Bocas del Toro, Παναμάς Οργή στις μπανανοφυτείες

Το πρωινό της Κυριακής στις δεκαεπτά του περασμένου Ιούλη, μια πένθιμη ακολουθία εκατοντάδων ανθρώπων συνόδεψε στην τελευταία κατοικία τους, στο νεκροταφείο Finca 6 της Changuinola τους δύο σκοτωμένους μπανανέρος από τα αστυνομικά πυρά στη διάρκεια της σκληρής δεκαήμερης σύγκρουσης που προηγήθηκε στην περιοχή και επεκτάθηκε σε ολόκληρο τον Παναμά. Ο Βιργίλιο Καστίγιο και ο Αντόνιο Σμιθ, που πυροβολήθηκαν σε διαφορετικά περιστατικά, είναι οι δύο γνωστοί και επίσημα αναγνωρισμένοι νεκροί από την κυβέρνηση, αν και ο πραγματικός αριθμός είναι μεγαλύτερος, όπως ισχυρίζονται τα συνδικάτα και ανθρωπιστικές οργανώσεις. Τα γεγονότα ξεκίνησαν στις 2 του Ιούλη, όταν τεσσερισήμισι χιλιάδες εργάτες στις φυτείες μπανάνας της Bocas Fruit Co, θυγατρικής της πολυεθνικής Τσικίτα, στη φτωχή βόρεια επαρχία Bocas del Toro, οργανωμένοι στο ισχυρό συνδικάτο Sitraibana άρχισαν να απεργούν. Σύντομα η απεργία γενικεύτηκε και σε άλλες μπανανοφυτείες και γεωργικές επιχειρήσεις και γενικεύτηκε όταν η κυβέρνηση έστειλε χιλιάδες αστυνομικούς για να την καταστείλουν. Για αρκετές ημέρες η Changuinola, μια πόλη πενήντα χιλιάδων κατοίκων, μετατράπηκε σε οχυρό από τους απεργούς, αποκλείστηκαν οι οδικές προσβάσεις και οι κεντρικοί δρόμοι μετατράπηκαν σε πεδία σκληρών συγκρούσεων. Οι αστυνομικοί χρησιμοποίησαν πρωτοφανή βία, πυροβολώντας στο ψαχνό με καραμπίνες, έριξαν τόνους χημικών, τραυμάτισαν πάνω από εκατό διαδηλωτές και προχώρησαν σε εκατοντάδες συλλήψεις. Όλα αυτά δίχως να μπορέσουν να κάμψουν την αντίσταση των εξεγερμένων, οι οποίοι αποσύρθηκαν από τους δρόμους μόνο όταν η κυβέρνηση αναγκάστηκε να υποχωρήσει έστω προσωρινά.

Στον Παναμά, από το Μάη του 2009, που την προεδρία ανέλαβε ο ακροδεξιός εκατομμυριούχος, ιδιοκτήτης αλυσίδας σούπερ-μάρκετ, Ρικάρντο Μαρτινέλι, έχει ξεκινήσει στην κυριολεξία ένας σκληρός αντικοινωνικός εσωτερικός πόλεμος. Στόχος η πλήρη εξάλειψη κάθε εργατικής, κοινωνικής και δημοκρατικής κατάκτησης προς όφελος των βορειοαμερικάνικων, κυρίως, πολυεθνικών και της τοπικής λευκής ολιγαρχικής μειοψηφίας. Έτσι μετά τον νόμο για την απαγόρευση των διαδηλώσεων και των αποκλεισμών δρόμων που προβλέπει ποινές έως και πέντε χρόνων φυλάκιση, το γνωστό Ley Carcelazo (νόμος-φυλακή), ο Μαρτινέλι πέρασε με συνοπτικές διαδικασίες στην Εθνοσυνέλευση τον νόμο 30 ή νόμο-λουκάνικο (Ley-Chorizo), που μεταξύ άλλων προβλέπει την απόλυση των απεργών και την πλήρη ασυδοσία των εργοδοτών να προσλαμβάνουν απεργοσπάστες, καθώς και την ατιμωρησία των αστυνομικών. Αυτός ο νόμος σε συνδυασμό με την έκρηξη των κοινωνικών προβλημάτων, πυροδότησε την εξέγερση των μπανανέρος, στην πιο φτωχή περιοχή της χώρας, στα σύνορα με την Κόστα-Ρίκα, όπου η επίσημη φτώχεια ξεπερνάει το 90% και η πλειοψηφία των κατοίκων που είναι αυτόχθονες δουλεύουν στα μπανανοχώραφα με 1,2 δολάρια το πολύ την ώρα, παράγοντας το 70% της εθνικής παραγωγής. Εκτεθειμένοι στη βία των μπράβων των εργοδοτών, στις αυθαιρεσίες των αμερικάνικων πολυεθνικών σαν την Τσικίτα, την Ντολ και την Ντελ Μόντε και στις επιδράσεις των σκληρών αγροχημικών με τα οποία ποτίζονται οι φυτείες.

Η εξέγερση των μπανανέρος, που είναι η ραχοκοκαλιά του ιστορικού εργατικού κινήματος της χώρας, μαζί με αυτό των εργατών στη διώρυγα, και η άγρια καταστολή αποτέλεσαν τον πυροδότη μιας γενικής κοινωνικής αφύπνισης. Στις 13 του Ιούλη κηρύχτηκε γενική απεργία με μεγάλη επιτυχία ειδικά στον τομέα των κατασκευών και στην εκπαίδευση, ενώ απεργίες με ιδιαίτερα αιτήματα κηρύχτηκαν και σε άλλες πόλεις και κλάδους. Απεργίες πραγματοποιήθηκαν επίσης στο εργοστάσιο της Κόκα-Κόλα αλλά και στην εταιρεία που φτιάχνει την επέκταση της διώρυγας. Συγκρούσεις ακόμη έγιναν στο Πανεπιστήμιο της πρωτεύουσας. Ύστερα από την προσωρινή αναστολή εφαρμογής του νόμου 30, που παρελκυστικά η κυβέρνηση Μαρτινέλι έθεσε σε δημόσιο διάλογο και κάποιες αόριστες υποσχέσεις για αύξηση εξήντα σεντς στο ωρομίσθιο, οι περισσότεροι μπανανέρος ξαναγύρισαν στη δουλειά. Το μεγάλο ρήγμα όμως που δημιούργησε η δεκαήμερη μάχη ήδη έχει αλλάξει πολλά στο κοινωνικό κλίμα στην χώρα. Και όλοι βρίσκονται σε ετοιμότητα για τον επόμενο γύρο μιας σύγκρουσης που πολλοί θεωρούν αναπόφευκτη.

* Διαβάστε μια αναλυτική παρουσίαση για την ιστορία της παραγωγής μπανάνας στον Παναμά στην διεύθυνση http://www.members.tripod.com/foro_emaus/BanPlantsCA.htm. Δείτε φωτογραφίες από την εξέγερση στο http://www.youtube.com/watch?v=fbTEMYwVvZ4&feature=player_embedded#!, και αναζητείστε το ντοκιμαντέρ «Μπανάνες», σουηδικής παραγωγής για την εγκληματική δράση της πολυεθνικής Ντολ στις μπανανοφυτείες της Νικαράγουας, του Fredrik Gertten, ο οποίος μίλησε στην προβολή της ταινίας στο τελευταίο φεστιβάλ στην Θεσσαλονίκη http://www.youtube.com/watch?v=RsqtQF6sxMQ