Το Wałbrzych, στην νοτιοδυτική Πολωνία, με εκατόν είκοσι χιλιάδες πληθυσμό είναι η δεύτερη σε μέγεθος πόλη στην Κάτω Σιλεσία, μετά το Βρότσλαβ, την πρωτεύουσα της περιοχής. Μόλις δέκα χιλιόμετρα από τα σύνορα με την Τσεχία, το Wałbrzych, υπήρξε μεγάλο ανθρακοπαραγωγικό και βιομηχανικό κέντρο, από τον 19ο αιώνα, με ισχυρή κλωστοϋφαντουργία και υαλουργία. Ένα από τα μεγάλα επίκεντρα του εργατικού ξεσηκωμού του Ογδόντα που συγκλόνισε την χώρα και όλη την Ευρώπη, η πόλη είδε να θάβονται όλες οι ελπίδες όταν ξεκίνησε η διαδικασία της μετάβασης στον γνήσιο καπιταλισμό. Το ένα μετά το άλλο τα ορυχεία έκλεισαν, οι βιομηχανίες μαράζωσαν και η ανεργία στην περιοχή έσπασε όλα τα εθνικά ρεκόρ. Μια σκληρή διαδικασία εκκαθάρισης του κοινωνικού τοπίου από τα κατάλοιπα της σοσιαλιστικής απόπειρας των προηγούμενων δεκαετιών αλλά και των αγώνων του Εβδομήντα και του Ογδόντα, εκτυλίχθηκε με ταχείς ρυθμούς, αλλάζοντας δραματικά τους συσχετισμούς και τις δυνατότητες των εργαζομένων να μπορούν να αντισταθούν. Το κύμα μετανάστευσης συμπλήρωσε τις αρνητικές εξελίξεις στερώντας την περιοχή από ένα τμήμα του νεανικού και πιο αποφασισμένου δυναμικού της.
Έτσι όταν η κυβέρνηση αποφάσισε το 1997, να δημιουργήσει και στο Wałbrzych, ένα επενδυτικό πάρκο εντός των ορίων της ομώνυμης Ειδικής Οικονομικής Ζώνης (EOZ), πολλοί από τους φτωχούς και άνεργους στην πόλη δεν είχαν την πολυτέλεια μιας δεύτερης σκέψης. Καλοδέχτηκαν τα ξένα αφεντικά που είχαν ήδη μάθει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής. Καλή γεωγραφική θέση κοντά σε αυτοκινητόδρομους που οδηγούσαν στα μεγάλη αστικά κέντρα της Δυτικής Ευρώπης, πλουσιοπάροχα φορολογικά προνόμια και κρατική επιδότηση, εκπαιδευμένο από τα προηγούμενα χρόνια εργατικό δυναμικό και κυρίως φθηνό, ανοργάνωτο και απροστάτευτο από εργατικές νομοθεσίες, κρατική προστασία και άλλες αγκυλώσεις- όπως λέγονται - του παρελθόντος. Σε λίγο καιρό στο πάρκο άρχισαν να έρχονται πολυεθνικές από την Δύση και την μακρινή Ανατολή εγκαθιστώντας μονάδες παραγωγής. Υπάρχουν πάνω από εκατό εργοστάσια δίπλα στο Wałbrzych, και ανάμεσα τους φίρμες όπως η Toyota, η General Electric, η Bridgestone, η Electrolux, η IBM,η Wabco, η Colgate-Palmolive, η Cadbury και άλλες. Η ΕOZ στο Wałbrzych, που ο αρχικός νόμος προβλέπει πως θα λειτουργεί τουλάχιστον μέχρι το 2020, ανακηρύχτηκε πρόσφατα σαν μια από τις πιο ελκυστικές παγκόσμια, τρίτη στην κατάταξη των Φαινάνσιαλ Τάιμς ύστερα από μια κινέζικη και μια ινδική. Οι τοπικές δημοτικές αρχές και η διοίκηση της Ζώνης δεν σταματούν να διαφημίζουν την αγάπη τους για τους ξένους επενδυτές και τα ισχυρά κίνητρα που τους περιμένουν για να χτίσουν τα εργοστάσια τους.
Σε αντίθεση με τους φανατικούς φίλους της Ζώνης οι εργάτες σε αυτήν βρίσκονται αιχμαλωτισμένοι σε συνθήκες τριτοκοσμικής εκμετάλλευσης. Οι μέσοι μισθοί κυμαίνονται από τετρακόσια ευρώ για τους μόνιμους και μέχρι τριακόσια ευρώ για τους συμβασιούχους που είναι και οι περισσότεροι. Τα ωράρια είναι στην πλήρη ευχέρεια των αφεντικών να αλλάζουν σύμφωνα με τις ανάγκες της παραγωγής, και τυχαίνει όχι λίγες φορές η βάρδια να κρατά δώδεκα ώρες και δεκαοκτώ ώρες. Η συνδικαλιστική οργάνωση είναι στην πράξη παράνομη και κάθε συλλογική κίνηση αντιμετωπίζεται με απολύσεις των πρωταιτίων. Πρόσφατα σε ένα εργοστάσιο κινέζικης πολυεθνικής, την Chung Hong Electronics, που κατασκευάζει τμήματα των τηλεοράσεων Ελ-Τζι, η εργοδοσία απέλυσε τους επικεφαλής μιας κινητοποίησης για αυξήσεις στους μισθούς. Η πλειοψηφία των εργατών που προσλαμβάνονται στην Ζώνη και ιδίως οι γυναίκες αναγκάζονται να υπογράψουν συμβάσεις ορισμένου χρόνου που τους αποκλείουν από επιδόματα, άδειες και άλλες στοιχειώδεις παροχές με το κόλπο της αυτό-απασχόλησης. Στην Πολωνία αυτές οι συμβάσεις-σκουπίδια είναι διαδεδομένη κατάσταση ειδικά στις δεκατέσσερις ειδικές ζώνες και ένας στους τρεις Πολωνούς που προσλαμβάνεται σε όλη την χώρα υπογράφει τέτοιοι είδους σύμβαση.
Σε αντίθεση όμως με τους θιασώτες των ειδικών ζωνών στο Wałbrzych, η ανεργία φτάνει το 20%, από τα υψηλότερα στην χώρα και η φτώχεια, η έλλειψη στέγης και αλλά στοιχειώδη προβλήματα διαβίωσης είναι έντονα. Το 2008 μια κινητοποίηση κυρίως γυναικών γνωστή σαν η Απεργία των Μητέρων, για τα προβλήματα της στέγης και την χρήση εγκαταλειμμένων κτιρίων έφερε στο προσκήνιο την κατάσταση στην πόλη και ανέδειξε την αθέατη άγρια πλευρά της Ειδικής Οικονομικής Ζώνης.
ΔΕΙΤΕ το ντοκιμαντέρ «Mothers' strike» για την απεργία των γυναικών http://blip.tv/szumtv/strajk-matek-5623289
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ένα αποκαλυπτικό άρθρο στον Γκάρντιαν http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2012/jul/23/sackings-poland-junk-jobs-chung-hong και μια παρουσίαση των 14 ΕΟΖ από μια εταιρεία επενδυτικών πληροφοριών http://www.kpmg.com/PL/en/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/Documents/A-Guide-to-Special-Economic-Zones-in-Poland.pdf.
Η φωτογραφία των Πολωνών ανθρακωρύχων στο Mieszko είναι του A.Jalosisnski (1972).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου