Μπαϊρακλί, Σμύρνη | Το Μανχάταν του Αιγαίου... με τα πήλινα πόδια!

Ανάμεσα στο Κορδελιό, τη σύγχρονη Καρσίγιακα και τον Μπουρνόβα, στην βόρεια -ανατολική μεριά του κόλπου της Σμύρνης βρίσκεται το Μπαϊρακλί με την μακραίωνη ιστορία. Εκεί βρέθηκε ο πρώτος προϊστορικός οικισμός της περιοχής από την 3η χιλιετία, ο οποίος αποτέλεσε τον πυρήνα της αρχαίας Σμύρνης μέχρι τον 4ο αιώνα π.χ., όταν αυτή καταστράφηκε από επιδρομές. Σύμφωνα με τον μύθο οι πρώτοι κάτοικοι ήρθαν από τις κορφές του Σίπυλου όρους, εκεί που διαφέντευε ο μυθικός βασιλιάς της Φρυγίας Τάνταλος. Παιδοκτόνος και άπληστος για πλούτη και εξουσία προσπάθησε να εξαπατήσει τους θεούς. Συγκέντρωσε γι αυτό την οργή τους. Για τιμωρία ο Δίας τον καταδίκασε να βρίσκεται αιώνια θαμμένος στα έγκατα του ‘Αδη, παντοτινά πεινασμένος και διψασμένος. Οι παραδόσεις μνημονεύουν έναν τρομερό σεισμό που συνόδεψε την αρχή του ατέλειωτου μαρτυρίου του Ταντάλου, συντάραξε το Σίπυλο Όρος και γέννησε μια λίμνη στις πλαγιές του. Αρκετοί συνδέουν την σημερινή ειδυλλιακή λίμνη Καραγκιόλ, οκτακόσια πενήντα μέτρα ψηλά, με αυτόν τον μύθο και τους πρώτους κατοίκους στο Μπαϊρακλί, να έρχονται εδώ από τα ορεινά, κυνηγημένοι από την οργή του Δία. Αυτήν την φορά όμως η συμφορά δεν ήρθε από τους θεούς αλλά από τα έργα των ανθρώπων. 

 

Κτισμένο πάνω σε προσχώσεις, με τα υλικά που έφερναν για αιώνες τα ποτάμια και τα ρέματα, το Μπαϊρακλί γνώρισε τις τελευταίες δεκαετίες εντυπωσιακή αστική ανάπτυξη. Ξεπέρασε τις τριακόσιες χιλιάδες ψυχές, όταν για το μεγαλύτερο διάστημα του προηγούμενου αιώνα δεν ξεπέρασε τις πενήντα χιλιάδες. Δίπλα στους παραγκομαχαλάδες που στέγαζαν τους μετανάστες από την Ανατολία στις προηγούμενες δεκαετίες, ορθώθηκαν ψηλά κτίρια αλλά και πολυώροφες οικοδομές για να καλύψουν τις αυξημένες στεγαστικές ανάγκες. Άλλες με νόμιμες κρατικές άδειες και άλλες αυθαίρετες που νομιμοποιηθήκαν αργότερα. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι μπαχτσέδες και οι οπωρώνες έγιναν οικόπεδα. “ Το έδαφος πάνω στο οποίο κτίστηκαν αυτά τα κτίρια είναι σαν ζελέ ! Σαν πουτίγκα! Κτίστηκαν πάνω σε λάσπη !» δήλωσε ο Καμίλ Ντεμιρέλ, ένας Σμυρνιός αρχιτέκτονας . «Είναι η πιο επικίνδυνη περιοχή της Σμύρνης, στην οποία δεν θα έπρεπε να ανεγερθούν κτίρια» συμπλήρωσε αναφερόμενος στο οικιστικό συγκρότημα στο Μπαιρακλί, τα οκταώροφα κτίρια του οποίου κατέρρευσαν σαν τραπουλόχαρτα. Κτισμένα μέχρι το 2001, είκοσι χρόνια πριν, είχαν σημαντικές ελλείψεις σε μπετόν, σιδερένιο οπλισμό και στις τεχνολογίες δόμησης. Τυπικό δείγμα των περισσότερων κτιριακών συγκροτημάτων που φύτρωσαν στις παρυφές των πόλεων για να στεγάσουν τα εκατομμύρια των εσωτερικών μεταναστών που συνέρρευσαν στις τελευταίες δεκαετίες στα αστικά κέντρα από την ύπαιθρο. Τούρκοι και Κούρδοι, ξεριζωμένοι εξαιτίας της φτώχειας και των πολιτικών καταστολής, νέα φθηνή εργατική δύναμη που δημιούργησε το λεγόμενο οικονομικό θαύμα αλλά και την μεσαία τάξη που αναπτύχθηκε παράλληλα. Το πρόβλημα είναι ευρέως γνωστό στην χώρα και είχε έρθει ξανά στο επίκεντρο της συζήτησης με τον μεγάλο σεισμό του Μαρμαρά τον Αύγουστο του 1999 ο οποίος με επίκεντρο το Ιζμίτ προκάλεσε χιλιάδες νεκρούς μέσα στα χαλάσματα των ισοπεδωμένων κτιρίων. Η εφημερίδα Εβρενσέλ μάλιστα έγραψε πως ορισμένοι από τους νεκρούς σε τρία από τα κτίρια που κατέρρευσαν στο Μπαιρακλί προέρχονται από οικογένειες που έχασαν τα σπίτια τους σε εκείνο σεισμό και ήρθαν εδώ από το Ιζμίτ.

