Ρόσια Μοντάνα, Ρουμανία Το μάτι του διαβόλου

Για τους Ρουμάνους, σύμφωνα με μια παλιά λαϊκή έκφραση, ο χρυσός είναι το μάτι του διαβόλου. Για την Ρόσια Μοντάνα, μια ορεινή περιοχή στα βουνά Απουσένι, στη δυτική Τρανσυλβανία, ο χρυσός απειλεί εδώ και χρόνια να την καταστρέψει, όταν μια καναδικών συμφερόντων εταιρία, με συνεταίρο την κρατική Μινβέστ, έβαλε στόχο τα αποθέματα του πολύτιμου μετάλλου. Το σχέδιο προβλέπει τέσσερις τουλάχιστον ανοικτές εξορύξεις, την μετατροπή της κοιλάδας Γκόρνα σε λίμνη αποβλήτων χωρητικότητας 250 εκατομμυρίων τόνων και την χρησιμοποίηση τουλάχιστον 15000 τόνων κυανίου ετησίως, για την απόσπαση του χρυσού και του αργύρου από το μετάλλευμα. Όλα αυτά σε διάστημα δεκαέξι χρόνων, στο οποίο οι χρυσοθήρες εκτιμούν πως θα εξαντλήσουν το απόθεμα και θα συγκεντρώσουν τριακόσιους τόνους χρυσού και χίλιους πεντακόσιους ασημιού.

Η περιοχή της Ρόσια Μοντάνα βρίσκεται μέσα σε ένα νοητό γεωμετρικό τραπέζιο, στο οποίο η αδιάλειπτη μεταλλευτική δραστηριότητα ξεκίνησε από τα πρώτα μετά-χριστιανικά χρόνια. Ενδείξεις μεταλλευτικών ανασκαφών υπάρχουν ακόμη και από την λίθινη περίοδο του ανθρώπου. Υπολογίζεται πως εβδομήντα χιλιόμετρα υπόγειων στοών, όλων των ιστορικών περιόδων, βρίσκονται στα σπλάχνα της γης, είκοσι τέσσερα από τα οποία ανήκουν στην ρωμαϊκή περίοδο, αποτελώντας μια ανεκτίμητη πολιτιστική κληρονομιά. Όπως συνέβη και σε όλη την οικονομία της χώρας, στις αρχές της δεκαετίας του Ενενήντα, υπήρξε μια ολοκληρωτική κατάρρευση της μεταλλευτικής δραστηριότητας. Η κρατική επιχείρηση αφέθηκε να χρεοκοπήσει, σταμάτησε τις επενδύσεις, απέλυσε χιλιάδες μεταλλωρύχους και μείωσε δραματικά τους μισθούς σε αυτούς που απέμειναν να βλέπουν την επιχείρηση να μαραζώνει. Ύστερα από αυτά, τον Σεπτέμβρη του 1995, με μια μυστική συμφωνία, η κυβέρνηση παραχώρησε έναντι “πινακίου φακής” την πλειοψηφία της επιχείρησης και τα μεταλλευτικά δικαιώματα σε ένα ρουμανο -αυστραλό επιχειρηματία, τυπικό δείγμα των αρπακτικών που έσπευσαν να λεηλατήσουν την κρατική περιουσία. Με τα αποθέματα χρυσού και αργύρου, ο Φρανκ Τίμις μοσχοπούλησε στο χρηματιστήριο του Τορόντο τις μετοχές της νεοσύστατης εταιρίας, πληρώνοντας ελάχιστους φόρους, μιας και η Γκάμπριελ Ρισόρσερς έχει φορολογική έδρα τα Μπαρμπάντος! Ιδρύοντας την κοινοπραξία RMGC, η Ρόσια Μοντάνα έγινε το πολύτιμο πετράδι στο στέμμα του πολυεκατομμυριούχου αεριτζή και ληστή και οι άνθρωποι που ζούνε στα χωριά της περιοχής μπήκαν σε μια υπερδεκαετή περιπέτεια και σε έναν μακροχρόνιο αγώνα.

