Μέξικο-Σίτι. Η διψασμένη μεγαλούπολη

Με πάνω από είκοσι εκατομμύρια πληθυσμό η Πόλη του Μεξικό επεκτείνεται διαρκώς σε μια λεκάνη μήκους εκατό χιλιομέτρων που σχηματίζουν μεγάλοι ορεινοί όγκοι σε υψόμετρο 2.240 μέτρων πάνω από τη θάλασσα. Επτά αιώνες πριν, όταν οι Αζτέκοι αποφάσισαν να κατοικήσουν εδώ, η περιοχή ήταν γεμάτη με λίμνες και άφθονα επίγεια νερά. Σύμφωνα με την παράδοση ο τόπος επιλέχτηκε ύστερα από το εντυπωσιακό πέταγμα ενός αετού, που κουβαλώντας ένα αιχμαλωτισμένο φίδι, σταμάτησε πάνω σε ένα κάκτο σε ένα μικρό νησί στην μέση της λίμνης. Για τους ιθαγενείς Ναχούα, το σημείο ήταν ο ομφαλός του φεγγαριού, έκφραση από την οποία πήρε το όνομα της η πόλη και ολόκληρη η χώρα. Ακόμη και τώρα στο κέντρο της πόλης η εντυπωσιακή πλατεία Ζόκαλο συμβολίζει το σημείο-μηδέν, δηλαδή την αρχή κάθε ανθρώπινου υπολογισμού σε σχέση με τα βουνά και τα άστρα. Οταν οι Ισπανοί έφτασαν στην περιοχή το 1519 εντυπωσιάστηκαν από τη φυσική ομορφιά και το ειδυλλιακό τοπίο.

Από τότε όλα σχεδόν άλλαξαν και η περιοχή έχει γίνει αγνώριστη από τη δημιουργία της μεγαλύτερης τερατούπολης στον κόσμο. Η πόλη έχει μετατραπεί σε μια δημογραφική βόμβα, κτισμένη πάνω σε ανύπαρκτες υποδομές ενώ στα σπλάχνα της κουβαλά τεράστια κοινωνικά χάσματα, ανισότητες και εκρηκτικά προβλήματα. Ενα από αυτά είναι και η έλλειψη του νερού, η εξάντληση του πλούσιου προαιώνιου υδροφόρου ορίζοντα, η μόλυνση αυτού που απομένει και η ραγδαία καταστροφή του δικτύου μεταφοράς από την έλλειψη επενδύσεων και τις καθιζήσεις. Η υπέρ-άντληση, έχει σαν αποτέλεσμα τη συνεχή καθίζηση του εδάφους, που από το 1900 κατέβηκε μέχρι και δέκα μέτρα σε ορισμένα σημεία! Ετσι το Μέξικο-Σίτι είναι η πιο διψασμένη πόλη του πλανήτη!

Δύο εκατομμύρια άνθρωποι ζούνε χωρίς να έχουν καμιά πρόσβαση σε νερό στα σπίτια τους και αρκετοί περισσότεροι έχουν νερό μόνο για μία ώρα την εβδομάδα. Στην Iztapalapa, λόγου χάρη, μια βιομηχανική συνοικία με απέραντες φτωχογειτονιές, το όνειρο των Μεξικάνων είναι να φέρουν νερό έστω για μια ακόμη ώρα την εβδομάδα. Από την άλλη, μόνο το 10% των αστικών λυμάτων της πόλης τυχαίνουν μιας υποτυπώδους διαχείρισης, ενώ τα υπόλοιπα ρίχνονται στην θάλασσα ή στα ποτάμια. Ετσι, παρά το γεγονός πως ένα παχύ σκληρό στρώμα από άργιλο, κάτω από την πόλη, προσπαθεί να προστατεύσει τα υπόγεια νερά, αυτά έχουν προ πολλού μολυνθεί. Ετσι η αγορά εμφιαλωμένου νερού στο Μεξικό είναι ίσως η πιο πλούσια σε όλο τον κόσμο με τζίρο που υπολογίζεται στα 32 δις δολάρια!

Σαν απάντηση στο πρόβλημα, που οι επιστήμονες θεωρούν πως θα πάρει εκρηκτικές διαστάσεις μέχρι το 2020, οι κυβερνήσεις της χώρας και οι τοπικές αρχές βρήκαν το γιατρικό. Την πλήρη ιδιωτικοποίηση της παραγωγής και διανομής. Φυσικά τα πράγματα πήγαν από το κακό στο χειρότερο και το νερό εκτός από σπάνιο έγινε και πολύ πιο ακριβό.