Έξι στα δέκα κτίρια στο Μπαϊρακλί έπαθαν σοβαρή ζημιά από τον σεισμό ισχύος 6,7 της κλίμακας Ρίχτερ την Παρασκευή 30 Οκτωβρίου που κτύπησε την Σάμο και τα μικρασιατικά παράλια. Οι νεκροί ξεπέρασαν τους εκατό ! Εκτός από τους μηχανικούς που αναγκάστηκαν να παραδεχθούν τις εγκληματικές κατασκευαστικές ελλείψεις και αστοχίες, εντύπωση προξένησαν οι δηλώσεις του ηγετικού στελέχους των ανθρακωρύχων της Σόμα, Μπάσαραν Ακσού. Οι ανθρακωρύχοι του αιματοβαμμένου ορυχείου από την γειτονική Μανίσα που βρίσκονται και πάλι σε αναβρασμό και ετοιμαζόταν για πορεία προς την Άγκυρα, αποφάσισαν να στείλουν ομάδες διάσωσης στην Σμύρνη. Εκεί, σύμφωνα με τις δηλώσεις του Ακσού, αντίκρισαν κατεστραμμένα κτίρια, τα υλικά των οποίων ήταν ακατάλληλα και επικίνδυνα. Διαπίστωσαν επίσης σοβαρές ελλείψεις στην θεμελίωση, στον οπλισμό και στην στήριξη. Οι σεισμοί δεν σκοτώνουν, σκοτώνουν τα κτίρια και δολοφονούν αυτοί που πήραν μέρος στον σχεδιασμό, στην επίβλεψη και στις συμβάσεις υπογράμμισε ο συνδικαλιστής,. Οι ζωές των ανθρώπων δεν πρέπει να είναι τόσο φθηνές ! Πρέπει να ληφθούν μέτρα γι αυτό και εμείς σαν εργάτες στα ορυχεία έχουμε γίνει μάρτυρες πολλές φορές των πολιτικών που θυσιάζουν τις ανθρώπινες ζωές, κατέληξε.

“Η Σμύρνη ρέει προς το Μπαϊρακλί!” έλεγε πριν μερικά χρόνια ο δικηγόρος Ενίς Ντιντσέρογλου, πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της πόλης, εξηγώντας σε συνέντευξη το σχέδιο αστικού μετασχηματισμού της ιστορικής πόλης αναζητώντας μάταια μια ισορροπία ανάμεσα στον οικοδομικό παροξυσμό και την προστασία του φυσικού πλούτου. Ήταν τα χρόνια που εργολάβοι και δημοτικοί άρχοντες είχαν ανακηρύξει το Μπαιρακλί σε μελλοντικό Μανχάταν της Σμύρνης, στο νέο κέντρο της μεγαλούπολης. Αναζητούσαν τρόπους να αφαιρέσουν από την εικόνα τους μαχαλάδες με τις παράγκες, που εκτείνονταν πίσω από τους αστραφτερούς ουρανοξύστες που στέκουν στο παραλιακό μέτωπο. Με οδηγό το κέρδος από την ιλιγγιώδη αύξηση της τιμής γης και στέγης τίποτε δεν μπορούσε να σταθεί εμπόδιο στο οικοδομικό κεφάλαιο. Εταιρίες σαν την Φολκάρτ του επιχειρηματικού ομίλου Saya, πρωταγωνίστησαν σε αυτήν την φρενιασμένη ανοικοδόμηση. Μια ανοικοδόμηση που δεν την ένοιαζε η ανθρώπινη ζωή και η φύση και αποδείχθηκε όχι μόνο εικονική αλλά και δολοφονική για τους ανθρώπους στην απέναντι όχθη του Αιγαίου!

ΔΙΑΒΑΣΤΕ μια πανεπιστημιακή μελέτη με αντικείμενο τον αστικό μετασχηματισμό στην Σμύρνη και στο Μπαιρακλί, στα αγγλικά, openaccess.iyte.edu.tr/bitstream/handle/11147/7102/T001826.pdf?isAllowed=y&sequence=1