Κονσεπσιόν, Χιλή | Ο δεύτερος θάνατος του Πέδρο ντε Βαλδίβια

Η λεωφόρος Πέδρο ντε Βαλδίβια ξεκινά σχεδόν από το κέντρο της Κονσεπσιόν με κατεύθυνση τον Νότο. Ακριβώς προς τα εκεί που πολέμησε επίμονα, διαπράττοντας πλήθος μαζικών εγκλημάτων, ο Κονκισταδόρ που διόρισε ο Φρανθίσκο Πιθάρρο, με σκοπό να αρπάξει τα εύφορα εδάφη από τους ιθαγενείς και να ιδρύσει αποικίες. Προς τιμήν του σκληρού κατακτητή, δόθηκε το όνομα σε αυτή την οδική αρτηρία. Πρώτος κυβερνήτης της Χιλής ως ισπανικής αποικίας και ιδρυτής του Σαντιάγο, της Κονσεπσιόν και άλλων πόλεων στον Νότο, ο Πέδρο ντε Βαλδίβια ανακηρύχθηκε από τα μετααποικιακά καθεστώτα ήρωας και πρόδρομος της σύγχρονης Χιλής. Η θανάτωσή του, αφού αιχμαλωτίστηκε από τους Μαπούτσε, με διαταγή του στρατιωτικού αρχηγού τους Λαουτάρο στα 1553, συνοδεύεται με ευφάνταστες φοβερές στιγμές, που δεν μπορούν να επιβεβαιωθούν. Κανείς από τους πενήντα στρατιώτες του Βαλδίβια στο φρούριο του Τούκαπελ δεν σώθηκε για να περιγράψει το τέλος.
Για να ισοφαριστεί η συστηματική βαρβαρότητα των Ισπανών κατακτητών και οι πολιτικές γενοκτονίας και υποδούλωσης που χρησιμοποίησαν εναντίον των ντόπιων, ο θάνατος του Κονκισταδόρ παρουσιάστηκε ως απίστευτα μαρτυρικός. Σύμφωνα με σύγχρονους Ισπανούς χρονικογράφους, τον βασάνιζαν για τρεις ημέρες, τον έβαλαν να πιει λιωμένο χρυσό, του έκοψαν τα χέρια και τα έφαγαν μπροστά του και στο τέλος του ξερίζωσαν την καρδιά! Προς τιμήν του, έχει δοθεί το όνομά του σε μια πόλη, σε πανεπιστήμια και κολέγια και σε πολλούς δρόμους και πλατείες σε όλη τη χώρα. Σε αρκετές από αυτές, κατά καιρούς στήθηκαν αγάλματα και προτομές του, όπως αυτή στο κέντρο της Κονσεπσιόν, πίσω από τον καθεδρικό ναό σε μια πλευρά της Πλατείας Ανεξαρτησίας, η οποία το απόγευμα της 14ης Νοεμβρίου έγινε στόχος οργισμένων διαδηλωτών. Κυρίως Χιλιανών Μαπούτσε, οι οποίοι διαδήλωναν στην επέτειο ενός χρόνου από την κρατική δολοφονία του Καμίλο Κατριγιάνκα. Η προτομή, δωρεά της Ισπανίας το 1950, στα τετρακόσια χρόνια από την ίδρυση της πόλης, αφού δέθηκε με σχοινιά, γκρεμίστηκε και βανδαλίστηκε. Με τα ίδια σχοινιά σύρθηκε μέχρι τη βάση του αγάλματος του Λαουτάρο στην άλλη πλευρά της πλατείας και κρεμάστηκε συμβολικά στη σκιά του. Ο Κονκισταδόρ, για δεύτερη φορά, βρέθηκε ηττημένος στα πόδια του Ινδιάνου πολεμιστή! Σε αντίθεση με τη Χιλιανή συγγραφέα Ιζαμπέλ Αλλιέντε, που έγραψε για τον έρωτα και τις περιπέτειες της Ινές Σουάρεθ, της φτωχής ράφτρας από την Εξτρεμαδούρα και του κατακτητή Πέδρο ντε Βαλδίβια, οι οργισμένοι νεαροί τίποτε ρομαντικό δεν είδαν σε όσα συμβόλιζε η μεταλλική προτομή που έστεκε για δεκαετίες περήφανη στο κέντρο της πόλης!

