαν και συνεχίζουν να διαιρούν βαθιά. Πενήντα χιλιάδες από τον πληθυσμό των 280.000 της Νέας Καληδονίας ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας και οι Κανάκ αποτελούν πάνω από το 70% από αυτούς. Αυτές οι ανισότητες είναι ακόμη πιο σαφείς στην εκπαίδευση και την εργασία. Μόνο το 8% των Κανάκ είναι κάτοχοι πανεπιστημιακού πτυχίου και το 46% δεν έχουν απολυτήριο γυμνασίου. Στις φτωχογειτονιές της Νουμέα αλλά και στον βορρά οι Κανάκ ζουν σε ανασφαλείς στεγαστικές και επισιτιστικές συνθήκες οι οποίες χειροτέρεψαν τα τελευταία χρόνια μετά την πανδημία. Η μεγάλη πτώση των τιμών του νικελίου επιδείνωσε την κατάσταση των χιλιάδων εργατών στον τομέα, το συνδικάτο των οποίων, η USTKE, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή των διαδηλώσεων.

Σε άρθρο που δημοσίευσε στην ιστοσελίδα του ο αστός οικονομολόγος και συγγραφέας Ζακ Αταλί, σύμβουλος του Μιτεράν και συνεργάτης του Μακρόν, δεν κρύβει την ανησυχία του για τα γεγονότα στην Νέα Καληδόνια, συνδέοντας τα με την αυξανόμενη ισχύ της Κίνας στον Ειρηνικό. Αφού τάσσεται υπέρ των αλλαγών στο εκλογικό σώμα της Νέας Καληδονίας και εναντίον κάθε παραχώρησης ομολογεί πως η παρουσία της Γαλλίας στον Ειρηνικό είναι απαραίτητη. Για την διεθνή επιρροή της χώρας, για το δίκτυο των συμμαχιών της, για την πρόσβασή στην ποικιλομορφία των φυσικών πόρων κλπ. Η αποδυνάμωση του βάρους της στη Νέα Καληδονία σημαίνει αποδυνάμωση του βάρους της Γαλλίας στην Ευρώπη και της Ευρώπης στον κόσμο! αναφωνεί. Απέναντι στον κυνικό γεωπολιτικό ιμπεριαλισμό του Αταλί υπάρχει ως απάντηση το πρόσφατο άρθρο του επίσης Γάλλου βραβευμένου συγγραφέα Ερικ Βιγιάρ, ο οποίος παραδέχεται στην Μοντ πως καμιά αποικιακή κοινωνία δεν μπορεί να διαρκέσει για πάντα! Και βέβαια τα λόγια του Αλφόνς Κανιαπά Ντιανού, του δολοφονημένου ηγέτη των ένοπλων εξεγερμένων Κανάκ στην μεγάλη σφαγή του 1988 στο νησί Ουβεά, γραμμένα πάνω στο τάφο του. «Πολεμάμε μέχρι τέλους, / πολεμάμε μέχρι θανάτου, / για να είμαστε ελεύθεροι για πάντα, / για την απελευθέρωση και / την εξέγερση της Κανακύ. / Και αν πρέπει να πολεμήσουμε / μέχρι το τέλος του κόσμου και / των καιρών, κι αν πρέπει / να πολεμήσουμε αιώνια, / εις τους αιώνας των αιώνων, / θα πολεμήσουμε. / Θα πολεμήσουμε μέχρι τέλους»!

Πηγές και προτάσεις

ΔΙΑΒΑΣΤΕ το βιβλίο του Ζοζέφ Αντράς «Κανακύ», Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, για τον Αλφόνς Ντιανού σε μετάφραση Γ. Καράμπελα και ένα άρθρο για τις εξεγέρσεις των Κανάκ στην ιστοσελίδα Land and Freedom, landandfreedom.gr/el/istoria/387-nea-kalidonia-5-mai-1988-i-dolofonia-tou-alfons-dianoy-kai-ton-eksegermenon-kanak

Την συνέντευξη του ανθρωπολόγου Michel Naepels για την αποικιοκρατική ιστορία της Νέας Καληδονίας

www.lhistoire.fr/la-nouvelle-cal%C3%A9donie%C2%A0-%C2%AB%C2%A0une-colonisation-pas-comme-les-autres%C2%A0%C2%BB

Στο atheatoskosmosps.blogspot.com τα κείμενα συνήθως είναι εκτενέστερα εκείνων που δημοσιεύονται στην έντυπη έκδοση