Αστανά, Σαργιάρκα | Λευκοί Τάφοι

Στην καζακική γλώσσα Ακμόλα θα πει Λευκός Τάφος. Το μικρό χωριό Ακμολίνσκι που το 1830 κτίστηκε ως οχυρό των Κοζάκων και αργότερα ονομάστηκε σε Τσελίνογκραντ θα ήταν μια άσημη μετασοβιετική πόλη αν δεν επιλέγονταν εκεί να γίνει η νέα πρωτεύουσα του “ανεξάρτητου” Καζακστάν. Η Ακμόλα ονομάστηκε Αστανά και από τα μέσα της δεκαετίας του Ενενήντα άρχισαν να υψώνονται στην άγονη στέπα αστραφτεροί ουρανοξύστες, εντυπωσιακά κρατικά κτίρια και συνοικίες από ακριβές μονοκατοικίες. Οι παλιοί σοβιετικοί διευθυντές και αξιωματούχοι σε συνεργασία με ανερχόμενους επιχειρηματίες, αφού λήστεψαν τον δημόσιο πλούτο επιδόθηκαν σε ένα επικερδές αλισβερίσι με τις δυτικές πολυεθνικές του πετρελαίου συγκεντρώνοντας αμύθητο πλούτο στους αγαπημένους ελβετικούς τραπεζικούς λογαριασμούς τους. Για να δείξουν πως δεν έχουν καμιά σχέση με το παρελθόν και την Μόσχα αλλά και για να έχουν καλύτερο έλεγχο στην αχανή χώρα μετέφεραν το διοικητικό κέντρο από την παλιά έδρα του, το Αλμάτι. Όσοι έχουν ταξιδέψει στην Αστανά έχουν να λένε για τον πλούτο που συμβολίζουν οι καινούριες κατασκευές, οι περισσότερες συγκεντρωμένες στις νέες συνοικίες, νότια του ποταμού Ισίμ, ο οποίος χωρίζει την πόλη.


Σε αντίθεση με τα νότια προάστια στην βόρεια όχθη του ποταμού βρίσκονται οι γειτονιές των εργατών, αρκετοί από αυτούς εσωτερικοί μετανάστες, απόκληροι κτηνοτρόφοι και νέοι από την επαρχία. Η Σαργιάρκα είναι μια από τις φτωχότερες γειτονιές γεμάτη με πρόχειρες κατοικίες μερικών τετραγωνικών μέτρων. Εκεί τα το βράδυ της 4ης Φεβρουαρίου εκτυλίχθηκε μια τραγωδία που συντάραξε όλη την πόλη και την χώρα. Σε ένα μικροσκοπικό πλινθόκτιστο σπίτι, τριάντα τετραγωνικών, ξέσπασε πυρκαγιά. Όταν αυτή έσβησε αφού κατέστρεψε τα πάντα, οι πυροσβέστες έβγαλαν πέντε καμμένα παιδικά σώματα. Όλα κορίτσια, ηλικίας από δεκατριών χρόνων έως τριών μηνών. Και οι δυο γονείς βρίσκονταν στην δουλειά. Ο πατέρας, μηχανικός αυτοκινήτων είχε καλεστεί να πάει εκτάκτως στην εργασία του και η μητέρα δούλευε νυκτερινή σε εργοστάσιο. Δεν είχαν που να αφήσουν τα μικρά και με τέτοιο κρύο έπρεπε να είναι αναμμένη η πετρόκτιστη σόμπα γεμάτη με κάρβουνο. Ένας αξιωματούχος από τις υπηρεσίες Έκτακτης Ανάγκης δήλωσε πως η φωτιά προκλήθηκε από την ελαττωματική καμινάδα και η υφυπουργός Κοινωνικής Προστασίας όταν ρωτήθηκε γιατί και οι δύο γονείς δούλευαν τέτοια ώρα απάντησε κοφτά πώς ήταν επιλογή τους!

