Μεξικό Η Γιορόνα …τα δάκρυα και η οργή

Στο Σαν Κριστομπάλ ντε λας Κάσας, έγιναν μερικές από τις πιο οργισμένες διαδηλώσεις για την σφαγή των σαράντα τριών νεαρών «νορμαλίστας», σπουδαστών της παιδαγωγικής ακαδημίας, στην Αγιοτζινάπα στο Γκερέρο. Ένα βράδυ όμως σε μια από αυτές, τριακόσιοι περίπου διαδηλωτές ακολουθούσαν λίγο πιο ήσυχοι έναν νεαρό που ήταν επικεφαλής. Ντυμένος με ένα άσπρο νυφικό, ο νεαρός Μεξικανός υποδύονταν με την ικανότητα ενός επαγγελματία ηθοποιού, την θλιμμένη μορφή της Γιορόνα. Δεν ήταν μια προσωπική ιδιοτροπία ή μια εκκεντρική διαμαρτυρία. Από άκρο σε άκρο στο συγκλονισμένο Μεξικό αυτόν τον καιρό, ζωντάνεψε στο συλλογικό φαντασιακό, ο μύθος της γυναίκας που κλαίει, γυρνώντας τις νύχτες στους δρόμους και στις όχθες για να βρει τα χαμένα παιδιά της.


Η λαϊκή ιστορία της Γιορόνα (ή Λιορόνα) που στα ισπανικά σημαίνει η γυναίκα που κλαίει, είναι διαδεδομένη σε όλη την Λατινική Αμερική. Υπάρχουν πολλές εκδοχές, μερικές μάλιστα μπλέκονται με τα πρώτα χρόνια της αποικιοκρατίας, τον Κορτές, τα σκληρά βιώματα της κατάκτησης, τα βάσανα των ιθαγενών και την πάντα παρούσα προδοσία. Στην λαογραφία των Αζτέκων ο ίδιος περίπου μύθος, απέδωσε στην δακρυσμένη γυναίκα, την προαγγελία της πτώσης της αυτοκρατορίας. Ιστορία –σύμβολο για το Μεξικό, με αναφορά στην αθωότητα των προκολομβιανών ανθρώπων, στην επιμιξία, στην υποδούλωση και στην νοσταλγία της χαμένης ελευθερίας. Η πιο γνωστή αφήγηση, μιλά για την πανέμορφη χωριατοπούλα Μαρία, που ύστερα από μια επίπονη πολιορκία πέφτει στην αγκαλιά του πρίγκιπα, απόλυτα δοσμένη στον έρωτα της γι' αυτόν τον ευγενικό και πλούσιο άνδρα. Παντρεύτηκαν μα εκείνος σύντομα άλλαξε συμπεριφορά. Φλέρταρε άλλες γυναίκες, έφευγε τις νύχτες, ταξίδευε μακριά και γυρνούσε στο σπίτι μοναχά για να δει τα παιδιά του. Η Μαρία μαράζωνε παραμελημένη και όταν μια ημέρα τον είδε δίπλα σε μια άλλη γυναίκα, πλούσια και ισχυρή, να της ζητά διαζύγιο, το μυαλό της θόλωσε. Περπατώντας στις όχθες του ποταμού, για να τον εκδικηθεί, έσπρωξε τα παιδιά της στο νερό. Μόλις αντιλήφθηκε τι είχε κάνει, έπεσε μέσα κι άρχισε με αγωνία να τα ψάχνει στο βυθό αλλά μάταια. Το ρεύμα τα είχε πάρει μακριά και είχανε χαθεί για πάντα. Την άλλη μέρα ένας περαστικός βρήκε την νεκρή Μαρία σε μια άκρη του ποταμιού. Ντυμένη στα λευκά την θάψανε, μα την πρώτη νύχτα της ταφής ο άνεμος έφερνε ένα γοερό κλάμα από την μεριά του ποταμιού. Αρκετοί ισχυρίστηκαν πως είδαν μια γυναίκα ασπροντυμένη να περπατά πάνω-κάτω στην όχθη. Έκλαιγε και φώναζε “Που είναι τα παιδιά μου;” Ακριβώς όπως τούτες τις ημέρες έκανε όλο το Μεξικό των απλών ανθρώπων, στην είδηση της εξαφάνισης των σπουδαστών της Αγιοτζινάπα.