Η εταιρία άρχισε να αγοράζει σπίτια και εκτάσεις, να ρίχνει λεφτά σε αγαθοεργίες και να υπόσχεται λαγούς με πετραχήλια στους φτωχούς χωρικούς και στους άνεργους μεταλλωρύχους, ειδικά τους νέους. Κατάφερε να ξεσπιτώσει με εξαγορές και πίεση αρκετούς κατοίκους, έφτιαξε ένα πρόχειρο οικισμό μετεγκατάστασης και στρατολόγησε τις τοπικές δημοτικές αρχές. Μια ομάδα κατοίκων, κύρια παλιοί μεταλλωρύχοι και άνεργοι νέοι, είδαν θετικά την επένδυση, υποκύπτοντας στην ακριβοπληρωμένη προπαγανδιστική εκστρατεία. Αρκετοί, όμως, αρνήθηκαν να πουλήσουν τα σπίτια τους και αποτέλεσαν τον πρώτο πυρήνα αντίστασης στα σχέδια της εταιρίας. Σταδιακά, κατάφεραν να αναδείξουν το πρόβλημα σε πανεθνική κλίμακα, να βάλουν εμπόδια στις αδειοδοτήσεις και να συγκεντρώσουν γύρω τους ένα ισχυρό κίνημα αλληλεγγύης. Το μεγάλο περιβαλλοντικό έγκλημα στην Μπάια Μάρε, το 2000, με την διαρροή κυανιούχων αποβλήτων, αύξησε την ευαισθησία σε ευρύτερα τμήματα της κοινωνίας. Η αντίσταση στην Ρόσια Μοντάνα έγινε σύμβολο και σημείο αναφοράς, συνδέθηκε με τα ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα και τράβηξε το διεθνές ενδιαφέρον. Είναι αλήθεια πως αρκετοί από τους διεθνείς συμπαραστάτες δεν είναι ανυστερόβουλοι. Η ουγγρική κυβέρνηση λόγου χάρη και ορισμένες μεγάλες δυτικές ΜΚΟ έσπευσαν στο πλευρό των κατοίκων για ιδιοτελείς σκοπούς. Εκτός των άλλων, αρκετοί γεωλόγοι επισημαίνουν πως στα βουνά της Ρόσια Μοντάνα κρύβονται, πέρα από τον χρυσό, και άλλα πολύτιμα μέταλλα, μια κατηγορία σπάνιων γαιών, όπως το σελήνιο, το ίνδιο, το τιτάνιο, το βανάδιο κλπ. Αυτό, όμως, δεν αλλάζει την σημασία της μάχης που δίνεται και δεν αθωώνει τους χρυσοθήρες.

Στα τέλη του Αυγούστου, η κυβέρνηση Πόντα, σε συνεργασία με τον πρόεδρο Μπασέσκου, προώθησε για ψήφιση στα νομοθετικά σώματα ένα νομοσχέδιο, με στόχο την γρήγορη υλοποίηση της επένδυσης. Η αντίδραση ήταν άμεση. Χιλιάδες Ρουμάνοι, στο Βουκουρέστι και στις μεγαλύτερες πόλεις, βγήκαν στους δρόμους, πραγματοποιώντας καθημερινές διαδηλώσεις. Το κύμα αγανάκτησης και οργής συγκλόνισε την χώρα και ανάγκασε την κυβέρνηση να υποχωρήσει και τον Μπασέσκου να τα στρίψει, μιλώντας για δημοψήφισμα. Η κινητοποίηση συνεχίζεται ακόμη, εκδηλώσεις διαμαρτυρίας έγιναν σε αρκετές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ενώ η εταιρία, που είδε να πέφτει κατακόρυφα η τιμή των μετοχών της, απείλησε με μηνύσεις και διεκδίκηση αποζημιώσεων. Από την άλλη, μια ομάδα μεταλλωρύχων κλείστηκε στις στοές, ζητώντας να λειτουργήσει η εταιρία. Ο πρωθυπουργός, ύστερα και από την αρνητική ψήφο της νομικής επιτροπής της Γερουσίας, συγκρότησε μια ομάδα διαβούλευσης, προσπαθώντας με αυτόν τον ελιγμό να βγει από το αδιέξοδο. Το κίνημα, ενισχυμένο από αυτήν την πρώτη προσωρινή επιτυχία και πιο ετοιμοπόλεμο από ποτέ, ελπίζει πως θα καταφέρει να ξεφύγει μια και καλή από την ματιά ...του διαβόλου.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ένα αναλυτικό άρθρο του γερμανικού Σπήγκελ
www.spiegel.de/international/europe/romanian-mining-plan-sparks-mass-national-protests-a-923625.html#js-article-comments-box-pager

ΔΕΙΤΕ το ντοκιμαντέρ του Εξάντα, Χρυσός στα χρόνια της κρίσης, Μαύρη Βίλβα
www.exandasdocumentaries.com/documentaries/chronologically/2012-2013/314-o-xrysos-sta-xronia-tis-krisis-mavri-vilva