Ο εικοσιτετράχρονος Καμίλο Κατριγιάνκα είναι ο όγδοος Ινδιάνος Μαπούτσε που δολοφονήθηκε από αστυνομικούς από το 2002. Πυροβολήθηκε στις 14 Νοεμβρίου του 2018 στην ιθαγενική κοινότητα Τεμοκουικουί, κοντά στην Ερσίλα, στην περιοχή της Αραουκανίας, εξακόσια χιλιόμετρα νότια του Σαντιάγο, από μια ειδική ομάδα της αστυνομίας, που είναι γνωστή ως Κομάντο της Ζούγκλας. Ο Καμίλο, εγγονός γνωστού ηγέτη των Μαπούτσε, πατέρας ενός παιδιού, ήταν δραστήριος αγωνιστής για τα δικαιώματα των Ινδιάνων και η εν ψυχρώ δολοφονία του ξεσήκωσε πανεθνική αγανάκτηση. Ιδιαίτερα όταν αποκαλύφθηκε πως οι αστυνομικοί για μια ακόμη φορά είπαν ψέματα. Σε αντίθεση με τις καταθέσεις τους, ο Καμίλο ήταν άοπλος και οδηγούσε τρακτέρ γυρνώντας από τα χωράφια. Ένα χρόνο μετά, το πρόσωπο και το όνομα του Καμίλο συντρόφευε τους διαδηλωτές σε όλη τη χώρα, ανεξάρτητα από εθνική καταγωγή, στη συγκλονιστική εξέγερση που ξέσπασε. Ο άδικος χαμός του ταυτίστηκε με τη μοίρα της πλειοψηφίας των Χιλιάνων, που ζουν για δεκαετίες σε συνθήκες ανελευθερίας και ελάχιστων δικαιωμάτων. Οι επιθέσεις στις προτομές και τα αγάλματα του Πέδρο ντε Βαλδίβια και άλλων ιστορικών μορφών της εξουσίας στα χρόνια της Αποικίας δεν ήταν μόνο έκφραση του διαχρονικού μίσους του Ινδιάνου ενάντια στην κατάκτηση αλλά και της ριζικής αντίθεσης των νεαρών εξεγερμένων ενάντια στο σύγχρονο εκμεταλλευτικό καθεστώς. Για τους Μαπούτσε, ήταν η απάντηση στην περιθωριοποίησή τους στη μετααποικιακή Χιλή και στην πολιτική λεηλασίας της γης και των πόρων της από τις πολυεθνικές και τους μεγαλοεπιχειρηματίες, η οποία συστηματοποιήθηκε στις τελευταίες δεκαετίες του άγριου καπιταλισμού.

Η έντονη παρουσία των Ινδιάνων Μαπούτσε στην χιλιανή εξέγερση, ιδιαίτερα όμως η μεγάλη αντικυβερνητική κινητοποίηση των Ινδιάνων στο Εκουαδόρ και το αμερικανοκίνητο πραξικόπημα της λευκής ολιγαρχίας στη Βολιβία, ξανάφεραν στο προσκήνιο τα σύγχρονα ιθαγενικά ζητήματα στη Λατινική Αμερική. Αναζωπύρωσαν τη συζήτηση στα πλαίσια της επαναστατικής αριστεράς για τον χαρακτήρα και τη σχέση των κινημάτων των ιθαγενών με τα λαϊκά κινήματα αντίστασης και τους αγώνες της εργατικής τάξης. Πολλοί υπενθύμισαν πως, πέρα από την εθνική καταγωγή, το κύριο είναι η αναζήτηση της ενότητας των καταπιεσμένων και η ανάδειξη των κοινών συμφερόντων αυτών που εργάζονται και γίνονται αντικείμενα διαρκούς εκμετάλλευσης στην πόλη και την ύπαιθρο. Και ξαναθυμήθηκαν το έργο και τα λόγια του πρωτοπόρου Λατινοαμερικάνου κομμουνιστή Χοσέ Κάρλος Μαριάτεγκι, που ασχολήθηκε με απαράμιλλο τρόπο στη σύντομη ζωή του, με το ζήτημα της καταπίεσης και της απελευθέρωσης του Ινδιάνου. Στο δεύτερο από τα επτά δοκίμια που έγραψε για την ερμηνεία της Περουβιανής πραγματικότητας, υπογραμμίζει κατηγορηματικά πως η λύση του ζητήματος του Ινδιάνου δεν μπορεί παρά να είναι κοινωνική. Ένας ινδοαμερικάνικος σοσιαλισμός, βασισμένος στη λατινοαμερικάνικη πραγματικότητα και γλώσσα… μια ηρωική δημιουργία… μια αποστολή αντάξια για μια νέα γενιά ανθρώπων, όπως έλεγε. Μόνο τότε ο θάνατος του Πέδρο ντε Βαλδίβια και κάθε εξουσιαστή και εκμεταλλευτή θα ανακηρυχτεί ως οριστικός και αμετάκλητος!

ΔΙΑΒΑΣΤΕ μια μελέτη του Miguel Donoso για τις εκδοχές του θανάτου του Πέδρο ντε Βαλδίβια: letras.uc.cl/LETRAS/html/6_publicaciones/pdf_revistas/anales/a7_1.pdf

ΔΕΙΤΕ τη στιγμή της καταστροφής του αγάλματος https://www.youtube.com/watch?v=gw3gvjHR7eo