Το Σάββατο 8 του Νοέμβρη οι διαδηλώσεις που έγιναν στην χώρα, ήταν σαν ολόκληρο το Μεξικό από τον βορρά ως τον νότο να βρίσκονταν στους δρόμους. Μια ημέρα πριν, οι αρχές διαμέσου της γενικής εισαγγελίας είχαν παρουσίασε στοιχεία και ομολογίες πως οι απαχθέντες σπουδαστές είχαν δολοφονηθεί και καεί σε χωματερή στην πόλη Κοκούλα. Οι σαράντα τρεις νεαροί είχαν παραδοθεί από τους αστυνομικούς σε μπράβους -εγκληματίες της ναρκο-συμμορίας Γκερέρος Ουνίδος. Μερικοί μάλιστα ήταν ήδη σκοτωμένοι. Αυτοί που πίστευαν πως η μεξικάνική κοινωνία είχε εθιστεί στις συχνές ειδήσεις για μαζικές δολοφονίες και ομαδικούς τάφους, ξαφνιάστηκαν. Το Μεξικό σηκώθηκε όρθιο και οργισμένο βροντοφώναξε: Φτάνει πια! Είναι αδύνατον να περιγραφεί η πολύμορφη αντίδραση που εκδηλώθηκε, το κύμα των διαμαρτυριών στους δρόμους, στα σχολεία και στα πανεπιστήμια, στα εργοστάσια, στις μεγάλες πόλεις και στα χωριά. Επιθέσεις σε κυβερνητικά κτίρια και γραφεία πολυεθνικών, καταλήψεις και μπλόκα σε αυτοκινητόδρομους, αμέτρητα συνθήματα στους τοίχους, ολονυχτίες στις εκκλησίες, αυτοσχέδιες και οργανωμένες συναυλίες, τραγούδια και λαϊκές συνθέσεις διαμαρτυρίας, τέχνη του δρόμου και άλλα πολλά. Μια μοναδική λαϊκή ανάταση, ένα ξαφνικό ξύπνημα της συλλογικής συνείδησης των από κάτω, φαινόμενα που δεν συμβαίνουν συχνά αλλά όταν εκδηλωθούν είναι μοναδικά και αφήνουν ισχυρά αποτυπώματα. Αν και οι συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές αυτοί που παρομοιάζουν την επίδραση της δολοφονίας των σπουδαστών με αυτήν της μεγάλης σφαγής του Εξήντα Οκτώ, στην πλατεία των Τριών Πολιτισμών, δεν είναι και πολύ υπερβολικοί. Η τεράστια συγκέντρωση εκατοντάδων χιλιάδων στην Ζόκαλο στην οποία ενώθηκαν οι τρεις μεγάλες διαδηλώσεις, ανθρώπινα ποτάμια στην Πόλη του Μεξικό έδειξε το εύρος της λαϊκής αντίδρασης.

Οι διαμαρτυρίες όπως είναι φυσιολογικό συνεχίζονται και κλιμακώνονται στοχεύοντας όλο και πιο πολύ στο ίδιο το καθεστώς και στην κυβέρνηση του προέδρου Πένα Νιέτο. Δίχως αμφιβολία οι κοινωνικές εξελίξεις στο Μεξικό έχουν ήδη επηρεαστεί από την σφαγή των νεαρών υποψήφιων δασκάλων που θυσιάστηκαν αγωνιζόμενοι για μια νέα, ελεύθερη και δίκαιη πατρίδα. Το μέλλον θα δείξει σε ποιο βαθμό.

ΔΕΙΤΕ μια συλλογή από ζωγραφισμένα πορτραίτα των νεαρών, ilustradoresconayotzinapa.tumblr.com/archive και μικρές προσωπογραφίες τους στα ισπανικά, ayotzinapasomostodos.com/los43/
ΑΚΟΥΣΤΕ την Τσαβέλα Βάργκας να τραγουδά με μοναδικό τρόπο το λαϊκό τραγούδι για την Γιορόνα, www.youtube.com/watch?v=fcxNFUPD3WE
Η εικόνα είναι το γνωστό έργο του Πάμπλο Πικάσο « Γυναίκα που κλαίει »(1937)