* Οπως και για τα υπόλοιπα προβλήματα της πόλης, έτσι και γι’ αυτό του νερού, αυτοί που το αντιμετωπίζουν είναι τα εκατομμύρια των φτωχών. Στις αριστοκρατικές συνοικίες με τις πολυτελείς επαύλεις που είναι οχυρωμένες σαν φρούρια το νερό ρέει άφθονο και σπαταλιέται. Υπολογίζεται πως στο πλουσιότερο 9% του πληθυσμού της πόλης αντιστοιχεί το 75% της συνολικής κατανάλωσης!

Ciudad Juarez-Μεξικό. Η πόλη των δολοφονημένων γυναικών

H Ciudad Juarez έχει πάρει το όνομα της από τον εκλεγμένο Μεξικανό Πρόεδρο Μπενίτο Χουάρεζ, μετά τον θάνατό του το 1872. Πιο μπροστά η περιοχή ήταν γνωστή σαν Εl Paso del Norte (To Πέρασμα του Βορρά), που από ένα μικρό χωριό έφτασε να γίνει στα χρόνια του πολέμου με την Γαλλία- για ένα διάστημα- η έδρα της Μεξικάνικης κυβέρνησης. Από το 1668 που ο Φραγκισκανός μοναχός Γκαρσία ανακάλυψε ένα θεόσταλτο μήνυμα της Παναγίας της Γουαδελούπης, αυτή θεωρείται προστάτης των ανθρώπων που ζούνε εδώ, τιμάται με κατάνυξη και ο χώρος της αποκάλυψης είναι ιερός ακριβώς δίπλα στον επιβλητικό καθεδρικό ναό, στο κέντρο της πόλης. Στην πόλη υπάρχουν πολλά μνημεία που θυμίζουν την πολυτάραχη ιστορία της χώρας μιας και η Ciudad Juarez βρίσκεται στην περιοχή που ήταν ένα από τα μεγαλύτερα επίκεντρα της Μεξικάνικης επανάστασης για ανεξαρτησία.

Τριακόσια εβδομήντα περίπου χιλιόμετρα βόρεια της Τσιχουάουα, πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας, πάνω σχεδόν στον εθνικό αυτοκινητόδρομο 45, η πόλη βρίσκεται πολύ κοντά στην συνοριακή γραμμή με τις ΗΠΑ, απέναντι από το Νέο Μεξικό και το Ελ Πάσο. Αυτή η γεωγραφική θέση της ήταν η αιτία που η πόλη γνώρισε μια πληθυσμιακή έκρηξη τις τελευταίες δεκαετίες. Από τετρακόσιες χιλιάδες ψυχές το 1970 έφτασε σήμερα τα δύο εκατομμύρια εξαιτίας της εγκατάστασης εκεί εκατοντάδων αμερικάνικων-κυρίως- εργοστασίων, ιδιαίτερα μετά την εφαρμογή της ΝΑFTA, τα γνωστά «μακίλας», που αναζητούσαν φτηνά εργατικά χέρια. Μαζί με τους μακιλαδόρες που μαζεύτηκαν από όλο το Μεξικό (το 2000 υπολογίζονταν σε τριακόσιες πενήντα χιλιάδες τουλάχιστον, στην πόλη και τα περίχωρα) στην Ciudad Juarez άνοιξαν και άλλες δουλειές. Νόμιμες αλλά και παράνομες. Τα λιγοστά δολάρια που μοίραζαν τα αμερικάνικα αφεντικά τράβηξαν πολλούς φτωχούς Μεξικανούς, άνδρες και γυναίκες, που ακόμα και εάν δεν έβρισκαν δουλειά στα εργοστάσια, μπορούσαν να προσληφθούν στις εταιρίες φύλαξης, στα μαγαζιά της νύχτας, τα πορνεία αλλά και στις ομάδες διακίνησης ναρκωτικών, λαθρομεταναστών κλπ.