Η οργή που γεννήθηκε από την τραγωδία σε όλη την γειτονιά σχεδόν σκέπασε τους ψαλμούς του ιμάμη, στην πρόχειρη κηδεία εμπρός στο κατεστραμμένο σπίτι. Και μεταδόθηκε παντού, μιας και όλοι κατάλαβαν πως η φτώχεια και όχι η θερμάστρα ήταν η αληθινή αιτία για τον άδικο χαμό των κοριτσιών. Σε μια χώρα που διαθέτει τεράστιο ορυκτό πλούτο, ειδικά πετρέλαιο και φυσικό αέριο, υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι που πασχίζουν να βγάλουν τον βαρύ χειμώνα με ορυκτό κάρβουνο που το καίνε μέσα στα σπίτια τους. Και σε μια πόλη που κτίστηκε με απίστευτη σπατάλη για να διαφημίσει τον πλούτο και την εξουσία της νέας αστικής τάξης, δίπλα στην προκλητική πολυτέλεια, αναπτύσσεται η φτώχεια και η αθλιότητα για την πλειοψηφία. Η Αστανά αποτελεί την επιτομή της σύγχρονης ανισότητας στην μετασοβιετική Ασία και οι φλόγες που έκαψαν τα πέντε παιδιά την φώτισαν με αποκαλυπτικό τρόπο.

Οι διαμαρτυρίες που ξέσπασαν σε δημόσιους χώρους κατά κρατικών αξιωματούχων, ειδικά από τις γυναίκες, ήταν αυτήν την φορά πολύ έντονες. Ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ, ο μακροβιότερος ηγέτης κράτους που προήλθε από την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης είναι πολύπειρη αλεπού της στέπας. Ο Εουλμπασί, όπως επίσημα έχει αναγορευτεί, στα λόγια πατέρας του καζάκικου έθνους, στην πραγματικότητα αρχηγός της ολιγαρχικής ελίτ, έμαθε να μυρίζεται τις επερχόμενες κοινωνικές αναταραχές όπως παλιά οσφραίνονταν την μυρωδιά του πετρελαίου. Μια απεργία εργατών σε ένα πετρελαιαγωγό στα δυτικά και μια επίμονη συγκέντρωση ανέργων στην πρωτεύουσα δημιούργησαν ανησυχία. Οι αντιδράσεις για την φωτιά στην Σαργιάρκα λειτούργησε ως σήμα κινδύνου. Ενόψει του συνεδρίου του κυβερνητικού κόμματος “Ακτινοβόλα Πατρίδα” στα είκοσι χρόνια από την ίδρυση του, έσπευσε να απολύσει όλη την κυβέρνηση και να διορίσει προσωρινό πρωθυπουργό. Κατηγόρησε για ανεπάρκεια τους παλιούς υπουργούς και υποσχέθηκε αύξηση των δαπανών για κοινωνικές δαπάνες και προγράμματα στέγασης. Ταυτόχρονα έδωσε εντολή για ενίσχυση της πολιτικής της προληπτικής καταστολής.

Ο Ναζαρμπάγιεφ είναι δικαιολογημένα ανασφαλής. Εκατομμύρια Καζάκοι που δούλεψαν σκληρά αυτές τις δεκαετίες για να παράξουν τον πλούτο που καρπώθηκε και κατασπατάλησε μια ισχνή μειοψηφία, βλέπουν να πληρώνουν αυτοί τα σπασμένα του ξεφουσκώματος του ενεργειακού τομέα. Δίχως το παλιό δίχτυ κοινωνικής προστασίας είναι αναγκασμένοι να τα βγάλουν πέρα μόνοι με ελάχιστη κρατική βοήθεια. Μαζί με τις εθνικιστικές ή τοπικές αντιθέσεις μεγαλώνει η δυσαρέσκεια προς την κρατική εξουσία και την ολιγαρχία. Τον Δεκέμβριο του 2011 στην πόλη Ζαναοζέν, στο δυτικό Καζακστάν, κοντά στην Μαύρη Θάλασσα, οι εργάτες πετρελαίου εξεγέρθηκαν ζητώντας αυξήσεις και καλύτερες συνθήκες. Το καθεστώς διέταξε την αστυνομία να ρίξει στο ψαχνό στην κεντρική πλατεία σκοτώνοντας επίσημα ένδεκα διαδηλωτές στην πραγματικότητα δεκάδες και τραυματίζοντας πολλούς περισσοτέρους. Ακολούθησαν απαγορεύσεις δίκες και φυλακίσεις των πρωταιτίων. Από τότε όμως η σφαγή της Ζαναοζέν αποτελεί σημείο αναφοράς για την εργατική τάξη του Καζακστάν και στοιχειώνει τις βεβαιότητες των κρατικών αρχών. Αργά ή γρήγορα οι πολιτικοί ελιγμοί και η καταστολή δεν θα αρκούν.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ την λίστα με τους Καζάκους επιχειρηματίες πολυεκατομμυριούχους στην λίστα Φορμπς, forbes.kz/leader/50_bogateyshih_biznesmenov_kazahstana_2018_1525434751/