Ακόμα και στην περίοδο της άνθισης, η πόλη έκρυβε στα σπλάχνα της μεγάλη δυστυχία και φτώχεια. Παράγκες για τους ξεριζωμένους από τα Μεξικάνικα πουέμπλος, δίχως νερό, ηλεκτρικό και αποχέτευση που ζούσαν για ένα κομμάτι ψωμί, ιστορίες καθημερινής εκμετάλλευσης, ανύπαρκτες κοινωνικές σχέσεις και μεγάλη εγκληματικότητα. Τα πράγματα έγιναν ανυπόφορα από τότε που τα Αμερικάνικα αφεντικά άρχισαν να φεύγουν για προορισμούς με φθηνότερο εργατικό κόστος. Σήμερα η πόλη έχει πάνω από το 40% των κατοίκων της κάτω από τα όρια της φτώχειας, ενώ ένας στους πέντε εργάτες στα μακίλας είναι άνεργος. Όλα αυτά θα έμεναν στην σιωπή εάν στην πόλη -αυτή η κατάσταση- δεν δημιουργούσε μια παγκόσμια πρωτιά. Η Ciudad Juarez, έγινε παγκόσμια γνωστή τα τελευταία δέκα χρόνια σαν η πόλη των δολοφονημένων γυναικών. Από το 1993 έχουν καταγραφτεί πάνω από 400 δολοφονίες γυναικών, κυρίως νεαρών κοριτσιών, οι περισσότερες από τις οποίες είναι εργάτριες στα εργοστάσια, στα μαγαζιά της νύχτας, πόρνες ή μπλεγμένες στα δίκτυα διακίνησης κοκαΐνης. Αρκετές από αυτές μετανάστριες από την ύπαιθρο, θάβονται χωρίς να τις αναζητήσει κανείς και δεν λείπουν οι περιπτώσεις που δεν εξακριβώνεται ούτε το όνομα τους. Θεωρούνται απόλυτα αναλώσιμο υλικό για κάθε είδους εκμετάλλευση και εύκολος στόχος για τις συμμορίες που εξουσιάζουν τους δρόμους της πόλης. Η τοπική αστυνομία -η οποία είναι και αυτή μπλεγμένη στην παρανομία- κατέγραψε τον φετινό χρόνο 28 δολοφονημένες γυναίκες, απόδειξη πως παρά την κατακραυγή, την ευαισθητοποίηση και τις συλλήψεις των τελευταίων χρόνων, οι δολοφονίες συνεχίζονται. Γιατί σε αυτό το μακάβριο σκηνικό, κυνηγοί και κυνηγημένοι, δημιουργούνται συνεχώς από μια κοινωνική κατάσταση που δημιούργησαν τα αρπακτικά των πολυεθνικών και η περιβόητη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου ΝAFTA, για να βγάλουν γρήγορο και εύκολο κέρδος δίχως να δίνουν δεκάρα τσακιστή για τις επιπτώσεις της δράσης τους στην φτωχή Μεξικάνικη κοινωνία.

* Η νεαρή Αλμα Τσαβίρα Φαρέλ, είναι η πρώτη -επισήμως- δολοφονημένη γυναίκα. Βρέθηκε νεκρή στη συνοικία Campestre Virreyes, στις 23 του Γενάρη του 2003.

Νικαράγουα - Λα Ιντια. Παιδιά στις σκοτεινές στοές

Ο Κάρλος Αλμπέρτο Φλέτε είναι δώδεκα χρόνων. Ο συνονόματος του Κάρλος Αρτίτα είναι δύο χρόνια μεγαλύτερος, γύρω στα δεκαπέντε όσο και ο φίλος του Χουάν Λαγκούνα. Ενδιάμεσος στην ηλικιακή σειρά, ο δεκατριάχρονος Τζούνιορ Καλντερόν. Ο δεκαεπτάχρονος Ενρίκε Ουρούτια είναι ο αρχηγός που συμπληρώνει μια ομάδα παιδιών από την βόρειο-δυτική Νικαράγουα. Τα ενώνει το στοιχειωμένο ορυχείο χρυσού Λα Ιντια, που βρίσκεται σε αυτήν την περιοχή που απέχει περίπου εκατόν-τριάντα μίλια από την πρωτεύουσα Μανάγκουα. Ο Ενρίκε είναι ο παλιότερος, με δέκα χρόνια δουλειάς στις στοές και τα ρήγματα.

Κάθε μέρα η παρέα, ανάμεσα σε άλλα τετρακόσια παιδιά, τρυπώνει στις εγκαταλειμμένες στοές του ορυχείου, κατεβαίνει δίχως κανένα εξοπλισμό μέχρι και 30 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης με μοναδικό εργαλείο ένα βαρύ σφυρί. Εκεί θα προσπαθήσει όλη την μέρα να ανακαλύψει μερικούς κόκκους χρυσάφι. Αν η μέρα είναι τυχερή, πράγμα διόλου εύκολο, τότε η παρέα μπορεί να κερδίσει ίσα με τρία δολάρια. Διαφορετικά θα φύγει με άδεια χέρια, παρά τις προσπάθειες να ξεπλύνουν όσο καλύτερα γίνεται το μετάλλευμα για να ανακαλύψουν κάποιο, κρυμμένο καλά, κόκκο χρυσού.

Οι συνθήκες στο Λα Ιντια είναι πολύ επικίνδυνες εκτός των άλλων και επειδή είναι εγκαταλειμμένο και δεν συντηρείται. Τα παιδιά από τις γύρω ιθαγενικές κοινότητες, που δουλεύουν εκεί και κάνουν δύο ώρες ποδαρόδρομο κάθε μέρα για να φτάσουν στο ορυχείο, πάσχουν μαζικά από υποσιτισμό, αφυδατώσεις, νεφρικές δυσλειτουργίες και ασθένειες των πνευμόνων. Μερικές φορές κινδυνεύουν από παγιδεύσεις μέσα στις παλιές στοές ή από τις αναθυμιάσεις.

Ακραία αλλά όχι μοναδική για τα δεδομένα της χώρας η κατάσταση στο ορυχείο χρυσού. Και σε άλλα ορυχεία αλλά και σε μια μεγάλη λίστα από βαριές χειρωνακτικές δουλειές η παιδική εργασία είναι πολύ διαδεδομένη. Γύρω στις τριακόσιες χιλιάδες παιδιά που αντί να πηγαίνουν στα σχολεία για την βασική εκπαίδευση, γίνονται αντικείμενα σκληρής εκμετάλλευσης. Η Νικαράγουα πιο φτωχή από ποτέ, ύστερα από το ανολοκλήρωτο σαντινιστικό διάλειμμα, έχει ξαναπέσει στην αθλιότητα και την μιζέρια. Πάνω από το 70% των πεντέμισι εκατομμυρίων Νικαραγουανών ζει σε συνθήκες απόλυτης ένδειας. Με ένα μέσο ετήσιο εισόδημα επτακόσια δολάρια, η χώρα είδε τα τελευταία χρόνια την συνεχή οικονομική κατάρρευση. Υπολογίζεται πως χάθηκε πάνω από το 1/3 του συνολικού εθνικού προϊόντος από το 1980 και η χώρα πέφτοντας πολλά σκαλοπάτια στην παγκόσμια κατάταξη έφτασε να θεωρείται σαν μια από τις φτωχότερες στο Δυτικό Ημισφαίριο.

Ετσι δεν είναι καθόλου παράξενο που η παιδική εργασία έχει επεκταθεί μαζί με μια σειρά άλλα κοινωνικά φαινόμενα αποσύνθεσης και σκληρής εκμετάλλευσης. Πριν δύο χρόνια στην γειτονική Κοσταρίκα ανακαλύφθηκε κύκλωμα δουλεμπορίου παιδιών στις φυτείες που έφερνε παιδιά από την Νικαράγουα. Τελευταία η φτώχεια ξανάβγαλε μαζικά τους Νικαραγουανούς στους δρόμους. Τον περασμένο Απρίλη χιλιάδες συγκρούστηκαν με την αστυνομία στην Μανάγκουα στις κινητοποιήσεις ενάντια στις αυξήσεις των τιμών που εξήγγειλε η κυβέρνηση.

*Πρόσφατα η «Διεθνής Οργάνωση Εργασίας», εγκαινίασε ένα πρόγραμμα επανένταξης των μικρών χρυσωρύχων στην εκπαίδευση. Τίτλος του προγράμματος «Από το ορυχείο στο σχολείο». Αφορά όμως, μόνο, τρεις εκατοντάδες παιδιά σε όλη την χώρα, αποδείχνοντας για μια ακόμη φορά πως η λεγόμενη βοήθεια δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια ασπιρίνη σε ένα βαριά άρρωστο.

Μεξικάνοι στο Ιράκ. Το ξένο αίμα …είναι πιο φθηνό!

Το Tlaquepaque περιλαμβάνεται σε όλους τους τουριστικούς οδηγούς για το Μεξικό. Κτισμένο το 1530 από τους Ισπανούς με το όνομα Σαν Πέδρο, πήρε το ιθαγενικό όνομά του από μια ινδιάνικη έκφραση για το μέρος που βρίσκεται πάνω σε αργιλώδες έδαφος. Τώρα πλέον προάστιο της Γκουδαλαχάρα, προς τα νοτιοανατολικά, είναι φημισμένο για τα πήλινα χειροτεχνήματα του και συγκεντρώνει χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο. Σχεδόν κανένας από αυτούς όμως δεν γνωρίζει πως στο νεκροταφείο του Tlaquepaque τον περασμένο Δεκέμβρη, ανοίχτηκε ένας καινούργιος τάφος για να υποδεχτεί έναν "ήρωα πολέμου". Στην κηδεία του 21χρονου Σέρτζιο Ντιάζ Βαρέλα, στις 12 του Δεκέμβρη, συγκεντρώθηκαν εκατοντάδες κάτοικοι του προαστίου με περίεργα συναισθήματα. Ο νεαρός Μεξικανός σκοτώθηκε στο Ραμάντι του Ιράκ, στα τέλη του Νοέμβρη, από μια βόμβα που έβαλαν οι αντάρτες στο πλάι του δρόμου, από όπου περνούσε η περίπολος που συμμετείχε. Η μητέρα του Σέρτζιο, Μαρία Γουαδαλούπε, αρνήθηκε να τυλίξει το φέρετρό του με την αμερικανική σημαία και καταριότανε τους στρατολόγους που πήραν τον γιο της στον Αμερικανικό στρατό. Ηρωας χωρίς πατρίδα, ο Σέρτζιο, κατατάχτηκε στο στρατό με σκοπό να βγει από τη φτώχεια και να πάρει την αμερικανική υπηκοότητα. Τελικά θάφτηκε στο Μεξικό, στην πραγματική του πατρίδα, χωρίς καμία σημαία για συνοδεία και τους συγγενείς και φίλους να προσπαθούν να βρουν δικαιολογίες για να απαλύνουν τον πόνο τους.

Η περίπτωση του Σέρτζιο δεν είναι η μοναδική. Περίπου 130.000 Λατινοαμερικάνοι είναι ντυμένοι με αμερικανικές στρατιωτικές στολές και οι περισσότεροι από αυτούς είναι Μεξικάνοι. Από το 1983 ως το 2000, υπερδιπλασιάστηκε αυτός ο αριθμός, που φτάνει πλέον στο 11% του Αμερικανικού στρατιωτικού προσωπικού. Εξήντα χιλιάδες από αυτούς πέρασαν ή βρίσκονται στο Ιράκ, και αποτελούν τους 2 στους 10 στρατιώτες που επανδρώνουν τις πρώτες μάχιμες γραμμές και αποστολές. Ετσι δεν είναι περίεργο που οι Μεξικάνοι -με αμερικανική υπηκοότητα ή όχι- είναι πρώτοι στην λίστα σε απώλειες -μετά τους λευκούς- στις κατοχικές δυνάμεις στο Ιράκ. Από τους 1000 πρώτους νεκρούς Αμερικάνους από την έναρξη της επέμβασης -σύμφωνα με τα στοιχεία του Πεντάγωνου, οι 122 ήταν Λατίνοι, εκ των οποίων 70 Μεξικάνοι. Ως τα τέλη του φετινού Μάρτη ο αριθμός των νεκρών Μεξικάνων έφτασε τους 172!! Και το πιο εκπληκτικό είναι ότι 22.000 Μεξικάνοι -χωρίς αμερικανική υπηκοότητα- βρίσκονται στο Ιράκ πολεμώντας για μια ξένη και εχθρική -ιστορικά και σύγχρονα- σημαία, με μοναδικό οδηγό την προσμονή μιας καλύτερης ζωής! Και εκεί τους συναντά ο θάνατος.

Οι φτωχοί Ισπανόφωνοι και Λατίνοι στις ΗΠΑ, αποτελούν μαζί με τους Αφροαμερικανούς, τον ιδανικότερο στόχο των στρατολόγων. Με αντίτιμο την παροχή της πολυπόθητης υπηκοότητας και του μισθού, πείθονται να καταταγούν και να σταλούν μετά, στα μέτωπα του Ιράκ. Ακόμη και μέσα στο Μεξικό έχουν απλώσει τα δίχτυα τους οι υπηρεσίες του Αμερικανικού στρατού και στρατολογούν απελπισμένους νέους. Και όσο τα φέρετρα συνεχίζουν να επιστρέφουν γεμάτα από το μακρινό Ιράκ, τόσο ενισχύεται η αγανάκτηση και στις δυο πλευρές των συνόρων. Για την προκλητική και απάνθρωπη εκμετάλλευση της φτώχειας και των αδιεξόδων τόσο στο Μεξικό όσο και στις Ισπανόφωνες κοινότητες στις ΗΠΑ.